Суас кӧ мортӧс кутшӧмкӧ неминуча, медводз сійӧ отсӧгла кытчӧ шыӧдчӧ? Больничаӧ да полицияӧ. Мыйысь дорйӧны йӧзсӧ участкӧвӧй уполномоченнӧйяс? Кыдзи на дорӧ шыӧдчыны?
Февраль 24 лунӧ тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрнитігӧн вочавидзис Сыктывкарын Россияса пытшкӧс делӧяс министерстволӧн управлениеысь полицияса участкӧвӧй уполномоченнӧйяслӧн да тыр арлыдтӧмъяслӧн делӧяс кузя отделӧн (ОУУП да ПДН) веськӧдлысь Яков Ишков.
Сылӧн висьталӧм серти, юркарын талун зільӧны 39 участкӧвӧй да налы нёль отсасьысь. Оз тырмы ӧти участкӧвӧй да сылы отсасьысь. Но удж вылӧ инасьӧм могысь шыӧдчӧмыс пӧ уна, та вӧсна шогманасӧ аддзасны ӧдйӧ.
– Участкӧвӧй – погона морт, полицияса сотрудник. Та вӧсна аслас уджын вӧдитчӧ и 2014 вося август 28 лунӧ вынсьӧдӧм 736-ӧд номера индӧдӧн, – висьталіс Яков Викторович. – Кор мортыс шыӧдчӧ участкӧвӧй дорӧ, сійӧ пыр жӧ юӧртӧ та йылысь полицияса дежурнӧй часьтӧ, медым сэні пасйисны лоӧмторсӧ. Та бӧрын босьтчӧ туявны мыж вӧчӧмсӧ, сёрнитӧ йӧзкӧд, чукӧртӧ колана юӧр да гижӧ та кузя протокол. Овлӧ, норасьӧны участкӧвӧйлы, шуам, шогмытӧма бурдӧдӧм, кӧдзыд керка да киссьӧм пач вылӧ. Татшӧм юӧръяссӧ, гӧгӧрвоана, полиция оз вермы туявны. Та вӧсна найӧс ыстӧны йӧзлысь дзоньвидзалун видзан министерствоӧ, госпожнадзорӧ да мукӧд ведомствоӧ, кӧні вермасны сетны кутшӧмкӧ отсӧг.
Мӧйму Сыктывкарса участкӧвӧйяслы воӧма 50.460 юӧр, мый воддза воын серти нёль прӧчентӧн унджык. Суткинас шӧркодя пӧ шыӧдчылӧны 75-ысь, а праздникъяс дырйи – кык пӧв унджык.
Медся унаысь погонаясӧс корлӧмаӧсь чӧв-лӧнь торкалӧмкӧд йитӧдын. Войнас йӧзсӧ «гажӧдӧны» да оз сетны налы узьны-шойччыны курыд зелля да гора шылад радейтысьяс. Оланпас серти и луннас ӧтисянь куим часӧдз оз позь дӧзмӧдчыны суседъяслы. Но выль стрӧйбаясын тшӧкыда патераясас лунтыр камгӧны мӧлӧтӧн да розьӧдлӧны стен-пӧтӧлӧксӧ дрелльӧн. Татшӧмыс пӧ медся уна Сӧвет участокын (вӧвлӧм СМЗ да «Ласточкино гнездо» гӧгӧрын).
Неуна гежӧдджыка участкӧвӧйясӧс корлӧмаӧсь гортаныс кампужитчысь-тышкасьысь дорӧ. Кыдз висьталіс Яков Викторович, и кар-посёлокын, и сикт-грездын участкӧвӧйлӧн уджыс ӧтсяма. Сиктын и карын эмӧсь и кампужитчысь верӧс, и гӧтыр. И мужичӧй шенасьӧ кабырнас, и нывбаба. И ӧтисӧ нӧйтӧны-увтыртӧны, и мӧдсӧ. Унджык мыжсӧ вӧчӧны курыд зелля помысь. Бара жӧ сэн и тан дучкӧны ӧткодя. Медсясӧ пӧ кампужитчӧны 40-50 арӧсаяс. Сыктывкарын татшӧмыс медуна Пушкин да Димитров участокъясын, общежитиеыс сэні уна да.
Томджыкъяс пӧ гортас озджык ӧвтчыны кабырнас. А лоӧ кӧ татшӧм мисьтӧмторйыс, ӧдйӧ бурасьӧны. Шуам, гӧтырыс звӧнитӧ, коддзӧм верӧс пӧ вины кӧсйӧ, отсалӧй. Полицияса наряд локтӧ да нуӧдӧ кампужитчысьӧс участокӧ. Участкӧвӧй юасьӧ гӧтырыслысь, кыдзи да мыйысь зыкӧ воӧмаӧсь. А аньыд недыр мысти сайкалыштӧм бӧрын гӧгӧрвоӧ, мый верӧссӧ вермасны кутшӧмкӧ кад кежлӧ меститны сутшкасьысь сутуга сайӧ, да заводитӧ сійӧс дорйыны. Ми пӧ олам лючки, со сысянь коймӧдысь нин нӧбася. Садьнас ӧд сійӧ зарни морт, но шочиника юсьылӧ да кампужитчыштӧ. Гозъя костын пӧ ӧд быдторйыс овлӧ…
И весьшӧрӧ сылы висьтавны, мый ӧтчыд кӧ верӧс клёнгис кабырнас гӧтырыслы, таысь сійӧ оз нин эновтчы.
Участкӧвӧйлы тшӧкыда ковмылӧ туявны косясьӧмсӧ бар да мукӧд заведение дорын, кӧні позьӧ гулькнитны курыд зелля. «Озон», «Арнедо» да мукӧд гажӧдчанінӧ кабырнас ӧвтчысьясӧс лӧньӧдны медводз локтӧны найӧ, кодъяс медся матынӧсь – ГИБДД-са, ППС-са либӧ Росгвардияса сотрудникъяс, а участкӧвӧй нин сёрнитӧ доймалӧмакӧд, барын уджалыськӧд да гажӧдчысьясыскӧд. Но тшӧкыда пӧ овлӧ, мый некод немтор оз куж висьтавны. Локтім пӧ гажӧдчыштны, юыштім, а мый сэсся водзӧ вӧлі – быттьӧ сьӧд гуын…
Туясьӧны участкӧвӧйяс и вузасянінысь гусясьӧмкӧд йитӧдын. Татшӧмыс кар пасьтала ӧтмында. Бӧръя кадӧ том йӧз да и верстьӧ пыр тшӧкыдджыка «Магнит», «Пятёрочка», «Лента», «Июнь», «Парма» да мукӧд вузасянінын зепталӧны кутшӧмкӧ вӧлӧга. Найӧ бура тӧдӧны, кӧні ӧшалӧны видеокамераяс, кытчӧ позьӧ сайӧдчыны да питшӧгас мыйкӧ дзумкнитны. Гуӧмторйыслӧн доныс кӧ сюрс шайтысь этшаджык, уголовнӧй кывкутӧмӧ кузь киаӧс оз кыскыны. Вузасьысьяс тӧдӧны нин унджык гусясьысьсӧ. Кор татшӧмыс пырӧ лавкаас, позьӧ шуны, бӧрсяньыс ветлӧдлӧны да видзӧдӧны, медым немтор эз зептав. Кузь киаяс тшӧтш та йылысь тӧдӧны, та вӧсна гусясьны пырӧны быд пӧрйӧ выльлаӧ. Весигтӧ ветлӧны «гастроль» вылӧ орчча регионъясса вузасян шӧринъясӧ. Но тайӧ оз мезды найӧс уголовнӧй кывкутӧмысь, шедасны кӧ мӧдысь. Ӧд ӧтчыд кӧ киӧдыд кутісны, шуам, Москваын, та йылысь полиция мӧдас тӧдны страналӧн быд пельӧсын. И мӧдысь кӧ гусясигӧн кутасны Микуньын, сэки нин пуксьӧдасны сутшкасьысь сутуга сайӧ.
Тӧвнас да тувсовладорыс йӧзыс индӧны участкӧвӧйлы керкаяс костын джуджыд лым чукӧръяс вылӧ. Веськӧдлан компанияяс да коммунальнӧй службаяс керка дор весалігӧн лымсӧ йӧткалӧны ӧтилаӧ. Сыктывкарын татшӧмыс дас чукӧр. Мукӧдыслӧн джудждаыс орчча керкаыслӧн мӧд да коймӧд судтаӧдз. Участкӧвӧй тӧдмалӧ, коді тайӧс вӧчис, эм-ӧ туй весалысьыслӧн тайӧ уджсӧ вӧчӧм могысь кабала-сёрнитчӧм. Такӧд йитӧдын став колана юӧрсӧ сэсся ыстӧны судӧ, медым сэні мыжасӧ кыскасны административнӧй кывкутӧмӧ.
Йӧзыс норасьӧны полициялы дом поводтӧг да ас кежас шӧйтысь понъяс, гырысь вузасян шӧринъясын тӧв чужъялысь томулов, вевт вылысь гылалысь лым да ӧшалысь йинёньяс вылӧ. Шоныд поводдя вӧсна бӧръя кадӧ дас морт нин корӧма дасьтыны колана документ-кабала: вит минут кежлӧ пӧ и пыралі вузасянінӧ, а петӧм бӧрын казялі машина вевт да капот вылысь гылалӧм йи торъяс понда артмӧм нёптовъяс.
Бӧръя кадӧ участкӧвӧйӧс корӧны корсьны керка стен гижалысьясӧс. Ӧтилаын мыйкӧ серпасаласны, мӧдлаын гижасны дурмӧдчанторйӧн вузасянінлысь телефонсӧ. Полицияын зільысьяс бура нин тӧдӧны быдӧнлысь гижсян-серпасасянногсӧ, налӧн весиг эм почеркъяса архив. Сы отсӧгӧн пӧ ӧдйӧ позьӧ туявны гижасьысьсӧ.
Погона мортлысь юалі, кутшӧм шемӧсмӧдана юӧръясӧн шыӧдчылӧны участкӧвӧй дорӧ.
– Эскӧй кӧть энӧ, татшӧмыс зэв уна. Ӧти мортлӧн патераас унитаз баксьыс пӧ кодкӧ гуӧ васӧ. Ми вӧзйим корлыны слесарӧс, но мортыслы тайӧ абу воӧма сьӧлӧм вылас. Менӧ пӧ слесарыд пӧръялас жӧ. Мӧдлысь ӧшинь увсьыс «ылі планетаысь воӧмаяс гусявлӧны пессӧ». Ӧтчыд шыӧдчисны, патераын пӧ кодкӧ бокӧвӧй эм. Кор локті, кӧзяиныс индіс батарея улас: сэні пӧ гномъяс овмӧдчӧмаӧсь, – казьтылӧ Яков Викторович. – А неважӧн шыӧдчис ӧти мужичӧй. Ме пӧ лӧсьӧді патераын видеокамера да казялі, мый войнас волӧны гусясьысьяс. Локтім да корим петкӧдлыны камерасьыс гижӧдсӧ. А ме пӧ ставсӧ чышки. Туясигӧн шыӧдчылім врач дорӧ, коді юӧртіс: тайӧ мортыс пӧ ӧтка, сылы окота кодкӧдкӧ аддзысьлыны да варовитыштны. Со пӧ мыйкӧ и думыштас, а сэсся мӧдас таӧ эскыны.
– Колӧ кӧ корны полицияса участкӧвӧйӧс, позьӧ шыӧдчыны 02, 102 либӧ 112 телефон пыр. УВД-лӧн дежурнӧй часьтса сотрудник йитас колана морткӧд. Аслад участкӧвӧй йылысь юӧрсӧ позьӧ аддзыны и ӧтуввезйысь, МВД-лӧн сайтысь. Тырмымӧн пасйыны улича нимтӧ да керка номертӧ, и компьютерыс пыр жӧ петкӧдлас участкӧвӧйныдлысь телефон номерсӧ, электроннӧй адрессӧ да весиг фотографиясӧ. Но коронавирус вӧсна сы дорӧ мунны оз ков. Норасьӧм-юӧртӧ позьӧ луннас кӧть войнас ыстыны ӧтуввез пыр. Вочакывсӧ сетӧм могысь урчитӧма 30 лун. Но юӧрыс кӧ кутшӧмкӧ мыж вӧчӧм йылысь, вочавидзасны дас лун мысти. И, дерт, мортыслӧн дзоньвидзалун да олӧмыс вылас кӧ вермас мӧрччыны мыйкӧ омӧльтор, участкӧвӧй локтас кыдз позьӧ ӧдйӧджык, – юӧртіс Яков Ишков.
* * *
Кор кылан участкӧвӧй йылысь, син водзад пыр и сувтӧ «Деревенский детектив» фильмысь лейтенант Анискин, кодӧс зэв бура ворсіс Михаил Жаров, «Пропажа свидетеляысь» Валерий Золотухинлӧн лейтенант Серёжкин либӧ «Участок» сериалысь Сергей Безруковлӧн старшӧй лейтенант Кравцов.
Участкӧвӧй уполномоченнӧйяслӧн юркарса юкӧнын, дерт, Анискин арлыда сотрудникъястӧ талун он аддзы. Яков Викторовичлӧн висьталӧм серти, кӧкъямысӧн пӧ во на оз уджавны, ӧкмысӧн – куим воысь этшаджык, дас кыкӧн участкӧвӧялӧны вит, а нёльӧн – дас во. Сӧмын кык морт пӧ – дас воысь дырджык нин. Ӧти-кӧ, абу кокньыд. Ӧд участкӧвӧйлы ковмылӧ уджавны и рытнас, сизимсянь дас часӧдз. Норасьӧмӧн шыӧдчысьыс луннас тшӧтш кӧнкӧ зільӧ, сӧмын рытнас и суан гортас. Мӧд-кӧ, участкӧвӧй уполномоченнӧйсянь унаӧн «быдмӧны», вуджӧны уголовнӧй розыскӧ, экономикаын мыж вӧчысьяслы паныд водзсасян отделӧ (ОБЭП) да мукӧд служба вылӧ.
Но век жӧ анискинъясыд полицияын эмӧсь. Сідз, Гӧрд Затон посёлокын участкӧвӧялӧ Иван Николаевич Морохин, Пушкин участокын – Сергей Николаевич Юдин. Кыкнанныс полицияын зільӧны 26-27 во.
Николай Размыслов.