Мӧйму лесничествояскӧд кырымалӧмаӧсь 17.290 сёрнитчӧм, мый серти йӧзыслы вузалӧмаӧсь 334 сюрс кубометр вӧр. Таво стрӧитчӧм да пес вылӧ ньӧбӧмаӧсь 257,9 сюрс кубометр. Та могысь кырымалӧмаӧсь 11.010 сёрнитчӧм.
Стрӧитчӧм да пес вылӧ вӧрсӧ йӧзлы вичмӧдӧны Коми Республикаса «О регулировании лесных отношений» 136-ӧд номера оланпас серти, кодӧс вынсьӧдлӧма 2006 вося декабрь 27 лунӧ. Сэні ставсӧ гӧгӧрвоӧдӧма: кодлы, кор, мый могысь да мыйта вӧр позьӧ корны. А лоасны-ӧ вӧрӧн вӧдитчӧмын кутшӧмкӧ вежсьӧмъяс? Уна-ӧ кер да пес позьӧ ньӧбны талун?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзис Коми Республикаса вӧр-ва видзан да мупытшкӧсса озырлунӧн вӧдитчан министерствоысь вӧр овмӧс управлениеӧн веськӧдлысьлысь удж вӧчысь Павел Азаренков.
– Мый вылӧ да уна-ӧ вӧр позьӧ ньӧбны талун?
–Коми Республикаса быд олысь керка кыпӧдӧм могысь кызь вонас ӧтчыд вермас босьтны 150 кубометр вӧр. Таысь ӧтдор керка-карта, пывсян да мукӧд стрӧйба капитальнӧя дзоньталӧм вылӧ сизим вонас ӧтчыд позьӧ ньӧбны кызь кубометр, а кыткӧ кӧ ковмас неуна дзоньтавны-«дӧмны» – куим вонас ӧтчыд ньӧбны вит кубометр. Пача керка шонтыны быд во позьӧ ньӧбны 25 кубометр пес. Гожся пражитчан-пусянінын да пывсянын ломтысьны содтӧд вичмӧдасны вит кубометр. Та мында жӧ, но вит вонас ӧтчыд, вермасны ньӧбны и ас вылӧ зільысь, вузӧс вылӧ мыйсюрӧ ки помысь вӧчысь, сад-йӧр видзысь да ас овмӧс кутысь.
Стрӧитчӧм либӧ пес вылӧ вӧр ньӧбӧм могысь колӧ шыӧдчыны матысса лесничествоӧ. Сьӧрсьыд колӧ вайны ас керка-картаысь документ, стрӧитчӧм либӧ капитальнӧя дзоньтасьӧм йылысь кабала да сідз водзӧ. Став колана кабаласӧ сэні видлаласны уна вылӧ дас лун. Нӧшта вит лун мысти юӧртасны, вичмӧдасны-ӧ вӧрсӧ. Ставыс кӧ лючки, лесник нуӧдас тіянӧс вӧрӧ да петкӧдлас, кӧні позьӧ пӧрӧдчыны, пасъялас-маркируйтас пуяссӧ, лӧсьӧдас та йылысь акт.
Та бӧрын гижасны кабала, кӧні индӧма, уна-ӧ колӧ вештыны. Мынтысьӧм бӧрын 14 лун мысти кырымалӧны ньӧбӧм-вузалӧм йылысь сёрнитчӧм.
Мортыс кӧ ачыс оз кӧсйы чукӧртны-кырымавны став колана кабаласӧ, пӧрӧдчыны, вайны да пилитчыны-поткӧдчыны, сійӧ вермас шыӧдчыны тайӧ уджнас ноксьысь либӧ пӧрӧдчан-пилитчан котыр дорӧ. Но та дырйи сёрнитчӧм йылысь кабалаяссӧ кырымалӧ и нотариус. Таысь ӧтдор медалӧмаыс вермас и висьтасьны да лӧсьӧдны отчёт, кытчӧ да мый вылӧ иналӧма вӧрсӧ.
Кӧсъя ӧлӧдны, мый Вӧр кодекс да 136-ӧд оланпас серти стрӧитчӧм либӧ пес вылӧ вичмӧдӧмсӧ оз позь вузавны бокӧ да кодлыкӧ козьнавны. Таысь косӧдасны вӧр доныслысь дас пӧв ыджыдджык штрап.
– Павел Григорьевич, а лоасны-ӧ вӧрӧн вӧдитчӧмын кутшӧмкӧ вежсьӧмъяс?
– Да, йӧзлӧн уна шыӧдчӧм серти миян министерствоысь специалистъяс дасьтісны 136-ӧд оланпасӧ содтӧдъяс.
Унаӧн ӧні керкасӧ кыпӧдӧны оз сӧмын керйысь. Шуам, улі судтаыс кирпичысь, блокысь либӧ кӧрта-бетона плитаысь. Та вӧсна шыӧдчӧмас ковмас пасйыны, мыйысь мӧдасны лэптыны керкасӧ. Сора стройматериалысь кӧ, кызь вонас ӧтчыд 150 кубометр пыдди вичмӧдасны куим пӧв этшаджык.
Гозъялы, кодъяс босьтӧмаӧсь быдтыны куим да унджык бокӧвӧй кагаӧс, керйысь 150 либӧ сора стройматериалысь керка лэптӧм вылӧ 50 кубометр дорӧ быд дзолюклы содтасны 15 кубометрӧн.
Талун кӧ капитальнӧя дзоньтасьӧм вылӧ вӧрсӧ вичмӧдӧны сизим вонас ӧтчыд, вежсьӧмъясас вӧзъям чинтыны тайӧ кадсӧ витӧдз.
25 кубометр пес вичмӧдасны и налы, кодъяс олӧны уна патераа керкаын, кӧні вежӧсъясас батареясӧ шонтӧны шӧр котельнӧйсянь, а кранысь васӧ – быд патераын пачсянь.
Сідз шусяна Арктика зонаын пес вылӧ 25 кубометр пыдди корам вичмӧдны комынӧс.
Тайӧ медшӧр вӧзйӧмъясыс. Эмӧсь и нӧшта содтӧдъяс. Сідз, вӧр босьтӧм могысь оз ковмы керка мудӧд да сы йылысь кабала. Но та пыдди шыӧдчӧмас ковмас стӧчджыка пасъявны, мый вылӧ мунас стрӧитчан вӧрыс.
Республикаса юралыськӧд кыкысь нин шыӧдчылім вӧр овмӧс федеральнӧй агентствоӧ, медым йӧзсӧ мездісны кызь сюрс кубометрӧн вӧдитчӧм йылысь электроннӧй отчётысь. Республикаса прокуратура корӧ, но куим бӧръя вонас нин вӧр ньӧбысьяс оз пысавны отчётас пӧрӧдӧминсьыс фотографияяс да видео. Тайӧс ми асьным зэв бура нин вермам вӧчны космоссянь.
– Донысь-ӧ позьӧ ньӧбны вӧрсӧ?
– Пӧрӧдтӧм пу дон кузя ставыс ясыд. 2020 вося ноябрь 4 лунӧ 538-ӧд номера индӧдӧн республикаса правительство вынсьӧдіс татшӧм пуыслы дон. Та бӧрын сідз шусяна ставкасӧ эз на вежлыны и матысса кадӧ оз кӧсйыны тайӧс вӧчны.
Доныс вежласьӧ пусӧ пӧрӧдӧм бӧрын. Колӧ гӧгӧрвоны, мый кыдз-пипулӧн да коз-пожӧмлӧн доныс торъялӧ. Унатор и сы сайын, ылын-ӧ делянкаыс, эм-ӧ сэтчӧ туйыс да сідз водзӧ. 2020 воын кубометрлӧн шӧркодь доныс вӧлі 84 шайт 20 ур, мӧйму – 68 шайт 20 ур, а таво – 69 шайт 80 ур.
Быд районын пессӧ пилитӧны-поткӧдлӧны ас вылӧ зільысьяс, торъя котыръяс. Кубометр пескыс шӧркодя 1.400-1.600 шайта. Тайӧ донъяс бӧрсяыс видзӧдӧ регионса тариф комитет, медым сэсся ӧткымын войтырлы косӧдны пес ньӧбӧмысь компенсация.
– А мый ыджда сійӧ?
– Сёрнитны кӧ компенсация йылысь, Мылдінысь норасис вермытӧм. Кык машина пескысь пӧ мынті 26 сюрс, а компенсациясӧ сетісны 3.400 шайт. Дерт, ми шыӧдчам тариф комитетӧ да районса администрацияӧ, медым видзӧдласны, мыйын делӧыс.
– Сідз шусяна валежник йылысь Госдумаӧн вынсьӧдӧм оланпас кыдзкӧ кокньӧдіс йӧзсӧ пескӧн могмӧдӧмсӧ?
– Тайӧ кутшӧмакӧ кокньӧдіс и йӧзсӧ, и лесникъясӧс. Сикт-грезд гӧгӧрын вына тӧв нырӧн, лымйӧн, чардбиӧн пӧрӧдӧм пуыс да гылалӧм ув-роскыс уна. Овлӧ, ягӧ кольӧны пилитӧм-чинталӧм нин, но кутшӧмкӧ помка вӧсна бракуйтӧм керъяс. Лым-зэр улын дыр куйлӧмыс некытчӧ нин оз туй. Тайӧ лёк и ӧзйӧм боксянь.
Муын дыр нин куйлысь важмӧм пусӧ позьӧ чинтавны бензопилаӧн. Но ті кӧ аддзинныд, шуам, бушколӧн сӧмын на пӧрӧдӧм пу, оз ков сійӧс вӧрӧдны. Татшӧмсӧ кӧ чинталан да нуан гортад, вермасны сувтӧдны лесникъяс либӧ право доръян тэчасын уджалысьяс. И ковмас петкӧдлыны, кӧні вӧлі пӧрӧм пуыс.
– А валежник йылысь оланпаскӧд йитӧдын позьӧ-ӧ пес вылӧ босьтны трубопровод, электролиния нюжӧдігӧн кералӧм да эновтӧм вӧрсӧ, пилитны туй вылӧ усьӧм пу, чукӧртны делянкаӧ кольӧм кер-чурка?
– Трубопровод нюжӧдігӧн пӧрӧдӧны ылӧсас 500 сюрс кубометр вӧр. Дерт, юасьтӧг сійӧс босьтны оз позь. Таысь вермасны кыскыны уголовнӧй кывкутӧмӧ. Но лыддя, мый во чӧжӧн кӧ вӧрсӧ эз инавны, сійӧс колӧ сетны лесничестволы, медым вузаліс йӧзыслы пес вылӧ.
И нӧшта ӧтитор. Валежник да эновтӧм кер-чурка помысь оз позь нажӧвитчыны. Аслыд верман кӧть мыйта чукӧртны, а вузӧс вылӧ – оз позь. Туй вылӧ пӧрӧм пусӧ вӧралысь вермас пилитны пес вылӧ, но татшӧмсьыс оз позь лэптыны, шуам, вӧр керка.
– Мый вылӧ нӧшта норасьӧны йӧзыс?
– Звӧнитлісны Емваысь. Чинаяс пӧ торкӧны 2017 вося декабрь 30 лунӧ регионса правительствоӧн вынсьӧдӧм 685-ӧд номера индӧд, мый серти йӧзыслы пес вылӧ позьӧ вичмӧдны кер, тьӧс-гӧрбыль да весиг брикет. Но пӧчӧяслы пӧ вайӧны сӧмын кер, мед сэсся асьныс пилитчасны-поткӧдчасны. Ковмас жӧ видзӧдлыны, мый вӧсна тадзи артмӧ.
Сосногорскса олысьяс юасьӧны, мыйла пӧ вӧрсӧ оз вичмӧдны дача лэптӧм да сійӧс шонтӧм могысь пес вылӧ. Чайта да, во помӧдзыс нин тайӧ серпасыс вежсяс. Локтан вося январь медводдза лунсянь нин позяс та могысь ньӧбны 70 кубометр вӧр.
Койгорт да мукӧд районса олысьяс норасьӧны МФЦ да ӧтуввезса «Госуслуги» сайт вылӧ. Ог пӧ вермӧй ыстыны вӧр ньӧбӧм, иналӧм да стрӧитчӧм йылысь электроннӧй отчётсӧ. Тайӧ медсясӧ артмӧ сы вӧсна, мый ӧткымын районын абу на лючки да тырвыйӧ уджалан ӧтуввезйыс. Сэсся и унаӧн оз на сяммыны вӧдитчыны сыӧн.
– Кывсьӧ, Выльгортысь гынкӧм вӧчан фабрика пӧ ассьыс вӧчӧмторсӧ вузалӧ Европаӧ. Гашкӧ, кад нин вӧзйыны налы пес?
– Пес суйӧр сайӧ ог на иналӧй. Но республикаса ӧткымын котыр Турция да Иран пыр нуӧны нин сэтчӧ мича тубраса пеллет. <>
Николай РАЗМЫСЛОВ.
Снимокъясыс авторлӧн да ӧуввезйысь.