Тӧдса мужичӧй нэмсӧ зілис школаын. Водзті пӧ велӧдчысьяскӧд походӧн ветлім вӧрӧ, ю дорӧ, мукӧддырйиыс и войколӧн, котыртлім экскурсияяс музейӧ, театрӧ, гырысь предприятиеӧ да воинскӧй часьтӧ. А ӧтчыд пӧ погона йӧз корлісны весиг следственнӧй изоляторӧ. Тыдалӧ, челядьӧс лёкас сетчӧмысь ӧлӧдӧм могысь.
И быд пӧрйӧ пӧ некод эз майшасьлы томуловӧс нуӧм-вайӧм вӧсна. Школаса директор пӧ кыськӧ да век медавліс автобус. Тшӧкыда и предприятиесяньыс ыстывлісны транспортсӧ. А ӧні пӧ Ен мед видзас велӧдчысьясӧс кытчӧкӧ нулыны автобусӧн. Сы мында мытшӧд!
А збыльысь, сэтшӧм ӧмӧй сьӧкыд котыртны талун автобуса экскурсиясӧ? Быд машина-ӧ туйӧ челядюловӧс новлӧдлӧм могысь?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзисны ГИБДД-ысь специалистъяс.
Сыктывкарын УМВД-лӧн ГИБДД-ысь пропаганда юкӧнӧн веськӧдлысь Артём СТАНКЕВИЧ:
– Быд лун республикаса туйясті 152 школаӧ кольквиж рӧма 230 автобус нуӧдӧ да бӧр вайӧдӧ 6,5 сюрс велӧдчысьӧс.
Челядьӧс автобусӧн новлӧдлігӧн вӧдитчӧны Россия Федерацияса правительстволӧн 1527-ӧд номера постановлениеӧн, кодӧс вынсьӧдӧма 2020 вося сентябрь 23 лунӧ. Да, документыс стрӧг. Торйӧн нин ёна норасьӧны спортса тренеръяс. Но ставсӧ вӧчӧма быдмысь войтырлысь дзоньвидзалун да олӧм дорйӧм могысь. Сійӧс лӧсьӧдысьясыс, дерт, тӧд вылын кутӧмаӧсь туй вылын неминучаяссӧ, кӧні доймалӧмаӧсь челядь.
Таво нин Сыктывкарын вӧлӧма 43 ДТП. Та дырйи 51 морт доймалӧма, кыкӧн – кувсьытӧдз. Нёль автомашинаын вӧлӧмаӧсь посниулов. Бур, мый найӧ пукалӧмаӧсь кага новлӧдлан торъя креслӧын да абу доймалӧмаӧсь. Врач видлалӧм бӧрын ставнысӧ лэдзӧмаӧсь гортаныс.
Та вӧсна кӧсъя нӧшта казьтыштны верстьӧлы, мый сизим арӧсӧдз кагаӧс машинаӧ позьӧ пуксьӧдны, эм кӧ сэні торъя креслӧ. Сійӧ оз ковмы ыджыдджык зонпоснилы, пукалӧны кӧ найӧ бӧръя радас да волысасьӧмаӧсь безопасносьт тасмаӧн. Но воддза пуклӧсас креслӧ ковмас и дас ӧти арӧсалы.
Сёрнитны кӧ челядьӧс новлӧдлан автобусъяс йылысь, бӧръя воясӧ некутшӧм неминуча накӧд эз вӧв. Но личӧдчыны оз позь.
Уналӧн эз на вун 2017 вося октябрь 27 лун, кор Сыктывдін районса Ыб сиктӧ кежигӧн вӧр тыра МАЗ зургысьӧма ПАЗ автобусӧ. Сэні вӧлӧма Яснӧг школаысь ӧкмысӧд класса сизим велӧдчысь да кӧкъямыс верстьӧ. Профориентация могысь найӧ ветлӧмаӧсь видз-му овмӧс техникумӧ да вӧлӧм локтӧны гортаныс. Неминуча дырйиыс кувтӧдз доймалӧма кыкнан шоперыс да кык велӧдысь. Челядь пиысь кыклы ковмӧма врачлӧн отсӧг.
Ныв-зонмӧс автобусӧн новлӧдлӧны экскурсия, концерт, спортсменъяслӧн сбор да мукӧдтор вылӧ. Но Сыктывкарын эм челядьлӧн автобуса нёль маршрут. Школаӧдз новлӧдлӧны Сьӧдкыркӧтш да Трёхозёрка посёлокъясысь велӧдчысьясӧс. Автобусъяс ветлӧны Дырнӧс-Ручейнӧйсянь 38-ӧд номера школаӧдз, Нювчим шоссевывса школа-интернатсянь карса бассейнӧдз, Морозов уличаса техникумсянь Лесопаркӧвӧй уличаса 22-ӧд номера стрӧйбаӧдз.
Кольӧм во помсянь Сьӧдкыркӧтшсянь велӧдчысьясӧс новлӧдлӧны ю вомӧн паромӧдз да 9-ӧд номера школаӧдз.
Кӧджпомса да Читса олысьяс ёна корӧны лӧсьӧдны велӧдчысьяслы 24-ӧд номера школаӧдз автобуса маршрут. Школаыслӧн эм кык автобус. Но ог на вермӧй восьтыны тайӧ маршрутсӧ, кытчӧдз Ыджыд Вермӧмлы 60 во уличасянь Лесозавод-Давпон туй вылӧ петанінын оз сувтӧдны светофор. Сэті помся ӧтарӧ-мӧдарӧ тӧвзьӧны машинаяс, тшӧтш и вӧр тыра лесовозъяс. Та вӧсна светофортӧг челядь тыра автобусӧн сэтчӧ петны оз позь.
Сыктывкарын УМВД-лӧн ГИБДД-ысь туй инспекция юкӧнӧн веськӧдлысь Антон ЧУВЬЮРОВ:
– Казьтыштӧм постановлениесӧ колӧ кутны тӧд вылын, нуӧданныд кӧ кытчӧкӧ автобусӧн кӧкъямысысь унджык ныв-зонмӧс. Сэні пасйӧма, мый та могысь ГИБДД-ӧ колӧ ыстыны уведомление-шыӧдчӧм: коді либӧ кутшӧм организация-котыр кытчӧ нуӧдӧ челядьӧс, кодлысь кутшӧм автобус медалӧмаӧсь. Миян специалистъяс ставсӧ гӧгӧрбок видзӧдласны да вӧчасны кывкӧртӧд. Тӧдмаласны, кутшӧм уличаясті нуӧдасны челядьсӧ, бур-ӧ сэні туйыс, тшӧкыда-ӧ овлӧ авария. Тӧд вылӧ босьтасны тшӧтш и поводдясӧ. Дзикӧдз ӧлӧдны ветлӧмсьыс погона йӧз, дерт, оз вермыны, но, шуам, зэв кӧ кӧдзыд, либӧ туйыс вильыд, вӧзъясны нӧрӧвитлыны. Сідзжӧ тӧдмаласны, кор автобусыс прӧйдитӧма техосмотр, став коланаыс-ӧ сэні эм, коді руль саяс, эм-ӧ сылӧн документ-право, кыскылӧмаӧсь-ӧ шоперсӧ административнӧй кывкутӧмӧ да эм-ӧ сылӧн мынтытӧм штрап. Транспортыс кӧ абу прӧйдитӧма техосмотрсӧ, либӧ шоперыслӧн эм вештытӧм штрап, вежасны автобуссӧ либӧ руль саяс пукалысьсӧ. Татшӧмыс мӧйму вӧлӧма ӧтчыд.
Кодсюрӧ уведомлениесӧ важ ногӧн на гижӧ кабала вылӧ да пыртӧ миянлы. Но сёрмӧмӧн кӧ тайӧс вӧчны, ГИБДД-са сотрудникъяс оз удитны сійӧс видлавны. Ӧд шыӧдчыны колӧ туйӧ петтӧдз 24 часӧн водзджык, мӧданныд кӧ ветлӧдлыны ӧти карын либӧ сиктын. Кӧсъянныд кӧ карса челядьӧс нуӧдлыны мӧд кар-сиктӧ либӧ, мӧдарӧ, сиктсаӧс нуанныд карӧ, ковмас шыӧдчыны 48 часӧн водзджык.
Та вӧсна бурджык ӧтуввезйын пыравны ГИБДД сайтӧ. Сэні ставсӧ зэв бура гӧгӧрвоӧдӧма, эм весиг уведомление балаыс. Погона йӧз пыр и аддзасны шыӧдчӧмсӧ. И ыстысьыс тӧдмалас, мый сылӧн шыӧдчӧмыс воӧма коланаинӧ. Ставсӧ видлалӧм бӧрын сотрудник гижас, мый автобуса экскурсиясӧ ошкӧмаӧсь либӧ, мӧдарӧ, вӧзйӧны ветлыны сёрӧнджык. И ыстысьыс бара жӧ ӧдйӧ та йылысь тӧдмалас.
Челядьӧс кӧ кытчӧкӧ нуӧны куим да унджык автобусӧн, ковмас нин шыӧдчыны республикаса ГИБДД-ӧ, сэні эм машинаа торъя взвод, кодъяс югъялан биясӧн мунасны автобусъяс водзвылас да бӧрас.
Сизим арӧсысь ичӧтджык кагукъясӧс оз позь нуӧдны машинаӧн войнас дас час рытсянь квайт асылӧдз. Тайӧс позьӧ вӧчны, туйыс кӧ сё километрысь дженьыдджык да челядьсӧ кӧ нуӧны вокзалӧ либӧ аэропортӧ. Луннас татшӧм арлыдасӧ позьӧ нуӧдны нёль час, а сэсся шоперыслы и томуловыслы колӧ шойччыны либӧ узьмӧдчыны. Тайӧ йитчӧма и сыкӧд, мый автобусыс мунӧ часнас нелямын километр. Таысь ёнджыка ӧддзӧдчыны оз позь.
Автобусас кӧ кызь ныв-зонмысь этшаджык, накӧд тырмымӧн мунны ӧти верстьӧлы, а унджык кӧ – кыклы. На пиысь ӧтиыс лоас став вӧснаыс кывкутысьӧн. Водзті верстьӧӧс индылісны автобусас ӧдзӧс лыд серти. Ӧтиыс водзас, мӧдыс – бӧрас.
Верстьӧ волысалӧны челядьӧс безопасносьт тасмаӧн да видзӧдӧны, медым мунігас некод эз разь ременьсӧ. Автобусӧ пуксьӧдӧны сӧмын кабалаын лыддьӧдлӧмаясӧс. Сэні пасйӧма кагалысь ним-вичовсӧ, чужан лунсӧ, гортса адрессӧ да батьыслысь либӧ мамыслысь телефон номерсӧ. Кодкӧ кӧ кутшӧмкӧ помка вӧсна эз лок, кагалысь ним-овсӧ кабаласьыс киритӧны. Сы пыдди оз позь пуксьӧдны мӧдӧс. Татшӧмторсӧ ӧтчыд казявлӧмаӧсь жӧ погона йӧз.
Челядьӧс новлӧдлан кольквиж автобуссӧ туяс вермас сувтӧдны ГИБДД-са сотрудник да видзӧдлыны, ставыс-ӧ лючки, эм-ӧ колана документ – маршрут вылас паспорт, машинаыслӧн диагностика карта. Автобус вевт вылас мед ӧзйис-югъяліс кольквиж рӧма лампочка, водзас да бӧрас ӧшалісны «Внимание, дети!» пасъяс. Погона морт сідзжӧ видзӧдлас тахограф, кӧні тыдалӧ, шойччис-ӧ шоперыс, дыр-ӧ пукалӧ руль саяс.
Колӧ пасйыны, ныв-зонмӧс новлӧдлысьяс пиысь гажа юраӧс эг на казявлӧй, рейс водзас найӧ петкӧдчӧны медработниклы да.
2020-2021 воясӧ пандемия вӧсна челядькӧд ёнасӧ некытчӧ эз ветлыны, а мӧйму нин миян дорӧ шыӧдчылісны 1.345-ысь. Тавося кык тӧлысьӧн видлалім 193 шыӧдчӧм, мӧйму тайӧ кадколастас вӧлі 135.
2020 воын республикаӧ воис 76, 2021-ӧдын – 30, а мӧйму нин – 29 выль автобус да кык «Газель». Автобусыс кык сикас – ПАЗ-3205, кытчӧ позьӧ пуксьӧдны 22 кагаӧс да ӧти верстьӧӧс, а сідзжӧ ПАЗ-4234, кытчӧ тӧрас 29 велӧдчысь да кык верстьӧ. Салоныс шоналӧ выльнога пачсянь, ӧдзӧс улас – содтӧд сод, быд пукаланінын эм кнопка, кодӧс личкыштӧмӧн позьӧ корны верстьӧӧс либӧ шоперӧс, автобуснас он вермы вӧрзьыны, кытчӧдз став ӧдзӧсыс оз пӧдлассьы, сюсь электроника видзӧ машинасӧ пӧрӧмысь, эм и навигация оборудование, код отсӧгӧн позьӧ тӧдмавны, кӧні машинаыс мунӧ либӧ сулалӧ. Эмӧсь, дерт, и огнетушитель да аптечка.
Кольӧм во помын нёль татшӧм автобус вичмӧдісны Сыктывкарысь 9-ӧд, 20-ӧд да 24-ӧд номера школаяслы. Куим автобусӧн босьтісны и Кӧрткерӧс, Сыктыв да Кулӧмдін районъяс, кыкӧс ыстісны Луздорӧ, та мында жӧ – Сыктывдінӧ. Ӧти автобусӧн сетісны Ухта, Печора каръяслы да Емдін районлы.
Талун кежлӧ челядьӧс новлӧдлан автобусъяс пиысь дас восяысь важджыкыс абу. <>
Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.