Бать-мамӧй, Роза Васильевна да Михаил Фомич Панюковъяс, чужтісны-быдтісны 13 челядьӧс: 6 пиӧс да 7 нылӧс. Кыкнанныс Ыджыдвиддзысьӧсь.
Мамлӧн нывдырся овыс Мишарина. Чужлӧма 1933 вося июнь 9 лунӧ Александра Николаевна да Василий Трофимович Мишаринъяслӧн семьяын. Батьыс усьӧма война вылын.
Мамӧлӧн вӧлӧмаӧсь 1 чой да 1 вок. Александра Николаевна ыджыд мамным ӧтнас быдтӧма-велӧдӧма 3 челядьӧс. Уджавлӧма колхозын. Кор вӧвъяс дорын конюкалӧ вӧлі, ми Аннакӧд лэччӧдлім вӧвъясӧс ю дорӧ юктӧдны: Анналӧн еджыд вӧв, менам – сьӧд. Кывтыдысь конюшня бырӧдӧм бӧрын пырӧма кук видзны. Кор вермим, ветлывлім отсасьны. Сэк велӧдча нин вӧлі 7-8 классын, и ыджыд мамӧ ньӧбис меным выль пальто, а сэтчӧдз новлі чойлысь кольӧмасӧ: Анналы выльӧс, а меным – сылысь. Подулас сідз жӧ киссьытӧм паськӧм вуджліс ыджыдсянь ичӧтджыклы.
Мам велӧдчӧма да помалӧма Ыджыдвидз школаын 7 класс, сэсся петӧма уджавны колхозӧ: кыскасьӧма вӧлӧн, уджалӧма кукъяс дорын да мӧс дорын.
Батьным, Иван Фомич Панюков, чужлӧма 1931 вося январь 9 лунӧ Клавдия Тимофеевна да Фома Максимович Панюковъяслӧн семьяын. Сиктын сійӧс шулісны Пома Иванӧн, а вокъяссӧ Пома Ӧлексанӧн, Пома Мишӧн, Пома Петяӧн. Пӧчӧӧс ме помнита на, а дедӧс ог нин. Ӧні кӧ эськӧ бӧрыньтлыны олӧмсӧ, ёна и сёрнитам, унатор и юасям, но олӧмтӧ он косӧд…
Батьӧ уджавліс комбайнӧн, электростанцияын би сетліс. Электростанцияыс вӧлі Трӧш Ӧле да Ӧнись Машӧ керкаяс местаын. Помнита на, кыдз Василейкӧд бать дорӧ лэччывлім станцияас. Вой шӧр кадын вӧлі кусӧдас бисӧ, и гортӧ каям батьӧкӧд – дзик пемыд. Водз асывнас бара лэччас би ӧзтыны. Сэсся уджавліс ПМК-ын: ыджыд тракторӧн вӧчлісны совхозлы видзьяс, муяс, туйяс. Тӧвнас локтас вӧлі да, детина чукӧрыс гын сапӧгсӧ зільӧны перйыны, а сапӧг пытшкас нямӧдыс кын… Сьӧд нянь шӧрӧм солыштас, пуӧм картупель босьтас да йӧв стӧкан сорӧн кынӧм сюмалӧм вылад сёяс… Сетлы ӧнія челядьлы сола сьӧд нянь – сёясны оз… Батьӧ висьмис 49 арӧсӧн: парализуйтіс, быри сёрниыс. Лэччӧдісны больничаӧ, но сэні выль пӧв парализуйтӧма… Веськыд бокыс дзоньнас ӧткажитӧма… Мамӧ 9 во старайтіс батьӧс.
Анна да ме чужлім ыджыд мамӧясын олігӧн на: Анна – батьлӧн армияӧ мунӧм бӧрын, а ме – отпускас волӧм бӧрын (сэк 3 во служитлісны). Бать армияысь локтіс да, кайим овны сылӧн чужан керкаӧ. Сэсся и стрӧитчыны босьтчисны. Помнита на сёй гуын сёй талялӧмсӧ: бать кирпичсӧ ачыс вӧчаліс, ӧд ньӧбнысӧ сьӧмыд эз вӧв. Став плакасӧ стружитлісны киӧн. Ёна отсасисны батьлӧн вокъясыс да мамлӧн вокыс, Валерьян Васильевич Мишарин – Вале чож. Зэв киподтуя морт вӧлі. Миянлы стрӧитчигӧн керкаӧ пырмӧн тшӧтш вӧчасис. Муӧдз копыр Вале чожлы!
…Ӧта-мӧд бӧрся чужим мам-батьлӧн 13-ӧн:
– Анна 1952 воӧ. Помаліс 10 класс, мунліс Костромаӧ, но гажтӧм лоӧма, и локтіс Сыктывкарӧ. Вурсис «Комсомолка» фабрикаын. Верӧсыскӧд быдтісны 5 челядьӧс. Мужикыс кувсьыліс ви- сьӧм понда.
– Ме, Валентина, 1954 воӧ. Ола Ыджыдвиддзын. Ветлі эськӧ 8 класс помалӧм бӧрын 7-ӧд номера ГПТУ-ӧ, но гажтӧмла бӧр локті. Чужис Ира чой, да видзи сійӧс. Сэсся велӧдчи вузасьысьӧ, Шойнатыын велӧдчи вурсьыны да 6 во зіли КБО-ын. Корисны сельпоӧ, кӧні уджалі 16 во. Ӧні пенсия вылын. Челядьӧй – 4 пи.
– Василей чужис 1957 воӧ. Пенсия вылын жӧ нин. Сылӧн 1 пи. Олӧ Сыктывкарын.
– Михаил 1958 вося. Оліс чужан сиктын. Сылӧн 3 пи. Кувсис 2015 воӧ.
– Алексей чужис 1959 воӧ. Оліс ас сиктын жӧ. Сылӧн 2 ныв. Кувсис 2002 воӧ.
– Антонина – 1960 воӧ. Пенсия вылын. Олӧ Ыджыдвиддзын.
– Владимир – 1961 воӧ. Сылӧн 3 пи. Пенсия вылын. Олӧ Ыджыдвиддзын бать-мам керкаын.
– Николай – 1963 воӧ. Стрӧитчис ас сиктын. Сылӧн 4 челядь.
– Нина чужис 1964 воӧ. Олӧ Зулӧбын. Сылӧн ныла-пиа.
– Татьяна – 1965 воӧ. Олӧ Йошкар-Олаын. Сылӧн ныла-пиа.
– Маргарита – 1967 воын. Эм ныла-пиа. Верӧсыс кувсьыліс инфарктысь.
– Ирина – 1970 воӧ. Олӧ Висерын. Сылӧн ныла-пиа.
– Леонид чужис 1974 воӧ. 42 арӧсӧн кувсьӧма вӧрын инфарктысь 2016 воӧ. Коли 6 челядь…
Мам-бать сӧгласӧн олісны: асывнас мам петас скӧт идравны, а бать пач ломтас, сёян лӧсьӧдыштас, сёяс – и удж вылӧ. А сэсся и ми Анна чойкӧд быдмыштім да кутім ичӧтджык чой-вокӧс видзны, мый вермим, горт гӧгӧр отсасим… Дзоля чой-воктӧ, крӧватяд пуксян да, кутны сетасны. Найӧ пукалӧны и ворсӧны. Мышкыд мудзас да, чепӧльтан, кагаыд горӧдыштас, и босьтасны… Ӧнія посни челядь сідзтӧ оз пукавны.
Мамук вӧлі стрӧг, веськыда шуысь, но миянлы медся бур да шань. Нэм чӧжыс, кӧть керка тыр челядь, уджаліс: 1963-1975 воясӧ ясли-садйын няняӧн да прачкаӧн. Кык судтаа садйыс вӧлі ю дор чой йылас вичко туй горулын. Сійӧ сотчыліс, но сы кындзи вӧліны и мукӧд ясли-сад.
1975 воын пырис совхозӧ кук видзны, уджаліс сэні пенсия вылӧ петтӧдзыс. Коркӧ весиг кукъяслы ва шонтігӧн кисӧ сотліс пуан ванас, дыр эз бурд – уляліс, но уджысь мам эз и дугӧдчыв, лыддьыссис передӧвӧй телятницаӧн. Да и гортад колӧ пусьыны-пӧжасьны, скӧтыд на дай. Асывнас чеччам, а мамнымлӧн идрасьӧма, сёян пуӧма-пӧжалӧма. Керкаын дзим да дзурк! Паськӧмыд лавкаад дона, но мам ачыс кужис да вураліс пияныслы дӧрӧм-гач, нывъясыслы – юбка, платтьӧ, ковта… Кӧмкотыд тӧвнас – гын сапӧг, войтва войтыштас – боті… Гожӧмбыд кӧмтӧмӧсь – кокыд пидзӧсӧдз варччас, торъя нин детинаясыдлӧн. Пывсянын нильзьӧдан – висьӧ… Висьмывлім и… Пӧчӧясын олігӧн на Анна коктӧммыліс: кыскасьӧ вӧлі. Батьӧ Шойнатыын сэки уджаліс. Вайис спирт. Шонтас вӧлі лемень тасьтіын ва сорӧн, и анналысь коксӧ сэн видзасны… Лечмис, бӧр кок йылӧ сувтіс. Василей потанын на висьмылӧма. Фельдшер Николай Яковлевич Панюков шулӧма, абу нин пӧ олысь, но батьӧ спирт сора чайӧн паньӧдлӧ вӧлӧм, и бурдӧма кагаыд. Дас куим челядьысь ставнымӧс кок йылӧ сувтӧдісны!
Школаӧ пыригкежлӧ бать-мам ньӧбасьлісны кредитӧн. Лидия Михайловна Габова ёна дорйыліс: сетас уджйӧзӧн, да вӧляникысь мынтӧны. Арнас картупель лишалыштас – вузыштасны, и бара водзӧ. Коркӧ школаын собранньӧ вылын шуӧмаӧсь сетны сьӧд ной дӧра. Мам вурис Анналы пальто, ме на новлі сы бӧрысь. Сэсся и скӧтыд вӧлі: мӧс, кук, порсь, ыжъяс, весиг чипанъяс. Турун пуктігкежлӧ тӧвбыд чукӧртлісны бензин, мед пыжӧн кайлыны Висер йылӧ, Чубйӧ, Мырйӧсьӧ. Гӧрбуш косаӧн ытшкасны, киӧн куртасны да зорӧдаласны, а арнас ва ыдждӧм бӧрын пурйӧн, а бӧрынджык паськыд пыжӧн кылӧдӧны.
Уна и кынмӧм сюрлі батьӧлы! Быдмыштім да, ми тшӧтш кутім ветлӧдлыны. Сэні и ме велӧдчи косаӧн ытшкыны. Чубйын вутшкӧсь вӧр бердсьыс колӧ вӧлі ставсӧ куртны да восьсаинӧ юдорса зорӧд дорас петкӧдлыны… Синмыд полӧ, а киыд вӧчӧ, быть ӧд колӧ мӧслы да куклы тӧвбыд кежлӧ турун заптыны. Яй вылад куктӧ сэк эз дыр видзлыны, мед мӧскыдлы туруныс тырмас. Ӧні магазинад, деньга кӧ эм, быдтор позьӧ ньӧбны.
Ме видзлі жӧ мӧстӧ 24 во, но том йӧз оз кӧсйыны видзнысӧ, да бырӧді жӧ, но кук-бычӧтӧ быд во яй вылӧ видзам-вердам на. Кыдзи мамӧ миянлы, челядьлы, сідзи и ми юкыштам Мишӧ семьялы, Сашалы, Витялы, Фёдор гозъякӧд ӧтув сёям-юам… Кӧть торйӧн быттьӧ олам, керка оз кушмыв: внучкаяс витӧн, внукыс нёль – пыр бергӧдчӧны…
И дум вылад мамыд бара усьлӧ: ӧд сы мында челядьнад эз вӧв кокни, но мам шогӧ эз усьлы, сьӧкыдысь эз повлы, сьывліс хорын, весиг карӧ ветлісны выступайтны фольклор ансамбльӧн – быдлаӧ удитліс. Кувтӧдзыс отсаліс ныв-пилы, внук-внучкаяслы, ачыс эз убӧлитлы ёна чӧскыда сёйны да мичаа пасьтасьны, льготаяс эз корсьлы…
Эз бара норасьлы, вот пӧ сэті висьӧ, кытчӧдз кок йывсьыс эз усь, пыр пуис да пӧжаліс… Бӧрын эськӧ казялім, больничаӧ нуӧдлім, шуам вӧлі, мый колӧ карӧ лэччывны, мед бура гӧгӧрбок видлаласны, но эз кӧсйысь, коді нӧ пӧ кутас видзӧдны, мӧссӧ лысьтасны-идраласны кыдзи… Эз сэсся и бурд…
1967 воын мамӧс наградитлісны «Мать-героиня» орденӧн, эмӧсь Почёт грамотаяс, козинъяс… Совхозын бура уджалӧмысь сетлісны ВДНХ-сянь бронза медаль. Батьлӧн эмӧсь жӧ наградаяс, но вылӧ асьнысӧ некор эз пуктывны… <>
А.А. Поповалӧн корӧм серти гижис Валентина Ивановна ПАНЮКОВА.
Йӧзӧдны дасьтіс О.И. Мишарина.