Софья Ивановна Жилина ас нэмсьыс унджык кадсӧ оліс Княжпогост районса Мещураын.
Педагогика уджвывса ветеран велӧдіс посёлокса школаын роч кыв да литература, мыйысь сійӧс ӧнӧдз пыдди пуктӧны.
Чужанiнад кыск
Чужӧма Софья Ивановна От гӧраын. От гӧранас Емдін районын олысьяс нимтӧны Кӧжмудор сикт да матігӧгӧрса 13 грездсӧ. Сэн вӧлӧма сюрс гӧгӧр олысь. Сыктывкарсянь автобусыс волӧма вежоннас ӧтчыдысь, а районса юрсиктӧ, Айкатылаӧ, больничаӧ йӧзыс воӧдчылӧмаӧсь тӧвнас ю вомӧн йи кузя, гожӧмнас – вавывса транспортӧн.
От гӧраса Туискерӧсын кольӧма на Софья Ивановналӧн бать-мам керкаыс, а чужанінад век кыскӧ. Со ань семьянас быд во Троича да Победа лунъясӧ и зільӧ волыны сэтчӧ казьтыштны рӧдвужсӧ, шуда челядьдырсӧ да том кадсӧ.
Быдлунъя удж-нок
Туискерӧсса шӧр школаын велӧдчысьыс вӧлӧма уна, но 8 класс бӧрын унаӧн пырӧмаӧсь босьтны тӧдӧмлун училище-техникумӧ. Дасӧд классӧ помалӧмаӧсь 17-ӧн сӧмын. Медводдза, 1968 вося, выпускница босьтӧма сӧмын бур оценкаяса аттестат, да куим нывъёрт веськӧдчӧмаӧсь Сыктывкарӧ велӧдчыны медучилищеын фармацевтӧ. Но на пӧвстысь некод абу вермӧма сэтчӧ веськавны: фармацевт группасӧ сӧмын на восьтӧмаӧсь да, сэн тӧдӧмлун босьтны окотитысьыс вӧлӧма вывті уна.
Медым воыс весь эз коль-вош, Софья гижӧдчӧма педучилищеын пионервожатӧйӧ велӧдан курсъяс вылӧ. Помалӧм бӧрас том ныв направленньӧ серти воӧма Железнодорожнӧй посёлокӧ да пырӧма районса велӧдан юкӧнӧ, коді меститчӧма райисполкомса важ пу стрӧйбаын. Сэн вочаалӧма роноӧн веськӧдлысь Василий Александрович Буткин. Дженьыдик сёрни да бурсиӧм серти ныв гӧгӧрвоӧма: тайӧ мортыс зэв веськыд, восьса да стрӧг. Сёрӧнджык Василий Александрович уна во директоралӧма 1-ӧд номера школаын. Педагогъяс сійӧс зэв ёна пыдди пуктӧмаӧсь.
Ылі туйӧ ковмӧма петны том специалистлы, сэтчӧ, кытчӧ воӧдчынысӧ позьӧ сӧмын самолётӧн.
Мещураса шӧр школа порог вомӧн воськовтӧма, велӧдысьяскӧд тӧдмасьӧма, босьтчӧма уджӧ. Велӧдан котырыс вӧлӧма ёрта-сӧгласа да водзмӧстчысь-уджач. Софья Ивановна ӧні на тшӧкыда казьтылӧ сэкся шуда ӧтувъя удж-ноксӧ. Нэм кежлас паметяс кольӧмаӧсь школаса шумыс, гажыс, челядь серамыс, праздникъясыс, велӧдысьяслӧн да велӧдчысьяслӧн нимкодь чужӧмъясыс да мукӧд здук. Шӧр школаын нёль во пионервожатӧялӧм бӧрын Софья Ивановна босьтчӧма сетны роч кывйысь да литератураысь тӧдӧмлун. Уджсьыс орӧдчывтӧг пырӧма велӧдчыны Коми пединститутын филология факультетӧ.
Олӧмыс пуӧмӧн пуис
– Уроксӧ ме нуӧді нёльӧд классянь. Вӧр заптысьясыдлӧн челядьыс зэв шаньӧсь вӧліны. Овліс, нуӧда классын собранньӧ, а бать-мамыс муртса делянкаысь воӧмаӧсь. Мудзӧмаӧсь, ки-кокныс жунгӧ, но сэтшӧм водзмӧстчысьӧсь. Век дасьӧсь отсӧг вылӧ воны. Мукӧддырйиыс весиг кывйӧй оз бергӧдчы элясьны челядь пӧвстысь код вылӧ кӧ, видыштны кодӧскӧ, ӧд бать-мамыс пӧшти оз аддзывны быдтасъяснысӧ. Ныв-зон асывсянь сёр рытӧдз вӧліны миян борд улынӧсь. Кагаыс кӧ первойсяньыс эз гӧгӧрво выль темасӧ, урок бӧрын сыкӧд быть кольччылам, гӧгӧрвоӧдам ставсӧ. Та кузя весиг сёрни-вензьӧм эз вӧв.
Миян школаын олӧмыс пуӧмӧн пуис. Медся радейтана гажъясыс вӧліны Тӧдӧмлун лун, школакӧд аддзысьӧм, Велӧдысь лун, Арся бал, Выль во…
Школа бердын вӧлі интернат, кӧні олісны Сьӧдъюдорысь, Йӧвдінысь, Весываысь ныв-зон. Вежон чӧж быдмысь войтыр олісны сэні, а субӧтаӧ найӧс нулісны гортаныс. Леспромхоз вичмӧдліс та могысь транспорт. Челядькӧд верстьӧ пӧвстысь некод эз ветлыв, кывкутіс на вӧсна ачыс шоперыс. Ветью посёлокӧ лэбаліс самолёт: 15 минут енэжын – и места вылын нин. «Кукурузникӧн» районса юрсиктӧдз билетыс вӧлі 4 шайта, Ветьюӧдз – кыка. Медшӧрыс – мед поводдяыс эз падмӧд.
Миян Мещураным вӧлі сӧстӧм, идӧра, пельк, быд йӧрын тырыс дзоридз. Керкаяс ломтысисны пачӧн. Мещураса леспромхоз киссьӧм бӧрын сы пыдди локтісны ФСИН-ысь вӧр заптысьяс. Буретш на дырйи кыпаліс некымын выль керка, кодъясӧс йитісны кык котельнӧйӧ. Посёлокын ми олім 25 во.
Пӧсь кисьттӧг плантӧ он тырт
Мещураын Софья Ивановна петӧма верӧс сайӧ. Александр Михайлович Жилин уджалӧма лесовозӧн. Уджач, кывкутысь, веськыд морт, код вылӧ позьӧ мыджсьыны сьӧкыд здукӧ. Колӧ шуны, матӧ став нывбаба-педагогыс мунлӧмаӧсь вӧрын зільысьяс сайӧ.
Сэки волонтёралӧм йывсьыд абу весиг кывлӧмаӧсь, но вӧлӧмаӧсь вӧр заптан ыдждӧдӧм бригадаяс. Найӧ босьтлӧмаӧсь классъяс вылын шефство, аддзысьлӧмаӧсь ныв-зонкӧд, нуӧдлӧмаӧсь найӧс делянкаясӧ да петкӧдлӧмаӧсь вӧрын збыльвывса уджсӧ. Тадзи томулов гӧгӧрволӧмаӧсь, мый пӧсь кисьттӧдз мырсьытӧгыд плантӧ он тырт, непӧштӧ вевтырт, да нӧшта на и мый быдӧн кывкутӧ ас да тшӧтш и уджъёрт вӧснаыс.
Школаас, дерт, вӧлӧмаӧсь и пионер да комсомол котыръяс. Водзӧ велӧдчыны окотитысьяс мунлӧмаӧсь педагогӧ, военнӧйӧ, врачӧ. Мещураса школаын сетӧмаӧсь зумыд тӧдӧмлун.
Посёлокын том йӧзыс вӧлӧма уна. Школа бердын котыртӧмаӧсь художествоа самодеятельносьт. Педагогъяс быдмысь войтыркӧд петкӧдчылӧмаӧсь клубса сцена вылын. Коркӧ ӧтчыд районса смотр дырйи коми сьыланкыв ливкйӧдлӧмаӧсь да, бура петкӧдчӧмсьыс самӧвар козьналӧмаӧсь.
Белоруссияысь да Молдавияысь йӧзыс быдса котыръясӧн воалӧмаӧсь Мещураӧ нажӧвитчыны. Рытъяснас верстьӧ окотапырысь ветлывлӧмаӧсь клубӧ кино видзӧдны, субӧтаӧ – йӧктыны. Телевизорыс мещурасаяслӧн лоӧма сӧмын 1980-ӧд вояс помын, да и сійӧ петкӧдлӧма сӧмын кык программа.
– Коркӧ вайисны посёлокӧ сьӧда-еджыда «Каскад» телевизоръяс. Куимсё шайтысь нимкодя ставсӧ босьталісны. Но нимкодьлуныс ӧдйӧ и вошис: розеткаӧ чуткӧм бӧрын став телевизорыс кусіс, фабрикаса брак вӧлӧма да, – висьталіс Софья Ивановна.
Коммунистическӧй партияӧ ань абу пыравлӧма, но став партсобранньӧ да политучёба вылас ветлывлӧма. Коркӧ райсӧветӧн веськӧдлысь Альберт Степанович Зизганов посёлокас волігӧн пыралӧма велӧдысьяслӧн сӧвещанньӧ вылӧ. Та дырйи ошкӧма мещурасаӧс, тіян пӧ быд нырвизьын уджныд лючки мунӧ, и оз сӧмын кывъяс вылын, а збыльысь.
Медся шуда кад
Районса юрсиктсянь Мещураӧдз вӧлӧкыс вель кузь – 126 километр. Шогмытӧм туйнад воӧдчынысӧ вӧлӧма сьӧкыд: тӧвсяӧдыс кӧ письтан на вӧлӧм, гожӧмнас сӧмын самолётӧн лэбны позьӧма.
Жилинъяс видзӧмаӧсь овмӧсас кык кӧза, медым пыр ас йӧв вӧлі. Вотӧмаӧсь тусь да тшак, заптылӧмаӧсь кыдз да ньыв корӧсь.
Софья Ивановна шоныда казьтылӧ вӧвлӧм
уджъёрт-велӧдысьясӧс: Нина Трофимовна Ефимоваӧс, Тамара Саватеевна Карповаӧс, Надежда Ильинична Ошсӧс. Григорий Иванович Спичак томӧн на зільӧма школаас, велӧдӧма история да обществознание. Челядь сійӧс ёна радейтӧмаӧсь да и ӧні на бурӧн казьтылӧны.
Софья Жилина велӧдӧма нӧшта на и районса заочнӧя-рытъя учебно-консультационнӧй пунктын. Странаын йӧзӧдӧмаӧсь всеобуч. Уджалысь том йӧзлы уроксӧ нуӧдлӧмаӧсь леспромхоз жырйын быд четвергӧ. Таысь производствоыс вештылӧма нажӧтка. Велӧдчӧмаӧсь 5-7 классаяс. Урок вылас кӧ кодкӧ абу волӧма, леспромхозса начальствосянь таысь сюравлӧма.
А нӧшта педагогъяс сёрнитӧмаӧсь посёлокса радио пыр. Вежоннас ӧтчыд 15 минут висьтась-лӧмаӧсь дзоньвидза оласног, спортӧ пырӧдчӧм, челядь быдтӧм-туйдӧм йылысь… Радиоыс вӧлӧма быд керкаын. Сэсся и судзӧдлӧмаӧсь уна газет-журнал. Татшӧм ногӧн йӧзыс вӧлӧмаӧсь тӧлка-грамотааӧсь.
Сиктса школаын уджалан вояссӧ Софья Ивановна лыддьӧ медся шуда кадӧн.
Жилинъяс быдтӧмаӧсь Вера нылӧс. Ӧні отсалӧны нин сылы быдтысьны.
Велӧдысьыд век кольӧ велӧдысьӧн. Весиг пенсия вылӧ петӧм бӧрас Софья Ивановна Жилина пыр зільӧ тӧдмавны школаын ӧнія олӧм-удж йывсьыс, казьтылӧ сӧмын бурсӧ.
А бурыс – сійӧ и эм шуда да нимкодь лоӧмторъясӧн озыр олӧмыс. <>
Людмила БАБАК.
Комиӧдіс Елена ПЛЕТЦЕР.
Снимокыс авторлӧн.