Тайӧ мортыс вӧлӧм во нёль нин Рӧштво дырйи волывлӧ Придаш сиктса Вежа Троича вичкоӧ да алтарын отсасьӧ отеч Николайлы (Размысловлы). Кокни да лабутнӧй ветласног сертиыс позьӧ гӧгӧрвоны, мый тайӧ шӧркодь тушаа, мича статя мужичӧйыс йитчӧма культуракӧд да искусствокӧд. И со таво слӧйми тӧдмасьны. Евгений Юркин пӧ, 2013 воӧдз Москваысь «Новый балет» пластическӧй балетлӧн государственнӧй шылада театрын йӧктысь. Тадзи и воим сёрниӧ.
–Евгений, позьӧ кӧ, висьталышт ас йывсьыд.
–46 во сайын чужи Эжваын. Владимир Якимович батьӧй татчӧс Слӧбӧда грездысь. Сійӧ нэмсӧ зілис рабочӧйӧн, видзӧдіс-дзоньталіс Эжваса теплотрассаяс. Антонина Вячеславовна мамӧй Сыктывдін районса Придаш сиктысь. Пенсияӧдзыс уджаліс оланін стрӧитан комбинатын (ДСК). Эжваын джын стрӧйбаас пуктӧма киподтуйсӧ.
Ӧкмыс классӧдз велӧдчи 28-ӧд номера шӧр школаын, а сэсся Сыктывкарса целлюлозно-бумажнӧй техникумын шедӧді техник-электрик специальносьт. Армияын служиті Москваса пӧ-жарнӧй охранаын.
–А балетас кыдзи веськалін?
–Армия бӧрын бӧр локті гортӧ да электрик-высоковольтникӧн инаси Сыктывкарса ЛПК-ӧ. Удж бӧрын прӧст кадыс вӧлі уна.
Ӧтчыд пыри кабала вӧчысьяслӧн Эжваса культура керкаӧ (ДКБ).
Гудӧкасьӧм улӧ нывъяс котырӧн йӧктісны. И сэтшӧм мичаа да гажаа. Сэки эг на гӧгӧрво, мыйла пытшкын ставыс мӧдіс тіравны, быттьӧкӧ сьӧлӧмтӧ топӧдӧ и сэк жӧ кытчӧкӧ кыпӧдӧ. Нывъяссяньыс паськаліс кутшӧмкӧ зэв ён вын, рочӧн кӧ, энергетика.
Во чӧж велӧдчи накӧд йӧктыны. Но пыр кӧсйи лоны медся-медся бурӧн. Нывъяс туйдісны пырны велӧдчыны Вениамин Чисталёв нима культура колледжӧ.
Ме муні удж вылысь да пыри велӧдчыны тайӧ учреждениеас. Куим во велӧдчи классическӧй йӧктӧм кузя педагог Татьяна Владимировна Ротарь дорын. Тайӧ енбиа аньыс комын сайӧ во нин велӧдӧ студентъясӧс.
Диплом босьтӧм бӧрын во уджалі Эжваын 30-ӧд номера шӧр школаын, сеті челядьлы ритмика кузя содтӧд тӧдӧмлун.
Но ӧтчыд гӧгӧрвои, мися, олӧмын мыйкӧ оз тырмы. Нажӧтка вӧлі ичӧт. Сэсся шымыртіс кутшӧмкӧ романтика да, 2000 вося гожӧмын мӧдӧдчи Москваӧ. Кык тӧлысь уджалі стрӧитчанінын.
Арнас воссисны театръяс, и ме вӧзйыси «Новый балет» пластическӧй балетлӧн государственнӧй шылада театрӧ, кӧні веськӧдлысьнас вӧлі СССР-са да Россияса актриса, хореограф, либреттист, режиссёр, РСФСР-са заслуженнӧй артистка Аида Артуровна Чернова. Сійӧ видзӧдліс, мый сямма вӧчны, да босьтіс аслас труппаӧ. Тайӧ театрыслӧн торъялӧмыс сыын, мый постановкаясас сорлалӧма пантомима, классическӧй да модерн-балет.
–Челядьӧс балетӧ вайӧдӧны велӧдчыны 8-9 арӧсӧн. Дас арӧсаясӧс лыддьӧны нин профессионалъясӧн, а тэ пырӧдчӧмыд балетӧ 25 арӧсӧн. Тайӧ абу сёр?
–Менам ичӧтджык Ольга чой пыр шмонитӧ, мый менам олӧмӧй нӧшта ӧтчыд петкӧдлӧ: некор абу сёр мыйӧкӧ босьтчыны, олан туйвизьтӧ вежны. Ёна кӧ кӧсъян, олӧмад чудесаыд лоас.
Ӧні мӧвпала да, гашкӧ, тайӧ и збыльысь вӧлі йӧйталӧм кодь. Балетын йӧктыны зэв сьӧкыд. Художник ӧти и сійӧ жӧ серпасалӧмторсӧ вермас петкӧдлыны унаысь.
А балетад ӧти и сійӧ жӧ постановкасӧ быд пӧрйӧ йӧктан неуна мӧдногджык. Залын пукалысьяс пиысь ӧтилы воас сьӧлӧм вылас, а мӧдлы – оз. И медым быдӧн ошкис йӧктӧмтӧ, колӧ быд лун зільны.
Чайта, буретш та вӧсна балетын унатор артмис. Менам эз вӧв сідз шусяна базӧвӧй тӧдӧмлуныс, и ме ачымӧс ог лыддьы сэтшӧм нин енбиа йӧктысьӧн. Найӧ, кодъяс дас арӧссянь велӧдчисны балет школаын, ставсӧ нин тӧдісны, ставыс сетчис налы кокньыда. Мукӧдыс умӧмаӧсь нин йӧктӧмсьыс. А ме вӧлі та боксянь горш. Гӧгӧрвои: медым на моз жӧ йӧктыны, колӧ быд лун зільны на серти кык пӧв дырджык.
–А дыр-ӧ?
–Рытнас кӧ абу спектакльыс, репетиция вылӧ позьӧ локны дас ӧти час лунын, эм кӧ – нёльын. Сизим час рытын заводитчӧ спектакль да мунӧ кык-куим час. Шойччим выльлунӧ, сы вӧсна мый субӧта-вӧскресенньӧӧ петкӧдлім челядьлы постановкаяс.
Ми гӧтыркӧд быд лун вӧлі локтам ӧкмыс час асылын да ӧтувъя репетицияӧдз нуӧдам ассьыным.
Натальякӧд тӧдмаси театрас. Сійӧ сэтчӧ локтіс сёрӧнджык, 2003 воын. Ичӧтсяньыс йӧктӧма культура керкаын. Ме моз помалӧма культура колледж. Москваын, дерт. Ми кыкнанным сёрӧн локтім балетас да, та вӧсна ковмыліс ёна зільны.
–Тӧдсаяслӧн нывканыс велӧдчис Юрий Спиридонов нима искусствояс гимназиялӧн хореография юкӧнын. Веськыда кӧ, жаль вӧлі видзӧдны кага вылас. Нянь, рис, макарон, картупель сёйны оз позь. Пӧжас да юмовтор йылысь и сёрни оз вермы лоны. Тіян сідз жӧ?
–Да, нывъяс, нывбабаяс, кодъяс кӧсйӧны уджавны сцена вылын, нэмсӧ бӧрйысьӧны сёян-юаннас. Но мужичӧйлы та боксянь кокньыдджык. Мӧдарӧ на, колӧ унджык сёйны, медым вын-эбӧсыд вӧлі. Ӧд сцена вылын, овлӧ, кызьысь кымын ковмылӧ кыпӧдлыны партнёршатӧ.
–А тайӧс сьӧкыд вӧчны?
–Абу кокньыд. Мукӧд мужичӧйыслӧн сідз шусяна поддержкаыс оз на и артмы. Ме ачымӧс ог лыддьы зэв вынаӧн, но быд балеринаӧс кыпӧдлі ки вылӧ, мышкӧй ён да. Та вӧсна театрӧн веськӧдлысьяс мукӧд постановкасӧ дасьтігӧн буретш менӧ кутлісны тӧд вылын, сетлісны роль, кӧні позьӧ этшаджык йӧктыны, но унджык кад новлӧдлыны ки вылад партнёршатӧ.
–А тэ кодӧн вӧлін?
–Миян театрным – камернӧй. Сэні абу кордебалетыс, кор сцена вылын уна йӧз, та вӧсна миян пиысь быдӧн – солист-йӧктысь. Трудкнижкаын пасйӧма, мый ме – балетын медвылыс категорияа солист.
–А кутшӧм постановка медся ёна йиджис сьӧлӧмад?
–Став постановкасӧ лэдзан сьӧлӧм пырыд. Но ме эськӧ казьтышті бӧръясӧ – «Блюз для Хэма» выльнога синтез-балет. Сійӧс лӧсьӧдӧмаӧсь Эрнест Хемингуэйлӧн «Старик и море», «Фиеста», «Опасное лето», «По ком звонит колокол» да «Праздник, который всегда с тобой» гижӧдъяс серти. Постановка дырйиыс сэтысь юкӧнъяс гораа лыддьӧ театрса да киноса артист Дмитрий Писаренко.
Тайӧ балетас, позьӧ шуны, ӧти лов шыӧн юргӧны-вежласьӧны Африкаса пӧсь шыладъяс, кантри, джаз, нималана йӧктысь кодзув Жозефина Беккер, Марлен Дитрих, фламенко, коррида, аргентинаса танго, юргӧны труба, саксофон да парижса аккордеон.
Тайӧ спектакльыслысь либреттосӧ да хореографиясӧ лӧсьӧдӧмаӧсь Аида Чернова да Сергей Старухин. Юргӧны Джордж Гершвинлӧн, Фредерико Шопенлӧн, Альфред Шниткелӧн да Джулио Каччинилӧн шыладъяс.
Балетас меысь ӧтдор ворсӧны Наталья гӧтыр да «Новый балет» театрса труппаысь мукӧд артист. Ме вӧлі Эрнест Хемингуэйӧн, а гӧтырӧй – чериӧн, кодӧс ме кыйи.
–Нӧшта кутшӧм рольяс мойвиис ворсны?
–13 вонад «Новый балетын» пӧшти став постановкаас йӧкті. Репертуарас дас гӧгӧр спектакль. Вонас артмӧ 120. Ковмыліс йӧктыны Пётр Чайковскийлӧн «Признание в любви», Александр Скрябинлӧн «Поэма в любви» постановка-ясын. Но балетын абу сӧмын принцъяс да принцессаяс. Ворсі и челядьлы спектакльясын. «Буратиноын» йӧкті Карабас-Барабасӧс, «Дюймовочкаын» – гагйӧс да мушырӧс. Мукӧд постановка дырйиыс некымынысь ковмыліс вежны кӧм-паськӧм да грим. Ставсӧ колӧ зэв ӧдйӧ вӧчны аслыд. Ӧнӧдз вӧтын корся кутшӧмкӧ костюмъяс.
–А балетын ёна доймалӧны?
–Йӧктысьяс тшӧкыда шмонитӧны, мый найӧ мазохистъяс, асьнысӧ быд ногыс песӧны да. Ӧд балетын да йӧктӧмын унатор оз лӧсяв мортлӧн ки-коклы. Ковмӧ вӧчны быдсикас растяжкасӧ, гугӧдны-бергӧдны пидзӧстӧ да коклутштӧ.
Йӧктысьяс тшӧкыда доймалӧны. Эмӧсь и сідз шусяна профессиональнӧй висьӧмъяс. Найӧ медсясӧ кӧвъясьӧны мышкӧ, кокӧ, пидзӧс чӧланӧ, коклутшӧ, лядьвейӧ. Овлӧ и плоскостопие. Орласьӧны мениск да чӧнӧр. Кор уджалі, ёнасӧ эг нёрпав, но ӧні мышкӧ мӧдіс мӧрччыны.
–А кутшӧм арлыдӧдз позьӧ йӧктыны балетын?
–Балетса солист пенсия вылӧ петӧ дас вит во йӧктӧм бӧрын. Ме уджалі кык воӧн этшаджык. 2013 воын Аида Чернова кувсис. Локтіс выль веськӧдлысь да, гӧгӧрвоана, вайӧдіс ассьыс выль команда. Унаӧн мунісны театрсьыс…
–Талун он жӧ ӧд кыккирудз пукав?
–Уджала экспертӧн сьӧмӧн вӧдитчан фирмаын. Подмосковьеын гӧтыркӧд лэптім керка. Нёль во нин сэні олам. Дерт, горт гӧгӧр уджыс юр выв тыр. Прӧст кадӧ во вит нин ветлывла Красноармейскӧ, Александр Невский нимӧн вежӧдӧм храмӧ. Сэні сьыла мужичӧйяслӧн «Собрание» хорын. Субӧтаӧ сьылам служба дырйи, а таысь ӧт-дор ветлывлам и орчча кар-посёлокӧ концертъясӧн.
Надзӧник олӧмыс и менӧ вайӧдіс Енмӧдз. 2009 воын Москваса храмын гӧтыркӧд венчайтчим. Ӧні батькӧд сёрнита пыдди пуктӧмӧн.
–Кутшӧм чудеса нӧшта кӧсъян олӧмсяньыс?
–Кӧсъя, медым Придашса храм вылӧ кыпӧдісны жыннянъяс. Медым найӧ брунгисны-юргисны Москваса ног коми вӧр-ва весьтын.
Снимокъяс вылын: Евгений Юркин; «Ночь просветления» балетын. 2007 во.
Сёрнитіс Николай Размыслов.