Керчомъя сиктса школаысь куим педагог петалісны вермысьяс лыдӧ «Коми велӧдысь» республикаса конкурсын: 2016 воӧ – Ирина Андреевна Кузнецова, 2021-ӧдӧ – Алексей Сергеевич Паньков, а таво – Надежда Степановна Тарабукина. Та вӧсна и сентябрь 28 лунӧ чужан кыв да литература велӧдысьяслысь семинарсӧ «Коми велӧдысь» общественнӧй котыр нуӧдіс буретш сэні, ӧд педагогъяслы окота вӧлі видзӧдлыны-кывзыны медбур велӧдысьяслысь уроксӧ, налӧн опытӧн озырмыны да тшӧтш и ас мӧвп-видзӧдласӧн юксьыны.
Надежда Степановна ичӧт класса челядькӧд уджалӧ, и Керчомъяӧ воысьяслӧн вӧлі позянлун видзӧдлыны, кыдзи 2-ӧд классын велӧдчысьяс пудъясянкывъяс лӧсьӧдӧны.
Ирина Андреевна коми литератураысь восьса уроксӧ нуӧдіс 7-ӧд классын. Ныв-зон видлалісны Геннадий Юшковлысь «Мам» кывбур, торйӧн нин гижӧдас война кадся сьӧкыд олӧм петкӧдлӧмсӧ. Урок кывзысьяслы сьӧлӧм вылас воис, мый юалӧмъяс вылӧ велӧдчысьяс вочавидзалісны эз ӧти-кык кывйӧн, а пыр зілисны тыр-бур сёрникузяяс лӧсьӧдны.
Керчомъяса школаын 83 ныв-зон ӧні велӧдчӧ, и ставныс 1 классянь 11-ӧдӧдз комисӧ кыдзи чужан кыв велӧдӧны. Весиг найӧ, кодъяс бать-мамыскӧд мукӧдлаысь воӧмаӧсь-овмӧдчӧмаӧсь Эжва йывса сиктӧ. Но Кулӧмдін районсӧ ми кӧть и шуам-нимӧдам коми кывлӧн потанӧн, школаяс серти тадзи он нин вермы висьтавны. Немдінсаяс чужан кывсьыс оз ӧтдортчыны, сэтчӧс школаын сӧмын Смолянка посёлокысь воӧм челядь коминас кыдзи каналан кывйӧн тӧдмасьӧны. Помӧсдінын 5-ӧд классӧ кык пельӧ нин юкӧмаӧсь: нывкаяс да зонкаяс эськӧ и радӧсь чужан кыв велӧдны, да кодсюрӧлӧн бать-мамыс тшӧктӧмаӧсь эновтчыны таысь. Сэтчӧс школаын, районса администрацияын велӧдан управлениеысь методист Галина Корецкаялӧн кывъяс серти, каналан кывсӧ кольӧм во велӧдӧмаӧсь 28-ӧн, а таво – 48 морт нин.
– А Кулӧмдін сиктса школаын бӧръя классыс, кӧні комисӧ кыдзи чужан кыв велӧдлісны, вӧлі 11 во сайын, – висьталіс сійӧ. – Ӧні весиг оз каналан кыв бӧрйыны, а этнокультура нырвизя предметъяс.
Помӧсдінын Вениамин Чисталёв нима школаын коми кыв велӧдысь Татьяна Уляшева пасйис, тулыснас на пӧ детсадйӧ ветлӧдлысьяслысь бать-мамсӧ ышӧдім, медым ныв-пиыс школаӧ локтасны да чужан кыв мӧдасны велӧдны. Медсясӧ пӧ том бать-мам кокни туйсӧ бӧрйӧны, тшӧктӧны челядьыслы коминас кыдзи каналан кывйӧн тӧдмасьны. Кӧрткерӧс районысь Ыджыдвидзса школаысь Эльвира Старцева висьталіс, медводдза классӧ воысьяс пиысь пӧ таво ӧкмысӧн шуисны рочсӧ чужан кывйӧн. Налӧн бать-мамкӧд – а унджыкыс на пиысь шнич комияс – лои сёрнитны, гӧгӧрвоӧдны, да вит нывкаӧс-детинкаӧс бӧр вуджӧдісны чужан кыв велӧдан котырӧ.
Ме ачым ыджыдвидзса да, ёна дойдіс тайӧ юӧрыс: мыйла нӧ менам чужан сиктын татшӧма ӧтдортӧны комисӧ? Ас кывйӧн сёрнитӧмыс ӧд некор эз падмӧдлы миянӧс олӧмас туй бӧрйигӧн, вуз-колледжӧ пыригӧн, уджалігӧн. Мӧдарӧ на, отсаліс: коми да роч кывсӧ ӧтмоза велӧдӧмыс сетӧ позянлун бурджыка тӧдны кыкнан кывсӧ, сӧвмӧдӧ мӧвпаланногтӧ. Ми некор эг каитчывлӧй чужан кыв велӧдӧмысь, да эска, мый и ӧнія томулов оз жӧ кутны каитчыны.
Татьяна Уляшева висьталіс и электроннӧй учебникъяс йылысь. Сэтчӧ пӧ и ассьыд пасйӧдъяс, презентацияяс позьӧ содтыны, кӧсъян кӧ содтӧд юӧрӧн челядьтӧ тӧдмӧдны. Искусство гимназияын велӧдысь Светлана Нефедова юӧртіс коми кыв велӧдысьяслы, Ю. Спиридоновлы сиӧм лыддьысьӧмъяс кежлӧ пӧ туясян уджъяс комиӧн позьӧ дасьтыны. Висьталіс сійӧ и «Чужан му дінӧ ӧзйысь муслун» конкурс йылысь, кӧні ордйысьны вермасны 5-6 да 7-8 классъясын велӧдчысьяс.
Чужан кыв велӧдӧмын шедӧдӧмторъяс да мытшӧдъяс йылысь верстьӧлӧн сёрнитігӧн челядь эз жӧ весь пукавны. «Би кинь» журналса шӧр редактор Алёна Нестерова аддзысьліс 1-4 классъясын велӧдчысьяскӧд, висьтасис петас йывсьыс. Посниуловлы медъёна кажитчис, мый журналсьыс гижӧдъяссӧ оз сӧмын лыддьыны, но и кывзыны позьӧ. Куар-код таын отсалӧ.
Искусство гимназияын велӧдчысьяс жӧ нуӧдісны Керчомъяса тшӧтшъяясыскӧд «Тӧдмасям-ворсам» ёрта аддзысьлӧм. Ныв-зон Даша Исаковакӧд да Саша Ушаковакӧд басня серти спектакльсӧ час-мӧдӧн и дасьтісны, Диана Расовакӧд дӧраторъясысь акань гартлісны-вӧчисны, Кира Ушаковакӧд да Никита Филипповкӧд шегъясисны, Перымса Степанлӧн анбурысь шыпасъясысь кывъяс тэчисны. Юля Рубцова велӧдіс флексагон вӧчны. Тӧдтӧм кывъя кабала чачаыслы пыр и коми ним сетісны – кибергач. Киӧн бергӧдлыны сійӧс позьӧ да. А мичмӧдісны чачасӧ Вылыс Эжваса печканъясын паныдасьлан серъясӧн. Печканъяссӧ Керчомъяын да Эжва йывса ӧткымын мукӧд сиктын мавтлісны гӧрд, югыдгӧрд, пемыдгӧрд рӧмӧн, а сэсся серпасавлісны сьӧд, еджыд, лӧз, турунвиж кытшъяс, чутъяс. Шӧрас векджык вӧлі «матка сер», гӧгӧрвоанаджыка кӧ, компас сер.
Серпасасьӧмыс зэв на кивыв и лоис, ӧд урокъяс бӧрын ставнысӧ виччысисны сиктса культура керкаын. Сэні таво медводдзаысь на нуӧдісны «Сер да пас» этнофорум, нимӧдісны-тӧдмӧдісны Ирина Земцовалӧн да Валерий Шараповлӧн «Зырянская палитра: художественная роспись по дереву вычегодских коми-старообрядцев» небӧгӧн. Кызь сайӧ во найӧ туялӧмаӧсь Вылыс Эжвасалысь культурасӧ да киподтуйсӧ. Ирина Вениаминовналӧн кывъяс серти, Керчомъяысь витсё гӧгӧр печкан нин нуӧмаӧсь странаса уна музейӧ, но колӧ пӧ, мед и тані найӧ вӧліны. Неважӧн аддзӧм печкан ӧні реставрируйтӧны да, бӧр пӧ Керчомъяӧ ваям.
А культура керкаын печкысь аньяс вылӧ збыльысь любӧ вӧлі видзӧднысӧ. Позис и нистыны да печкыны, велӧдан мастер-классӧ пырӧдчывны. Школаас моз жӧ позис и серпасасьны, акань вӧчны, коми йӧзкостса ворсӧмъясысь ворсны. Мастер-классъяссӧ нуӧдісны нин Кулӧмдін районса культура керкаын зільысьяс.
* * *
Керчомъяын аддзысьлӧмъяслы кывкӧртӧд вӧчигӧн «Коми велӧдысь» общественнӧй котырӧн юрнуӧдысь Мария Кузьбожева пасйис, нимкодь пӧ, мый Эжва йылын йӧзӧс велӧдан да культура юкӧнын уджалысьяс ӧтув зільӧны, ӧд миян водзын ӧтувъя мог сулалӧ – сӧвмӧдны коми кыв да культура.
И окота нӧшта ӧтитор пасйыны: Керчомъяса школаын велӧдысьяс гӧститӧдісны на дорӧ воысьясӧс сьӧла шыдӧн и азя шыдӧн, льӧмъя лязӧн и пуӧм капустаӧн, чериняньӧн и картупеля шаньгаӧн. Коми сёяныс сэтшӧм чӧскыд вӧлі, кывтӧ кӧть ньылышт. Бурпӧт и аттьӧалісны сэсся найӧс сьӧлӧмсянь примитӧмысь. <>
Кулӧмдін р.
Павел СИМПЕЛЕВ.
Снимокъясыс Лидия ЗВАРИЧЛӦН.