Енбиа артист Илья Кеслер сизимӧд сезон ворсӧ Виктор Савин нима драмтеатрын. Унаӧн сійӧс радейтӧны, виччысьӧны сцена вылын, вылӧ донъялӧны петкӧдчӧмсӧ. А ӧд вермис лоны, театрӧ волысьяс эськӧ эз и тӧдмасьны сыкӧд, эз кӧ ӧтчыд Илья мӧдӧдчы лавкаӧ сурла.
Кыдзи Илья Кеслер веськаліс театрӧ, та йылысь сёрнитім аскӧдыс.
Ставсьыс «мыжа» сур?
Чужӧма-быдмӧма Сыктывкарын. Рӧдвужсьыс некод абу зільӧма искусствоын. Кызвыныс пӧ педагогъяс.
– Илья, творческӧй йӧзлӧн унджыкыслӧн профессия бӧрйӧмыс ичӧтсяньыс артмӧ. Шуам, бать-мам казялӧны, мый каганыс мичаа серпасасьӧ, да вайӧдӧны дзолюксӧ художественнӧй школаӧ. Сійӧ велӧдчӧ да лоӧ серпасасьысьӧн.
Тадзи жӧ артмӧ сьылысьяслӧн, музыкантъяслӧн, йӧктысьяслӧн. Артистъяслӧн ставыс жӧ заводитчӧ драмкружоксянь. Ворсӧны сэні, а водзын найӧс виччысьӧ ыджыд сцена.
А тэнад кыдзи вӧлі?
– Дзолядырйи артисталӧм йылысь эг думайт. Позьӧ шуны, виччысьтӧг веськалі искусствояс колледжӧ. Школаын 11 во сэтшӧма велӧді литература, мый дӧнзьӧдіс да, помалӧм бӧрас пыри велӧдчыны Санкт-Петербургса ИТМО-ӧ (стӧч механика да оптика институтӧ), кӧсйи лоны физик-ядерщикӧн, нанотехнологӧн. Но велӧдчигӧн гӧгӧрвои, мый нанотехнологлӧн сідз шусяна пикыс – «М.Видео» лавкаын менеджер. Физиклӧн туйыс помасис кутшӧмакӧ и «по семейным обстоятельствам». Бӧр локті Сыктывкарӧ, пыри СГУ-ӧ юӧр сетӧм кузя безопасносьт факультетӧ.
Ӧти рытӧ окота лои юыштны сур да, петі лавкаӧ. Паныдаси Кристина Черневакӧд. Сыкӧд ӧти классын велӧдчылім, ӧні драмтеатрын жӧ ворсӧ. И сійӧ висьталіс, мый искусствояс колледжын велӧдӧны театрын ворсысьӧ. И буретш пӧ студентъясӧс корсьӧны. Меным мойвиис – босьтісны. Велӧдчи енбиа йӧз дорын. Менам педагогъяс – Светлана Малькова, Денис Рассыхаев…
– Позьӧ ӧмӧй татшӧм ӧдйӧ вежны олӧмтӧ? Вермас лоны, тэ радейтін театр, водзті ветлывлін спектакльяс вылӧ, драмкружокын ворсін? Али збыльысь ставсьыс «мыжа» сур?
– Сэки ме суртӧ эг и ньӧб. Ӧні думайта да, збыльысь вужйыс пыдын. Детсадйын на ворслі Ёжикӧс. А сэсся школаын Кристина Черневакӧд петкӧдчылім. Позьӧ шуны, кодзувъяс лӧсялісны: ковмис сур, петі лавкаӧ, паныдалі Кристинаӧс, сійӧ висьталіс, ме видлі, и артмис.
Кодъяс менӧ велӧдлісны, накӧд ӧні и уджала. Пасъя, искусствояс колледжын зэв бур тӧдӧмлун-сям сетӧны. Вузӧ пыригӧн донъялысьясыс весиг чуймисны, кӧні пӧ татшӧм бура велӧдӧны?
– И кӧні водзӧ велӧдчин?
– Ме дас во нин мырся помавны кӧть кутшӧмкӧ да вуз, – серӧктіс Илья. – Колледж бӧрын велӧдчи ГИТИС-ын эстрада искусство факультетын, кӧні кафедранас веськӧдліс шонъянӧй нин Михаил Борисов. Буретш сійӧ велӧдіс менӧ и артиставны, и режиссёравны. Ӧні сійӧ тӧдӧмлуныс меным ковмис опера да балет театрын «Своя колея» шылада постановка дасьтігӧн.
ГИТИС эг помав. Мыйла, эм жӧ помкаыс. Куим во сэні велӧдчӧм бӧрын, бӧръя курсас менӧ «кодкӧ курччис», да вуджи Борис Щукин нима институтӧ, кӧні кафедранас тшӧтш жӧ веськӧдліс Михаил Борисов. Ӧні сэні велӧдча Александр Михайлович Вилькин дорын.
Да, тӧд вылӧ уси. Кольӧм сессия дырйи сійӧ висьталіс Владимир Высоцкийлӧн творчество йылысь. Найӧ ӧтлаын уджавлӧмаӧсь «Таганкаын», ӧти гримёрка юкӧмаӧсь. Бара жӧ тайӧ тӧдӧмлуныс отсаліс меным постановка дасьтігӧн.
Пернапасасьны да кутчысьлыны
– Кыдзи медводдзаысь петін ыджыд сцена вылӧ? Неважӧн опера да балет театрысь балетмейстерыс висьталіс, мый том балеринаӧс тшӧктӧмаӧсь йӧктыны главнӧй партия, и сылӧн вӧлӧма истерика. Полін-ӧ тэ?
– Дерт, кодлӧнкӧ татшӧмыс овлӧ. Но ме ог помнит ассьым татшӧм сьӧлӧмкылӧмсӧ. Сьӧкыд тӧд вылӧ уськӧдны. Миян мастеръяс вочасӧн пыртісны сідз шусяна театральнӧй сфераӧ, сценическӧй пространствоӧ (тадзи шулывлӧма Станиславский). Петавны, прӧйдитчыны, мыйкӧ вайны-нуны, шуны. Буретш тадзи вочасӧн пырӧдчӧмыс и отсалӧ, мед эз вӧв истерикаыс. Коймӧд курссянь пыртӧдісны концертъясӧ, тӧдчана проектъясӧ. Шуам, Михаил Рощин серти «Эшелон» военнӧй драмаӧ. Зэв бур спектакль.
Драмтеатрын уджъёртъясӧй шмонитӧны, мый ме «заслуженнӧй мастер ввода». Бӧръя кадӧ сідзи артмис, мый колӧ регыдъя кадӧ пырӧдчыны сійӧ либӧ мӧд постановкаӧ. Первойсӧ тшӧтш: «А-а-а, кыдзи да мый вӧчны?». Но век жӧ асьтӧ киӧ босьтан, и вӧчан, мый тэнсьыд корӧны. Сэсся ӧд велалан.
– Сцена вылӧ петтӧдз мукӧдыс пернапасасьӧны, а тэ?
– Эмӧсь сідз шусяна театральнӧй ритуалъяс, коді мый сӧмын оз вӧч. Но традиция эм традиция. Пернапасасьны, тотшкӧдыштны сцена джоджӧ, пуксьыны сценарий либӧ партитура вылӧ, уськӧдін кӧ сійӧс… Тайӧ туйӧ петтӧдз пукыштӧм кодь. Спектакль водзын ставным ӧта-мӧд киӧ кутчысям. Тайӧ ӧтувтӧ, сетӧ вын. Ме ог век пырӧдчы таӧ, но тайӧ колӧ, тайӧ жӧ традиция. Ми ӧтлаын уджалам, ми нуӧдам тайӧ машинасӧ, коді шусьӧ спектакль. Ӧні та вылӧ видзӧда и режиссёр синмӧн – артистъяслы колӧ тайӧ кутчысьлӧмыс.
«Дежурнӧй» кӧч
– Илья, тэнад медводдза медшӧр рольыд – Кролик Эдвард. Сьӧкыд-ӧ вӧлі ворсны фарфор чачасӧ?
– Челядьлы спектакль. Зэв бур постановка. Но сійӧ ӧні «усис» миян репертуарысь. Ог ёна жалит, сы вӧсна мый «ловзьӧдны» постановкасӧ колӧ уна вын. Сэні ворсысьясысь унаӧн ӧні оз нин уджавны театрын. Ковмас пырӧдчыны мӧд артистъяслы, и тайӧ нин лоас выль постановка.
Менам вир-яйӧй кылӧ на, кыдзи вӧрӧдчис Кролик Эдвард. Светлана Скосырская пуктіс хореографиясӧ. Сійӧ менӧ и вӧчис фарфор чачаӧн. Дзик пыр гӧгӧрвоана: чача, сідзкӧ, вӧрасногыс аслыспӧлӧс.
И Кролик Эдвардсянь ме лои театрын «дежурнӧй» кӧч. Эм кӧ постановкаын кӧч, сійӧ Илья Кеслер. Денис Рассыхаев дзолюкъяслы пуктіс «Хуха». Сэтшӧм сійӧ няшнӧй, мяшнӧй, смешарик.
«Красная шапочкаын» ме тшӧтш кӧч. Челядьлы и верстьӧлы кажитчӧ. Кыдзи шуис Денис Рассыхаев, бур-ӧ артистыс, тыдовтчӧ мойдын. Станиславский шулывліс, мый мойд – театрлӧн нянь. И ме кыкнанныскӧд сӧглас.
– Радейтана роль, тӧдчана – кутшӧм сійӧ, тэнад видзӧдлас серти?
– Ставыс радейтана да тӧдчана. Шуам, субӧта рытӧ колӧ ворсны «Герой нашего времени», а вӧскресенньӧӧ асывнас – «Хуха» либӧ «Красная шапочка». Ме найӧс ог торйӧд. Шуам, «Герой нашего времени» спектакльын ворса сьӧлӧмсянь, лов косявлӧмӧн, а «Хухаын» – ог. Тадзи оз позь!
Дявӧллӧн адвокат
– Илья, «Герой нашего времени» премьера водзын шулін, мый Печоринӧс ӧтпырйӧ и радейтан, и лӧгалан сы вылӧ. Кор на велӧдін Лермонтовӧс школаын, Печориныс вӧлі веськодь: Печорин и Печорин. А ӧні сы вылӧ мӧд ног видзӧдан. Пытшкӧсад ставыс пуис. Кутшӧм спектакль нӧшта тадзи тэнӧ «пузьӧдіс»? Ӧд школаса программаысь и мукӧд гижӧд серти эм спектакльыс. Ёна-ӧ спектакль дасьтӧмыс вежӧ сійӧ либӧ мӧд персонаж вылӧ артистлысь видзӧдлассӧ?
– Школаын листалін Лермонтовӧс диагональ серти, гижин сочинение и думайтан – слабог, мыні. Вай сэсся выльӧс лыддям, гижам, а тайӧс вунӧдам. Литература урок нуӧдысьӧй сэтшӧм бур педагог вӧлі, эг ӧд прӧста школа бӧрын мун физик-ядерщикӧ. Гӧгӧрвоанныд менӧ…
Сійӧн и театрыс – уникальнӧй искусство. Быд спектакль – тайӧ выльтор. Да, вермас лоны важ мизансцена, но артистыс пыр мӧд морт. Сідзжӧ и персонажыс, кодӧс тэ вӧчан, вежсьӧ. Радейті и лӧгалі? Да! Сы вӧсна мый эм мыйысь.
Кор тэ лыддян произведениесӧ верстяммыштӧм бӧрын нин, эм нин кутшӧмкӧ опыт, сійӧ либӧ мӧдтор вылӧ видзӧдлас, мӧд ног и примитан. А тані колӧ на сійӧс ворсны. Тэ лоан кутшӧмакӧ дявӧллӧн адвокатӧн, сы вӧсна мый абу ӧд бур морт Печориныс.
Да и ӧд ог век бур персонажӧс ворс. Артистыд уна сикас куӧ пыравлӧ. И колӧ персонажсӧ петкӧдлыны йӧз водзын сідз, быттьӧ тайӧ збыль морт. И ӧні тэ – тайӧ сійӧ. Быд рольлы сетан вынтӧ, ассьыд ловтӧ. Менам персонажъяс абу ӧткодьӧсь, абу пыр молодечьяс. Эз эськӧ вӧв интереснӧ ворснысӧ. Дерт, овлӧны разнӧй жанръяс, кӧні эм положительнӧй герой. Но и найӧс колӧ петкӧдлыны аслыспӧлӧса. Ме радейта Чеховӧс. Евгений Софронов пуктіс «Три сестры», кӧні ме ворса Тузенбахӧс. Сійӧ бур морт, «ыджыд плюс», котралӧ и ышӧдӧ: «Эк, вай мунам уджавны! Вай уджыштам! Давай, давай…». Но тайӧ «плюсас» и эм «минусыс». И менам мог, кыдз артистлӧн, ставсӧ тайӧс петкӧдлыны.
– Илья, а тэныд сьӧкыд сійӧс аддзыны, пырны персонаж куӧ?
– Дерт, сьӧкыд, но интереснӧ. Но ме эськӧ ог шу, мый ми тані ворсам серьёзнӧя. Кыдзи шулывліс Олег Табаков: «Дельце-то весёленькое…». Но мукӧддырйиыс тайӧ «хорошенькое дельце» бӧрас окота бура мыссьыны. Веськыда шуа.
Кыдзи чужӧ бур спектакль
– Неважӧн театрын вӧлі премьера «Поминальная молитва», кӧні тіянкӧд ворсіс и Андрей Ургант. Тэнад видзӧдлас серти, колӧ оз корлывны театрӧ бокысь «кодзувъяссӧ», мый сетӧ тайӧ артистлы и видзӧдысьлы? Гашкӧ, оз и ковны найӧ?
– Чайта, менам видзӧдласӧй абу ёна тӧдчана тані, но висьтала. Миян театрын енбиа бур артистыс зэв уна. И опера да балет театрын сідз жӧ. «Своя колеяын» менӧ чуймӧдісны асланыс сямӧн: найӧ вермӧны мӧд жанрын сідзи петкӧдчыны, мый ловгӧныд сувтӧ. Оз сӧмын операын «пусьыны». Да, сійӧ, позьӧ шуны, муюгыдыс, но найӧ дасьӧсь и кужӧны мӧд жанрын уджавны. Ме тайӧс аддзи и велӧдчигӧн. И мукӧд театрысь ворсысьяссӧ аддзывлі. Колӧ оз корлывны татчӧ бокысь артистъясӧс? Тайӧ юалӧмыс – театрӧн веськӧдлысьяслы. Опера да балет театрын тшӧтш корлӧны Россияысь «зарни» да «платина» гӧлӧсъяс. Колӧ, буракӧ, медым видзӧдысьясӧс ыззьӧдны волыны театрӧ. Ӧнія кадӧ, кор лов вылын зэв сьӧкыд, асьныд гӧгӧрвоанныд, театрыд колӧ мортлы. Театр тані лапкор моз доймӧминсӧ бурдӧдӧ. И бокысь корӧм «кодзувъяс», тыдалӧ, тшӧтш колӧны та могысь.
Андрей Львовичкӧд уджалышті да аддзи ыджыд профессионалӧс, коді ставсӧ вӧчӧ сьӧлӧмсяньыс, а оз сідз-тадз. Зэв бура пырӧдчис миян котырӧ, и пыр кылім, мый сійӧ миянкӧд ӧтув уджалӧ. А эз сідз: воліс, некымын спектакльын петкӧдчис и муніс. Таысь ме сійӧс пыдди пукта.
– Театр корлывлӧ и бокысь режиссёръясӧс. Кодкӧд тэныд кокньыд, окотапырысь кутчысян быд уджӧ?
– Меным аскӧд, кыдз режиссёркӧд да актёркӧд, сьӧкыда уджавсьӧ-а. Пыр ачымӧс мыйыськӧ вида да. Мыйла корӧны бокысьсӧ – абу ме дорӧ юалӧмыс. Ме пыр зіля, мед уджыс артмис. Бокысь воӧмаыс, веськыда кӧ шуны, оз пыр вӧч спектакль, артмӧ проект. А тайӧ абу ӧти и сійӧ жӧ тор. Кӧть эськӧ ми, артистъяс, век ёна зілям. И тайӧ мытшӧдыс абу сӧмын миян театрлӧн. Кутшӧм водзӧ лоас судьбаыс постановкаыслӧн, олас-ӧ сійӧ, сӧмын олӧмыс петкӧдлас.
Висьтавны кӧ асланым театрса режиссёръяс йылысь, ме ставныскӧд окотапырысь уджала. Тайӧ и Денис Рассыхаев. Босьтіс менӧ ас дорас студентӧн, а ӧні ми сыкӧд и уджъёртъяс, и ёртъяс. Евгений Софронов студенталан кадсянь меным отсасьӧ, кыдзи актёрлы и режиссёрлы. Захар Комлев (пыр сійӧс гижӧны Моссӧветысь корӧм артистӧн) – менам, кыдз шуласны, боевӧй тӧварыш. Сыкӧд ӧтвылысь зілям СТД-лӧн уджтасъяс вылын, вӧчам театрын вой да с.в. Абу, дерт, пыр ме накӧд сӧглас. Но тайӧ и бур, тадзи и чужӧны бур спектакльяс.
Мӧвпыд пуля моз лый
– Илья, артмӧ, опера да балет театрын шылада постановкаыс абу медводдза удж, кӧні режиссёралін?
– Сідз. Во сайын ми театрысь художник Эрих Вильсонкӧд пуктім Котласса театрын «Коза-дереза» мойд. Корис миянӧс сэтчӧ Архангельск обласьтысь медшӧр мойдысьыс, Котласса театрысь главреж Наталья Шебалова.
– Эм абу тэнад мӧвп лоны сӧмын режиссёрӧн либӧ артиставны? Вермас-ӧ вескиыс катовтчыны кодарӧкӧ ӧтарӧ?
– Бара на казьтышта «Своя колея», кӧні ме и режиссёр, и художник. Кыдз тыдовтчис, ме ворсӧм да режиссёралӧм кындзи верма вӧчны и сідз шусяна художествоа оформление.
Режиссёр да актёр – торъялана профессия. Вынӧй менам эм сэн и сэн зільны. Вескиыс, кыдз шуинныд, некодарӧ на оз катлась. И ме тайӧ кыкнан профессияас аквариумын арпи кодь на: колӧ сӧвмыны сэні и тані. Но творческӧй туйыд водзвыв некодлы абу тӧдса, код тӧдас кытчӧдз вайӧдас.
Косавлам дас во сайӧ. Сэки ме электроннӧй микроскопӧн вешталі углерод атом ӧтилаысь мӧдлаӧ. Ме али мый сэки мӧвпалі, али кодкӧ мӧд, мый дас во мысти пета сцена вылӧ и кута лолӧс косявлыны-чашйыны. А кыкнанныс ӧд дивӧ! Электроннӧй частица, кодӧс он вермы юкны, но тэ сійӧс вешталан да сыысь вӧчан зэв коланатор. Жаль, ӧні наукаыс оз сідз сӧвмы. Чайта, технология боксянь кольччӧмнад цивилизацияыс бырӧ-кусӧ…
Вермас лоны, ме пукся пьеса гижны. А сэсся вит во мысти гӧгӧрвоа, мый йӧйтала, ӧд эм Ибсон и Чехов. Кытчӧ тэ сюйсян, ӧвсьы! Мун тайӧ профессиясьыс! Ог тӧд…
Ӧні уджала водзвыв нинӧм мӧвпавтӧг, шыбласьтӧг. Вермас мыйкӧ пуля моз лыйны, фейерверк моз взорвитчыны, кыдзи «Своя колея». Ло дась, век дась – тайӧ ме ас йылысь, кыдз режиссёр йылысь… <>
Сёрнитіс Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс Коми Республикаса Виктор Савин нима драмтеатрысь