Менам мам Валентина Александровна Зиновьева (снимок вылын) – войнаса ветеран. Сійӧ тышкасис вӧрӧглы паныд Карельскӧй фронт вылын, дорйис Мурманск. Зэв окота казьтыштны сы йылысь «Коми му» газетын.
Юрум дорын челядьдыр
Чужлӧма мам коркӧ 1922 во помын крестьяна семьяын Емдін районса Зимин грездын, коді сулалӧ- ма сьӧд вӧр шӧрын Юрум (Юрумка) юлӧн джуджыд берег вылын, Студенечсянь 4-5 верст ылнаын (ӧні абу нин).
Ичӧтсяньыс уджалӧма Киров нима колхозын. Кыдз шуласны, гожӧмбыд коксӧ лысва мыськӧма, а чужӧмсӧ – ньылӧм.
Колхозын мырсьӧм бӧрын колӧ вӧлӧм и гортгӧгӧрса удж вӧчны. Сиктад ӧд некод скӧттӧг эз овлы. Сідзжӧ и сылӧн бать-мамыс видзӧмаӧсь мӧс, ыжъяс. Турунтӧ колӧ вӧлӧм ю бокысь, нюрысь пуктыны, сэсся арнас и нӧбйӧн тшӧтш ваявны. Бур видзьясыс вӧлӧмаӧсь колхозлӧн, а йӧзыс кытысь вермӧмаӧсь, сэтысь и ытшкӧмаӧсь.
Сьӧкыд олӧм вылӧ видзӧдтӧг мам велӧдчӧма Улыс Отйын сизим класса школаын. Школасӧ помалӧм бӧрын босьтӧмаӧсь уджавны сплавконтораӧ, коді вӧлӧма Емдінын. Мамӧс ыстӧмаӧсь Аквадса запаньӧ кер быгльӧдлыны.
«Ворошиловскӧй стрелок»
1941 воын Европаын ыпъялӧма нин война. Миян том йӧз тшӧтш дасьтысьӧмаӧсь – ӧтувтчӧмаӧсь БГТиО («Будь готов к труду и обороне») пас улын котырӧ.
Мамӧй, ен сыкӧд, вӧлӧма сюсь, писькӧс да пырӧма комсомолӧ. Ӧдйӧ и велалӧма винтовкаысь лыйсьыны. Весиг сетӧмаӧсь «Ворошиловский стрелок» значок. Сэсся помалӧма санитарӧ велӧдан курсъяс да, сетӧмаӧсь «Красный крест и Красный полумесяц» ӧтмунӧмын водзмӧстчысьлысь значок.
Великӧй Отечественнӧй война заводитчӧм бӧрас Зиминысь пӧшти став мужичӧйыс мунӧма фронт вылӧ. 1942 во помын мӧдӧмаӧсь гортаныс воавны ранитчӧм салдатъяс. Мамлӧн воӧма воча вокыс, Степан Зиновьев. Сійӧ тышкасьӧма Сталинград дорын. А сэсся воӧма ранитчӧмӧн суседыс, Алексей Зиновьев, коді Ленинград дорын воюйтӧма.
Мам тшӧтш кӧсйӧма тышкасьны фашистлы паныд да гижӧма шыӧдчӧм, мед босьтасны война вылӧ доброволечӧн. Ме пӧ и грамотнӧй, и лыйсьыны кужа, и комсомолка. Босьтӧмаӧсь. Ыстӧмаӧсь Мурманскӧ, Карельскӧй фронт вылӧ. Сэні и тышкасьӧма 33-ӧд зенитно-артиллерий-скӧй дивизияын война помӧдзыс. Бура служитӧмысь сетӧмаӧсь «Отличница противовоздушной обороны Советского Союза» значок.
Мам меным сідзжӧ висьтавліс, мый сылы бура воюйтӧмысь Верховнӧй главнокомандующӧй Иосиф Сталин сетӧма ассяньыс благодарносьт.
Шудыс да шогыс орччӧнӧсь
Война войнаӧн, а том олӧмыс водзӧ мунӧма. Сідз, Валентина Зиновьева вочаасьӧма том зон Михаил Кругликовкӧд. Победа бӧрын Мурманскын гижсьӧмаӧсь, да мам лоӧма Кругликоваӧн.
Кыдзи сійӧ казьтывліс, война помасьӧм бӧрас нывъяссӧ водзджык лэдзӧмаӧсь гортаныс, да сійӧ локтӧма чужанінас. Батьӧс кольӧдӧмаӧсь на. Недыр мысти батьсянь воӧма письмӧ, гижӧма, мый сьӧкыда ранитчӧма да мам дорӧ оз лок. Мунӧма Белоруссияӧ, кысянь мыйкӧдыра воӧма алимент. А сэсся дугдӧма сьӧмсӧ ыстыны, да и некутшӧм юӧр абу волӧма.
Колӧ вӧлӧм кыпӧдны овмӧс
Войнаыд, дерт, ставсӧ пазӧдӧма. Бӧрас ёна сьӧкыда овсьӧма, колӧ вӧлӧм кыпӧдны народнӧй овмӧс.
Мам помалӧма бракерӧ велӧдан курсъяс да локтӧма Студенечӧ. Пырӧма уджавны Отса лесопунктӧ. Сэки вӧлӧм пӧрӧдӧны вӧрсӧ лучкӧвӧй пилаӧн, тӧвнас кыскалӧны вӧлӧн ю дорӧ, катище вылӧ. Сэсся тулыснас кылӧдӧны.
Мамӧс босьтӧмаӧсь уджавны десятникӧн, сэсся грамотаа мортыд лоӧма мастерлы отсасьысьӧн. Недыр мысти асьсӧ нин индӧмаӧсь мастерӧн. Ёна ковмӧма уджавны пленӧ веськалӧм немечьяскӧд, и накӧд мам век воӧдчылӧма ӧти кывйӧ.
Ме коркӧ кывлі, кыдз йӧзыс юасьӧ-ны мамлысь: «Кыдзи тэнад тайӧ артмӧ: война вылас найӧс лыйлін, тышкасин налы паныд, а ӧні велӧдан уджавны?». Мам юрсӧ вылӧ лэптӧмӧн вочавидзис, мый немечьясыс сэтшӧм жӧ йӧз, кыдзи и ми. И найӧ абу мыжаӧсь сыысь, мый миянлы ковмис налы паныд тышкасьны. Ковмыліс кӧ, лёка да дыша уджалысьяссӧ пинявліс, а зільяссӧ ошкыштліс. Вермис, кыдз шуласны, «чесьт и достоинство» дорйыны и начальство во-дзын пызанас кабырнас йиркнитны.
Сэсся 1960 во помас сплавыс быри, да Студенечас сідз шусяна тупик кӧрт туй вольсалісны и вӧрсӧ пондісны нуны вагонъясӧн. Сэки мам уджаліс и десятникӧн, и мастерӧн – кытчӧ вӧлі ыстасны.
Олӧмыс орис туй вуджигӧн
Олӧмад ӧд оз сӧмын бурыс овлы, но и лёкыс… 1971 вося январь 21 лунӧ, рытнас удж вылысь локтігас, Сыктывкар – Ухта мир туй вуджигас мамӧс зургӧма машина, вильыд вӧлӧма туйыс да. Мамӧс дзебан лунӧ лесопунктса уджалысьясыс эз мунны удж вылас. Ставӧн локтісны колльӧдны сійӧс, волісны и мукӧд грездын да посёлокын олысьяс, кодъяс уджавлісны сыкӧд.
Со татшӧм югыд паметь колис ас йывсьыс бур йӧзыслы менам мам, коми нывбаба-салдат, Сӧветскӧй Армияса ефрейтор.
Виктор КРУГЛИКОВ.
Емдін р.