1949 воын на Джордж Оруэлл аслас нималана «1984» роман-антиутопияын гижлӧма Океанияса олысьяс йылысь, кодъяслӧн удж вылас да гортас быд вежӧсын ӧшалӧ телевизор. Сы пыр оз сӧмын кинофильм да быдсикас передача петкӧдлыны. Экран мӧдарладорсяньыс лун и вой Ыджыд Вок сюся видзӧдӧ, мый вӧчӧны йӧзыс, код йылысь сёрнитӧны, кутшӧм мӧвп кӧсйӧны збыльмӧдны да сідз водзӧ.
Нинӧм шемӧсмӧданаыс таын абу. Уна гижысь-фантастлӧн мӧвпъясыс важӧн нин збыльмисны да пырисны миян олӧмӧ. 2017 воын Smart TV Vizio телевизор вӧчысьяслысь перйӧмаӧсь 2,2 миллион доллар штрап. Компанияыс телевизор отсӧгӧн чукӧртӧма да вузавлӧма бокӧ гуся юӧръяс. Ставӧн нин тӧдӧны, мый смарт-телевизор пыр йӧз бӧрся видзӧдӧны Америкаса ЦРУ да Британияса MI5 спецслужбаяс. Сюсьджыкъяс тай вӧзйӧны телефон-телевизорсьыд камера розьсӧ пластырӧн клеитны-тупкыны?
Кольӧмвося апрель 5 лунсянь Коми Республикаын тырвыйӧ мӧдӧма jуджавны «Безопасный город» аппаратно-программнӧй комплекс. Кутшӧм могӧн сійӧс вужйӧдӧ регионса лыдпаса сӧвман, йитӧд да юӧр сетан министерство? Код бӧрся видзӧдӧны камераяснас? Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ вочавидзис «Безопасный город» учреждениеӧн веськӧдлысь Антон Бартель.
–«Безопасный город» – тайӧ аппарата да программаа комплекс, кытчӧ пырӧ Емдін районса Айкатылаысь, Сыктывдінса Выльгортысь, Кӧрткерӧсысь, Кулӧмдінысь, Емва, Ухта, Усинск, Печора, Воркута каръясысь да Сыктывкарысь сідз шусяна 700 объект. Дерт, водзӧ вылӧ комплексыс нӧшта на паськалас да шымыртас унджык кар-посёлок да сикт-грезд.
Миянлысь уджнымӧс йӧзыс медсясӧ тӧдӧны уличаса да туйбокса видеокамераяс серти. Медым машинаӧн веськӧдлысьяс лючки ветлісны, лӧсьӧдӧма 72 сідз шусяна контроля рубеж: Сыктывкарын – 29, Ухтаын – 11, Воркутаын – 5, та мындаӧн жӧ Усинскын, Печораын да Кӧрткерӧс районын, Сыктывдінын – 6, Емваын – 3, Кулӧмдінын – 2 да Емдін районын ӧти. Кӧніджык сулалӧны фотовидеофиксация камераясыс, йӧзӧдӧма ӧтуввезйын ГИБДД-лӧн да миян сайтын.
Туй выв правилӧяс торкалӧм йылысь став юӧрыс мунӧ Комиын МВД-лӧн ГИБДД-са фотовидеофиксация шӧринӧ. Сэсянь нин йӧзыслы ысталӧны штрап перйӧм йылысь квитанцияяс.
Таысь кындзи каръясын уличаяс пӧлӧн ӧшлӧма сідз шусяна интеллектуальнӧй 372 видеокамера: Сыктывкарын – 226, Ухтаын – 81 да Воркутаын – 65.
Татшӧм «вежӧра» камераыс сяммӧ казявны йӧз чукӧрысь колана мортӧс. Шуам, кодӧс кутшӧмкӧ мыж вӧчӧмысь корсьӧ полиция да сідз водзӧ.
Ми асланым уджын ёртасям кусӧдчан да аварийно-спасательнӧй тэчасъяскӧд, полициякӧд, антитеррор да экстреннӧй оперативнӧй службаяскӧд, муниципалитетъяскӧд да аварийно диспетчерскӧй службаяскӧд.
–Антон Владимирович, а нӧшта кутшӧм удж бергӧдӧ тіян учреждениеныд?
–Туй вылын безопасносьт бӧрся видзӧдан да улича пӧлӧн ӧшалан камераяс – миян водзын сувтӧдӧм кӧкъямыс могысь кыкыс.
«Безопасный город» видзӧдӧ экология бӧрся. Сынӧдын, ваын веж-сьӧмъяссӧ туялам Сыктывкарын, Ухтаын да Воркутаын. Тайӧс вӧчӧны автоматикаа метеостанцияяс, газоанализаторъяс. Найӧ казялӧны сынӧдысь CO, SO2, NO, NO2, бус да мортлӧн дзоньвидзалунлы мӧрччан лёк сорас. Торъя датчикъяс видзӧдӧны Сыктыв да Уква юяслӧн ва веркӧс бӧрся. Найӧ вермӧны, ӧти-кӧ, казявны бара жӧ лёк сорасъяс, а, мӧд-кӧ, ва туӧм. Тайӧ модульыс отсалӧ водзвыв юӧртны службаяслы да ведомствояслы матыстчысь ытва йылысь.
Сыктывкарын, Ухтаын да Воркутаын безопасносьт видзӧм могысь унатор вӧчӧма йӧзлы неминуча йылысь юӧртан автоматика тэчас (РАСЦО) сӧвмӧдӧм боксянь. Каръясын олысьяс тшӧкыда кылӧны, кыдз уличаса динамикъяс пыр ГИБДД-ысь да ӧткымын мукӧд ведомствоысь специалистъяс ӧлӧдӧны йӧзсӧ ускӧттьӧ-неминучаысь.
Ми кывкутам и юӧр видлалан шӧринъяс вӧсна, кытчӧ серверъясысь воӧ став видео-фотоснимокыс.
Пырӧдчам 112 системаӧ. Миян диспетчеръяслӧн ӧтувъя служба отсӧгӧн позьӧ ӧдйӧджык шыӧдчыны быдсикас тэчасӧ.
–Комиын водзті эз вӧв «Безопасный город» сяма тэчасыс?
–Видеокамераясӧн вӧдитчисны МВД-ын, мукӧд тэчасын. Но найӧ зілисны быдӧн асланыс нырвизьын. «Безопасный город» комплекссӧ видлӧмаӧсь лӧсьӧдны 2007 воын на. 2014 вося май 25 лунӧ Россияса президентлӧн индӧд серти вӧлі вынсьӧдӧма «О принятии мер, направленных на развитие аппаратно-программных комплексов «Безопасный город» 1175-ӧд номера приказ. Унатор вӧлі вӧчӧма 2019-2020 воясын, но кызвын коланасӧ лӧсьӧдісны мӧйму.
–А коді бӧрйӧ, кытчӧ сувтӧдны камерасӧ? Тырмымӧн-ӧ татшӧмыс?
–Быд во чукӧртчылӧ ведомствояскостса уджалан котыр да вын-сьӧдӧ видеокамераяслысь реестр. Ми сюся кывзам организацияясӧн, ведомствоясӧн веськӧдлысьясӧс да босьтам тӧд вылӧ налысь корӧмъяссӧ. Сідз, 2019 вося февральын Кӧрткерӧсын ӧшӧдім 32 камера. Но неважӧн муниципалитетӧн веськӧдлысьяс корисны содтыны нӧшта куимӧс.
ГИБДД быд во пасъялӧ, кутшӧм туй вылын да кӧні тшӧкыдджыка торкалӧны ветлан правилӧсӧ, кӧні зурасьлӧны машинаяс да кувсьӧны йӧз. Гӧгӧрвоана, позьӧ кӧ, татшӧминас сувтӧдам сідз шусяна мобильнӧй либӧ передвижнӧй комплекс.
Регионса УФСИН шыӧдчылӧ, медым содтім видеокамераяс дзескыдінъяс дорын. Сутшкасьысь сутуга сайын пукалысьяслы вӧля вывсянь тшӧкыда шыблалӧны телефон да дурмӧдчантор. Медым пӧ ас кадӧ казявны да кутны оланпас торкалысьяссӧ, колӧны содтӧд видеокамераяс.
Татшӧмъясыс колӧны и сідз шусяна стратегическӧй да дзоньвидзалун вылӧ мӧрччан предприятиеяс дорын. Видеокамераяс да датчикъяс сетӧны позянлун туявны ускӧттьӧ-неминучасӧ.
–А видеокамераясысь снимок-гижӧдъяссӧ ті видлаланныд-видзӧданныд?
–Миян некутшӧм оператор оз пукав монитор дорын да оз видзӧд, кӧні мый вӧчсьӧ. Тайӧ уджсӧ вӧчӧны асьныс министерство-ведомствоясын зільысьяс. Полициялӧн, адвокатъяслӧн, страхуйтан компанияса специалистъяслӧн эм позянлун пыравны видеоархивӧ да корсьны колана гижӧдсӧ. Миян мог – лӧсьӧдны ставсӧ да видзӧдны оборудование бӧрся. Ми кывкутам техникалӧн лючки уджалӧм вӧсна.
–А дыр-ӧ видзӧны видеокамераясысь гижӧд-снимоксӧ?
–Уна вылӧ тӧлысь. Но эм кӧ позянлун, и дырджык. Та вӧсна полиция да мукӧд ведомство зільӧны ӧдйӧджык ставсӧ син пырыс лэдзны, медым, кыдз шуласны, туявны мыжсӧ «пӧсь кок туйӧдыс».
Мӧйму дас ӧти тӧлысьӧн камераяс отсӧгӧн казялӧмаӧсь 994 административнӧй мыж вӧчӧм. На кузя дасьтӧмаӧсь 980 протокол, кутӧмаӧсь 882 мортӧс. Камераяс казялӧмаӧсь и 282 уголовнӧй мыж вӧчӧм. На серти кутӧмаӧсь 216 мортӧс.
Сійӧ жӧ полицияса операторыс экран вылысь вермас аддзыны гусясьысьӧс, косясьысьӧс да ыстыны сэтчӧ ассьыныс сотрудникъясӧс.
–А камераясыс бурӧсь?
–Да, ӧні эм уна сикас камера. Ӧтияс видзӧдӧны кутшӧмкӧ юкӧн бӧрся, мӧдъяс аддзӧны гӧгӧрыс. И гижӧны зэв бура да ылысянь. Ӧні лӧсьӧдалӧны выль программаяс. Мыйсӧ сӧмын камераыс оз гиж да казяв! Шуам, улича кузя мунӧ морт. Виччысьтӧг усьӧ да оз чеччы. А орччӧн некод абу. Камераыс ачыс вермас та йылысь юӧртны колана службаӧ. Позьӧ пыртны и ЖКХ-кӧд йитчӧм программа. Шуам, кӧнкӧ потіс ва труба да, ваыс ылькнитіс ортсыӧ. Камера пыр жӧ юӧртас неминуча йылысь диспетчерскӧйӧ.
Юркарын кӧсйӧны лӧсьӧдны «турунвиж коридор». Та могысь пӧ ӧтувтасны став видеокамерасӧ. Татшӧминас ӧшласны «сюсь» камераяс. «Безопасный город» тэчас отсӧгӧн бать-мам гортсяньыс либӧ удж вывсяньыс вермасны видзӧдны, кыдзи налӧн кагукныс мунӧ школаӧ, секцияӧ, паркӧ да мукӧдлаӧ. Челядь кӧ вошасны камера син улысь, бать-мамыслы пыр жӧ воас смс.
–Право доръян тэчасъяс пасйӧны, мый камераыс колӧ и профилактика боксянь. Кор мортыс казялӧ, мый сюръя йывсянь сы вылӧ дзоргӧ камера, ӧдвакӧ вӧчас мыйкӧ лёктор. А, гашкӧ, быд сюръя йылӧ ӧшӧдны тыртӧм камера? Мед кӧть и оз уджав, мӧдас повзьӧдлыны-ӧлӧдны мыж вӧчысьӧс…
–А ГИБДД тшӧкыда тадзи вӧчӧ. Руль сайын ветлысьяс тӧдӧны, мый уналаын сулалӧ сідз шусяна муляж. Сюръя йылын ӧшалӧ кӧрт кӧрӧб, а пытшкас камераыс абу. Но сыысь шоперъясыд полӧны жӧ да чинтӧны машина ӧдсӧ.
–А кор «Безопасный город» видзӧдлас миян керка-патераӧ?
–Уна патераа керкаясын олысьяслӧн корӧм серти тайӧ тэчасас пыртӧны подъездъяс, машинаяс сулаланін весьтын ӧшалан камераяс. Но, дерт, патера пытшкӧ, узьланінӧ, пывсян-мыссянінӧ да асмогасянінӧ камера ӧшлӧм йылысь и сёрни оз вермы лоны.
Николай Размыслов.