— Патераӧ лэдзӧй ставнысӧ. Бӧрсӧ — некодӧс. Мӧдасны кӧ ыръянитны — водзсасьӧй-лыйсьӧй! — татшӧм индӧд сетіс Катя Тихомировалы (Вера Алентова), Людмила Свиридовалы (Ирина Муравьёва) да Раиса гӧтырыслы (Антонина Буянова) нималана «Москва слезам не верит» фильмын Николай Рязанов (Борис Сморчков).
Кыдз висьталіс республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрнитігӧн Коми Республикаын УМВД-лӧн миграция юкӧнысь отделениеӧн веськӧдлысь Наталья Лефлер, татшӧм кымын ногӧн талун котыртӧма и налӧн ведомствоыслысь уджсӧ.
— Наталья Сергеевна, кутшӧм услугаӧн ті могмӧданныд йӧзсӧ?
— Медводз сетам Россия Федерацияса гражданинлысь выль либӧ вежам важмӧм нин паспорт, регистрируйтам, кытчӧ мортыс локтӧма кад кежлӧ, либӧ кӧсйӧ овны дырджык да, сетам разрешение, чукӧртам адреса да справкаа юӧр, сетам мый вӧсна кӧ мӧдлаӧ овмӧдчысьлысь сідз шусяна статус, нуӧдам суйӧрсайсаяслысь миграция учёт, лӧсьӧдам, сетам либӧ нюжӧдам налы виза, корӧм, видлалам, позьӧ-ӧ сетны беженеч статус да кад кежлӧ овмӧдлыны татшӧмсӧ, лӧсьӧдам да сетам кад кежлӧ либӧ дырджык уджалӧм могысь разрешение, патент, вӧчам дактилоскопия, мӧд ногӧн кӧ, босьтам воӧмаыслысь чунь туйсӧ.
— А мый могӧн медся унаӧн шыӧдчӧны?
— Кызвыныс миянӧ волӧны Россия Федерацияса паспортла. Таво нин сетім 5.966 татшӧм документ, мӧйму тайӧ кадколастын серти 1,7 прӧчентӧн этшаджык, сэки босьтӧмаӧсь 6.069 паспорт. 1.961 морт шыӧдчис паспортла «Госуслуги» портал пыр. Тайӧ мӧйму серти 13 прӧчентӧн унджык, сэки тадзи вӧчис 1.703 морт.
Медсясӧ, дерт, паспортсӧ сетам Комиын олысьяслы. Но быд тӧлысь миграция юкӧнӧ волӧны суйӧрсайса: Сербияысь, Малиысь, Турцияысь, Украинаысь, Арменияысь, Азербайджанысь, Казахстанысь, Болгарияысь, Германияысь, Азербайджанысь, Украинаысь да Таджикистанысь воӧмаяс. Талун кежлӧ Россияса гражданствола шыӧдчис 14 морт, на лыдысь куимыслӧн кӧсйӧмыс збыльмис нин.
Быдӧнӧс кыпыда чолӧмалам да сетам Россия Федерацияса гражданинлысь медшӧр документъяс — паспорт да странаса Оланподув. Паспорт босьтігӧн быдӧн рочӧн лыддьӧ присяга, кӧсйысьӧ пыдди пуктыны Оланподувнымӧс, странаса оланпасъяс, татчӧс йӧзлысь правояс да вӧля, дорйыны страналысь мездлунсӧ да асшӧрлунсӧ, радейтны да пыдди пуктыны Россиянымӧс, сылысь культурасӧ, историясӧ да традицияяссӧ. Та дырйи юргӧ страналӧн кып. Уналӧн нимкодьысла да шудысла весиг синваыс доршасьӧ.
Казьтышта, выль паспорт том мортлы сетӧны 14 арӧс тырӧм бӧрын. 20 да 45 арӧсын колӧ жӧ вежны тайӧ документсӧ.
Выль паспортла ковмас волыны и ов, ним да вич вежигӧн.
Шензьӧй кӧть энӧй, суйӧрсайса мода воис и Сыктывкарӧдз. Кык морт шыӧдчӧмаӧсь выль паспортла, сы вӧсна мый налӧн вежсьӧма… Мӧд ногӧн кӧ, мужичӧйыс лоӧма аньӧн, а мӧдыс — мӧдарӧ.
Медшӧр документ вежигӧн ковмас вештыны 300 шайт. «Госуслуги» портал пыр кӧ, доныс чинӧ 210 шайтӧдз.
Гач зептад кӧ паспортыд веськалас песласян машинаӧ либӧ кутшӧмкӧ мӧд помка вӧсна ротйысяс, тшӧтш ковмас вежны. Таысь ковмас мынтыны 1,5 сюрс шайт нин. «Госуслуги» пыр тайӧ донсьыс позяс видзтыны 450 шайт. Вошӧм медшӧр документ пыдди выльӧс босьтны донтӧмджыкысь оз артмы.
Талун быд мортлы выль паспорт сетӧны вит лун мысти, а мортыс кӧ шыӧдчис «Госуслуги» пыр — мӧд лунас нин. Водзті Сыктывкарса олысьяс татшӧм документсӧ виччысисны вит лун, мукӧд регионысь воӧмаяс — тӧлысь.
Паспорт босьтӧмысь ӧтдор унаӧн пасйысьӧны выль оланінас. Водзті тайӧ нюжавліс куим лунӧдз. Ӧні тырмымӧн ӧти.
Таво Сыктывкарӧ дыр кежлӧ овмӧдчӧм могысь шыӧдчис суйӧрсайса 1.338 морт. Наысь ӧтдор юркарӧ овны локтӧны республикаса районъясысь.
— Юркарын Пушкин уличаса 36-ӧд номера керкаӧ волӧм дорысь оз ӧмӧй позь ӧтуввез пыр босьтны колана документсӧ?
— Унджык йӧзыс век жӧ волӧны миграция отделӧ. Ӧд ӧтуввез пыр оз на быдӧн сяммы ас кежас дасьтыны колана кабаласӧ, вермас мыйынкӧ сорсьыны, а сідзкӧ, документсӧ ковмас дасьтыны выльысь, воштыны кад. Миян юкӧнын зільысь специалистъяс отсалӧны ӧдйӧ да колана ног гижны став кабаласӧ. И ӧчередас оз ков дыр сулавны, уна вылӧ 15 минут. Но бурджык водзвыв звӧнитны 24-20-16 да 24-37-27 номера телефонъяс либӧ гижӧдчыны «Госулуги» портал пыр лӧсялана кад кежлӧ.
Ӧтуввез пыр услуга босьтӧмыс, ӧти-кӧ, 30 прӧчентӧн донтӧмджык, оз ков пошлина мынтыны да. Мӧд-кӧ, ставсӧ позьӧ вӧчны ӧдйӧджык: тырмымӧн ӧтчыд шыӧдчыны. Шуам, талун ыстан паспорт босьтӧм могысь шыӧдчӧм, а аски сетасны нин.
Мӧйму июль 1 лунсянь мыйтакӧ кад либӧ дырджык кежлӧ воӧмаясӧс регистрируйтам сӧмын ӧтуввез пыр. Татшӧмъясыс ыстӧны миграция отделӧ шыӧдчӧм, анкета, фотография да патераса кӧзяинсянь вочакыв, мый сійӧ збыльысь кӧсйӧ кодӧскӧ гижӧдны ас ордас. Тӧдчана, медым и патераса кӧзяиныслӧн, и сэтчӧ овмӧдчысьыслӧн кыкнанныслӧн «Госулуги» порталын вӧлі «Личнӧй кабинет». Ми ставсӧ пыр жӧ видлалам, чукӧртам морт йывсьыс став юӧрсӧ. Та бӧрын комиссия вӧчӧ кывкӧртӧд, позьӧ-ӧ странаӧ воӧмаыслы сетны квота. Ставыс кӧ лючки, «Госуслуги» портал пыр сетам регистрация йылысь эскӧданпас. И татшӧм услугаыс содӧ быд тӧлысь.
Талун кежлӧ «Госуслуги» портал пыр позьӧ вӧчны сӧмын куимтор на: босьтны выль либӧ вежны важ паспорт, регистрируйтчыны да дасьтыны суйӧрсайсалы корӧм.
— Наталья Сергеевна, мӧрччӧны-ӧ Украинаын лоӧмторйыс да Рытыввыв санкцияясыс Комиын миграция вылӧ?
— Миян ведомство быд боксянь дась отсавны регионӧ воӧмаяслы. Комиын сідз шусяна беженечьяслы юр сюянін дасьтӧма Сыктывдін районын Парчӧг грезддорса «Гренада» шӧринын, тшӧтш и Паджга сиктдорса «Лӧзым» санаторийын. Республикаса правительство дась содтӧд вичмӧдны та улӧ Сыктывдін районса Ыб сиктын финн-йӧгра этнокультура парк да Сосногорскын «Кедр» санаторий. Но беженечьяс медсясӧ мунӧны Воркутаӧ. Сэні пӧ и уджӧн, и оланінӧн бурджык.
Но Украинаын спецоперацияыс да такӧд йитӧдын суйӧрсайса странаясӧн йӧзӧдӧм санкцияясыс, дерт, кутшӧмакӧ мӧрччисны миграция боксянь республикалы.
Сӧмын Сыктывкарын тӧд вылын кутам 44 мортӧс, на лыдысь дас кыкыс — челядь. ДНР-ысь да ЛНР-ысь воис нёль морт, Украинаысь — комын куим. Нӧшта отсӧгла шыӧдчис Россияса гражданствоа сизим морт, кодъяс овлӧмаӧсь Луганскын да Донецкын.
Ставныс найӧ вермӧны кад кежлӧ корны сідз шусяна убежище. Кызь кык морт тадзи и вӧчӧмаӧсь. Дасыслысь корӧмсӧ ошкӧма.
— Миграция — тайӧ ӧд абу сӧмын воысьяс, но и мунысьяс…
— Россияса регионъясӧ мунысьяс медсясӧ овмӧдчӧны Санкт-Петербургын да Ленинград обласьтын, Москваын да Москва обласьтын, Киров обласьтын да Краснодар крайын. Вужъясьӧны и Ярославль, Архангельск, Улыс Новгород, Белгород обласьтъясын да Башкортостанын.
Быд тӧлысь гоз-мӧд морт шутёвтӧ овны суйӧр сайӧ. Неважӧн кык морт мунісны овны челядь дорас Германияӧ. Нӧшта квайт шыӧдчӧм видлалам на.
Талун унатор вежсис. Россияса граница восьса мунысь-ветлысьлы. Миянӧ позьӧ локны быдӧнлы, но уналаӧ мунны оз артмы.
Миян странаысь ӧдзӧсыс восьса сӧмын Белоруссияӧ, Абхазияӧ, Китайӧ, Монголияӧ, Украинаӧ, Лунвыв Осетияӧ, Арменияӧ, Киргизияӧ, ЛНР-ӧ, ДНР-ӧ да нӧшта некымын странаӧ.
— А кытысь Комиӧ локтӧны йӧзыс?
— Миянӧ медсясӧ воӧны уджавны вӧвлӧм СССР-са республикаясын — Украинаын, Азербайджанын, Таджикистанын, Арменияын, Белоруссияын, Киргизияын, Молдавияын, Казахстанын да Узбекистанын — олысьяс.
Но уджалӧмысь ӧтдор суйӧр сайсянь миянӧ локтӧны и велӧдчыны. Сыктывкарса госуниверситетын талун тӧдӧмлун босьтӧны Египетысь, Индияысь, Иракысь, Ганаысь, Непалысь, Сомалиысь, Кот-д‘Ивуарысь да весиг Свазилендысь (Эсватини королевствоысь) том йӧз. Эмӧсь студентъяс и странаясысь, кӧні ӧнӧдз на лыйсьӧны-воюйтӧны — Палестинаысь, Сирияысь да Афганистанысь.
Суйӧр сайысь воысьяс медсясӧ овмӧдчӧны Сыктывкарын, Усинскын да Воркутаын. Мыйтаӧнкӧ кольччӧмаӧсь Сыктыв, Изьва, Чилимдін да Койгорт районъясӧ.
— Оланпасъясын кутшӧм вежсьӧмъяс колӧ кутны тӧд вылын таво?
— Тавося январь 1 лунсянь удж вылӧ ылӧдчӧмӧн инасьӧмалысь перъясны 5 сюрс шайт штрап да ыстасны гортас. 800 сюрс шайт перъясны и уджӧн могмӧдысьлысь, сійӧ кӧ иналас мигрантӧс оланпас торкалӧмӧн.
Но сёрнитны кӧ миграциялы инмана оланпасъяс йылысь, талун найӧ «небзисны». Медсясӧ тайӧ артмис коронавирус вӧсна. Пандемия дырйи унаӧн йӧрмисны миянын да суйӧр сайын. Россияын олан документ-кабаласӧ татшӧмыслысь нюжӧдӧны и нюжӧдӧны. И урчитӧм кадсӧ торкӧмысь найӧс оз позь кыскыны кывкутӧмӧ. <>
Николай РАЗМЫСЛОВ.