Айму дорйысьяслӧн лункӧд йитӧдын окота гижны «дзик мужичӧйлӧн» профессия йылысь. Дзик пыр дум вылӧ усис кусӧдчысьлӧн удж. Гашкӧ, сы вӧсна, мый тайӧ уджсикассӧ бӧрйӧны смел да повтӧм мужикулов.
Со и шыӧдчи кусӧдчысь Александр Попов дорӧ. Сійӧ висьталіс аслас удж да быдлунъя велӧдчӧм-тренируйтчӧм йылысь. Ачыс Кулӧмдін районса Помӧсдінысь.
– Кусӧдчысьлӧн уджыд меным кажитчыліс ичӧтсянь, – ылісянь заводитіс сёрнисӧ Александр. – Менам бать, Александр Васильевич Попов, уджаліс Помӧсдінса 142-ӧд номера пӧжарнӧй часьтын шоперӧн. И ме тшӧкыда коллявлі ассьым прӧст кадӧс буретш сэні.
Ёна кажитчис видзӧдны да киӧн вӧрӧдны пӧжарнӧй техника, мездан эмбур-оборудование. Ас кадӧ пыравлі весиг пӧжарнӧй часьт бердын котыртӧм том пӧжарнӧйяслӧн дружинаӧ. Сэки и чужис гуся мӧвп – лоны кусӧдчысьӧн.
11 класс помалӧм бӧрын кӧсйи пырны МЧС-лӧн вузӧ. Но мытшӧдъяс понда эз артмы. Пыри Сыктывкарса канму университетӧ да вит вонас босьті кык вылыс тшупӧда образование: экономистлысь да физкультура велӧдысьлысь специальносьтъяс. Армия бӧрын нин велӧдчи магистратураын «Корпоративные финансы» нырвизь серти.
Сы бӧрын вит во ветлӧдлі вахтаӧн Усинскӧ, тундраын корси мусир. Техниксянь быдми геофизикаса веськӧдлысьӧдз. Но!..
30 арӧс тырӧм бӧрын вежи став олӧмӧс. Артмис збыльмӧдны ассьым гуся мӧвпӧс – лоны кусӧдчысьӧн! Дас кык во виччыси тайӧ кадсӧ. Эськӧ бура гӧгӧрвои, мый бара на выльысь ковмас велӧдчыны. Но тайӧ сьӧкыдлуныс менӧ эз нин повзьӧд.
Александр ӧні шуда, мый ас местаас. Сійӧ пыр сӧвмӧдӧ асьсӧ, котралӧ, песӧ вир-яйсӧ, содтӧд велӧдчӧ. Кӧсйӧ лоны тайӧ уджын профессионалӧн. Нимкодь, мый и гӧтырыс сетӧ сылы став сьӧлӧмсӧ, аддзӧ колана кывъяс, кужӧ котыртны прӧст кадсӧ.
– Кусӧдчысьлӧн мог – ӧдйӧ локны ӧзйӧминӧ, отсавны неминучаӧ воӧм йӧзлы да кусӧдны сотчӧмсӧ, – водзӧ висьталіс Александр. – Сьӧкыд видзӧдны пикӧ воӧмаяс вылӧ. Овлӧ ӧд, мый эмбурыс ставнас тшынйыв кайӧ. А вермасны на и пӧгибнитӧмаяс сюрны.
Кусӧдчысьлӧн уджыд менӧ ёна вежис: лои нӧшта на кывкутысьӧн, ог пов мытшӧдъясысь, пыр зіля ёнмӧдчыны. Ӧні медвылӧ пукта мортлысь олӧмсӧ. Мый кӧть оз ло, а мед сӧмын олін да нимкодясин яръюгыд шондінас, лолалін сӧстӧм сынӧднас. Эмбуртӧ ӧд бара на позяс нажӧвитны, а морт олӧмыд ӧтчыдысь сетсьӧ.
Кусӧдчысьлы колӧ лоны ёнӧн. Чайтанныд, мыйла? Висьтала. Пӧжарнӧйлӧн паськӧм-кӧлуйыс зэв сьӧкыд. Таысь кындзи тэ ас вылад кыскан колана оборудование. Чукӧрмас матӧ 30 килограмм. Сэсся вермас лоны, мый колӧ петкӧдны ас вылад и неминучаӧ веськалӧм мортӧс.
Кусӧдчысьлы колӧ лоны повтӧмӧн. Оз ставӧн вермыны пырны сотчӧминӧ, тшын пиӧ. Та могысь колӧ лунысь-лун тренируйтчыны.
Кусӧдчысьлы колӧ лоны зэв сюсьӧн да сӧстӧм вежӧраӧн. Быд лун ми велӧдчам, тӧдмасям мездан оборудованиеӧн. Миян часьтлӧн кывкутӧм улын карса керкаяс да организация-учреждениеяс. На серти ми велӧдам карточкаяс, ветлам объектъяс вылас, тӧдмасям посъясӧн, пыран-петан ӧдзӧсъясӧн да жыр-коридоръясӧн, мед неминуча лоӧм дырйи эгӧ шӧйӧвошӧй, а вермим ӧдйӧ сетны колана отсӧг.
– Окота видчыштны кодсюрӧӧс, ӧд гежӧд морт мӧвпыштлӧ безопасносьт йылысь, – водзӧ сёрнитіс Александр. – Некор он тӧд, кор суас неминучаыд. Сы кежлӧ колӧ быд лун лоны дасьӧн. Ӧні вузассьӧ сідз шусяна дымовӧй извещатель. Абу дона, но войнас узигад кӧ лоӧ тшын либӧ ӧзйӧмин – ӧдйӧ вермас садьмӧдны да видзны пӧдӧмысь. Эм и би щитокъясӧ пуктантор. Сійӧ сотӧ кислород, и ӧзйӧминыс водзӧ оз паськав. Огнетушитель быть колӧ лӧсьӧдны оланінӧ, машинаӧ.
Дерт, кусӧдчысьлӧн уджын гусяторйыс уна. И та йылысь найӧ тӧдмалӧны оз ӧти лунӧн. Ёнлун, повтӧмлун, сюсь вежӧр кындзи кусӧдчысьлы колӧ лоны мамӧн и батьӧн, психологӧн и велӧдысьӧн, кагаӧн и томуловӧн – кужны шыасьны быд морт дорӧ, аддзыны колана кывъяс, медым тэныд эскисны, мый быть отсалан, петкӧдан, корсян матыссасӧ, весиг кань-понсӧ…
Но кусӧдчысьыд сэтшӧм жӧ морт. И сылы тшӧтш колӧ аддзыны кад шойччӧм вылӧ. Прӧст кадӧ Александр аддзӧ кад лыддьысьӧм вылӧ да сьӧлӧмсӧ нимкодьӧдӧ вӧрӧ ветлӧмӧн.
Надежда Пунегова.
Снимокъясыс Александр Поповлӧн гортса архивысь.