Чорыд коммунальнӧй шыбласӧн (ТКО) вӧдитчӧм йылысь сёрни муніс январь 31 лунӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын. Сыктывкарса администрацияысь да Войвывса регоператор котырысь зільысьяскӧд татшӧм аддзысьлӧмыс вӧлі нин во сайын. Вежсис-ӧ мыйкӧ кольӧм каднас?
Унджык евробак
–Ёнасӧ немтор эз вежсьы. Кыдзи и водзті, кар-районса 995 площадка вылысь быд лун петкӧдам кык сюрс гӧгӧр контейнер. Сыктывкарса администрациякӧд сёрнитчӧмӧн таво шыблас улӧ лӧсьӧдалам выль площадкаяс да сувтӧдам содтӧд бак-контейнер. Дерт, дзоньталам и важсӧ. Тайӧ уджсӧ вӧчам коймӧд во нин. Юркарын уна судтаа керкаяс дорын талун медсясӧ сулалӧны ыджыд бункеръяс. Но эмӧсь веськӧдлан компанияяс, кодъяс дасьӧсь сувтӧдны и евробакъяс. Миян эм нин татшӧмыс 60, матысса кадӧ ваясны нӧшта 200-ӧс. Мӧвпалам на, кытчӧ найӧс сувтӧдны. Ковмас вежлавны и машинаяслысь маршрутсӧ, медым контейнеръясыс вӧліны тырӧсь, медым шыблас пыдди эз ковмы новлыны «сынӧд», — висьталіс «Войвыв регионса оператор» котырысь Сыктывкарын ТКО-ӧн вӧдитчӧм кузя инженер Дмитрий Апраксин.
Кыдз висьталіс юркарса администрацияын ЖКХ управлениеысь оланінӧн вӧдитчӧм да мутас бӧрся видзӧдан котырӧн веськӧдлысь Анастасия Игошина, «Йӧзкостса бюджет» программа весьтӧ Гӧрд Затон посёлокын евробакъяс улӧ лӧсьӧдасны вит торъя площадка. Эжва районын пӧ ставсӧ нин дасьтӧма. Турунвиж рӧма, кӧлесаяса да вевта тайӧ бакъяссӧ кокньыд гургыны-вештавны, и сэтысь тӧлыс ни понъяс оз разӧдны ёг-шыблассӧ. Евробаксьыс ёг-шыблассӧ ректӧм могысь ковмас и мӧдногаджык техника.
Регоператорса инженер казьтыштіс и экология шӧринса специалистъяскӧд кольӧм во февральын панӧм эксперимент йылысь. Кӧсйӧмаӧсь видзӧдлыны, дасьӧсь-ӧ йӧзыс торйӧдны шыблассӧ да ТКО-ысь вештыны этшаджык сьӧм. Серов да Куратов уличаясса 46-ӧд да 3-ӧд номера керкаяс дорын сувтӧдӧмаӧсь ӧти да уна рӧма контейнеръяс. Но экспериментыс петкӧдлӧма, мый йӧзыс оз на тырвыйӧ гӧгӧрвоны, кыдзи колӧ торйӧдны шыблассӧ. Уна рӧма контейнеръясӧ мыйсӧ сӧмын оз чӧвтавны. «Эко-Сфера» котырын зільысьяс сэн бӧрйысьӧм бӧрын джын шыблассӧ нуӧны полигон вылӧ. Мӧд джынйыс оз шогмы переработайтнысӧ – няйт, кӧтасьӧма да с.в. Та вылӧ видзӧдтӧг экспериментсӧ шуӧмаӧсь нуӧдны водзӧ. Сэтчӧ пырӧдчӧма и Сӧветскӧй уличаса ӧти керкаысь ТСЖ.
Сыктывкарын пӧ администрация вынсьӧдӧма шыблас чукӧртан площадкаяслысь сідз шусяна реестр. Сэні пасйӧма, кытчӧ вермасны новлыны ёг-шыблассӧ керкаясын олысьяс да котыр-организацияяс. Тайӧ реестрас быд квартал пасъялӧны выль контейнеръяс да площадкаяс. Та бӧрся сюся видзӧдӧны прокуратура да Роспотребнадзор.
Норасьӧны шочджыка
Кыдз висьталіс регионса «ЖКХ Контроль» шӧринӧн веськӧдлысь, Коми Общественнӧй палатаын водзмӧстчысь Дарья Шучалина, воддза воӧ шыбласкӧд йитчӧм норасьӧмыс вӧлӧма став шыӧдчӧмсьыс коймӧд юкӧныс, а мӧйму — витӧдыс нин. Тайӧ пӧ висьталӧ регоператорлӧн лючки уджалӧм йылысь.
Медся уна норасьысьыс, гӧгӧрвоана, каръясын. Сыктывкарын, Ухтаын да Воркутаын элясьӧны, ёг-шыблассӧ пӧ оз нуны ас кадӧ, та вӧсна контейнеръясыс чукйӧн тырӧны. Уна судтаа керкаясын олысьяс корӧны сувтӧдны содтӧд контейнеръяс. Но сідз шусяна точечнӧя стрӧитчӧм вӧсна, кор вит судтаа кык керка костӧ грымӧбтӧны-лэптӧны дас судтаа нӧшта ӧти стрӧйба, тайӧс оз позь вӧчны. Нормативъяс серти керкасяньыс контейнеръясӧдзыс медым вӧлі этша вылӧ кызь метр. Сэсся ӧтилаӧ оз позь сувтӧдны дас бакысь унджык (на лыдӧ пырӧны и уна рӧмаяс).
Кольӧм во ёна норасьӧмаӧсь ёг-шыбласӧн вӧдитчӧм вылӧ Мылдін, Луздор да Сыктыв районъясын олысьяс. Ӧтияс элясьӧмаӧсь контейнер абутӧм вылӧ, мӧдъяслӧн сикт-грездас эськӧ и эм татшӧмыс, но ичӧт пӧ, немтор оз тӧр да корӧмаӧсь сувтӧдны ыджыд бункер. Коймӧдъяс ропкӧны, зэв ылӧ пӧ сувтӧдісны.
Общественнӧй приёмнӧйын сёрни муніс и йӧзлӧн идӧртӧмлун йылысь. Кӧнсюрӧ пӧ лӧп-ёгсӧ нуӧм бӧрын йӧзыс асьныс пелькӧдчӧны тыртӧм контейнеръяс гӧгӧрыс, а мукӧдлаын унаӧн шыблас тыра пакетнас тшӧкыда оз «веськавны» контейнерас. Регоператор ас бӧрсяыс идралӧ сӧмын машинаас ректігӧн гылалӧм ёгсӧ. Мукӧдсӧ идралӧ сійӧ, код сайын площадкаыс.
Сиктсаяс корӧны идравны и важся нин сідз шусяна несанкционированнӧй шыблас чукӧръяс. Норасьӧны и шойнадорса тырӧм контейнеръяс вылӧ. Торйӧн нин тулыс-гожӧмнас, кор йӧзыс пелькӧдӧны матыссаясыслысь гуяссӧ.
Выльвося коз
Быд во январь помын да февральын подъездъяс дорысь, челядьлӧн площадкаяс вылысь позьӧ аддзыны туплясьысь козъяс. Кӧнсюрӧ и контейнеръясӧ на шыбитӧны…
–Сыктывкарын да Ухтаын таво нуӧдім выльвося коз иналӧм кузя акция. Шыӧдчим йӧз дорӧ, медым ковтӧм нин пусӧ сувтӧдісны шыблас площадкадорса лым толаас, – висьталіс Дарья Дмитриевна. – Регоператорса уджалысьяс кытшовтӧмаӧсь да тэчӧмаӧсь ставсӧ машинаӧ. Ухтаын нуӧмаӧсь понъяслӧн приютӧ, Сыктывкарын 30 кубометра самосвал тыр вайим «Аврора» вӧла спорт шӧринӧ. Чайтім, вольӧс вылӧ шогмас. Но вӧвъясыс став лыссӧ окотапырысь йирӧмаӧсь-нямлялӧмаӧсь.
Лым сылӧм бӧрын кар-посёлокъясын заводитчасны субӧтникъяс. Бур, кос турун-корсӧ, чаг-россӧ кӧ сӧвтасны мешӧкъясӧ. Но уналаын татшӧм шыбласнас тыртӧны контейнеръяс. Тадзи пӧ вӧчны оз позь.
Сэсся тшӧкыда субӧтник дырйи чукӧртӧм нин ёгсӧ дыр оз нуны. И тӧлыс бӧр разӧдӧ, полиэтилен пакетъясыс косясьлӧны да.
Мӧйму тулыс Сыктывкарын Интернациональнӧй уличаса вит судтаа кык керка дорын, нелямынӧд номера школасянь неылын, субӧтник бӧрас чукӧртӧмаӧсь вель уна лӧп-ёг. Турун-роскысь ӧтдор сэтчӧ шыблалӧмаӧсь и пуяс. Веськӧдлан компанияыс во джын нюжмасьӧма ёгсӧ идралӧмӧн.
Шыбласнас тшӧтш машинатӧ нуасны
Кыдз юӧртіс Дмитрий Апраксин, мукӧд лунас регоператорлӧн машинаясыс дыр сулалӧны контейнера площадкаяс дорас. Ковмылӧ пӧ мунны и тыртӧг, сы вӧсна мый оз вермыны матыстчыны контейнеръяс дорас.
–Ми зілям уджавны лючки, – висьталіс Дмитрий Владимирович. – Да, овлӧ, контейнеръяс чукйӧн тырӧмаӧсь. Но абу быд пӧрйӧ мыжа таысь регоператор либӧ карса администрация. Колӧ юавны и веськӧдлан компанияяслысь, мыйла оз ас кадӧ весавны площадка гӧгӧрыс лымсӧ. Тшӧкыда овлӧ, миян машина оз сибав контейнер дорас, йӧзыс сувтӧдалӧмаӧсь сэтчӧ ассьыныс машинаяссӧ да.
Татшӧм мисьтӧм серпассӧ быд лун позьӧ вӧлӧм аддзыны Чернов уличаса 20-ӧд номера керка дорын. Но петан туйсӧ аддзӧмаӧсь. Бакъяс дорас сувтӧдӧмаӧсь туй выв пас, мый сэні машиналы сулавны оз позь. Содтӧд сувтӧдалӧмаӧсь кӧрта-бетона сідз шусяна чушкаяс.
Кыдз висьталіс Дмитрий Владимирович, колӧ пӧ нӧшта на пыртны туй выв правилӧясӧ вежсьӧмъяс. Ӧлӧдана пасыд пӧ, дерт, буртор. Но сійӧс сувтӧдігӧн нокыс уна жӧ. Ӧти-кӧ, колӧ сёрнитчыны ГИБДД-кӧд, карса администрациякӧд. Мӧд-кӧ, сюръя сувтӧдӧм, кӧрт пас ӧшӧдӧм да сэсся сійӧс дӧзьӧритӧм вылӧ колӧ сьӧм. А лоас кӧ та йылысь пасйӧд ПДД-ын, регоператор вермас машинаӧн потшӧм контейнер дорас корны ГИБДД-ысь погона йӧзӧс да эвакуатор, кодӧн позьтӧминӧ кольӧм машинасӧ гургасны мынтысяна сулаланінӧ, а бӧрас и штрап на перъясны.
И мӧдаръюгыдас он дзебсьы
«Веськыд йитӧда» телефон пыр шыӧдчыліс Сыктывкарысь ань. Скӧракодь элясис, лӧп-ёг иналӧмысь пӧ кык пӧвста сьӧм кульӧны. Кыдзи тыдовтчис, аньыс олӧ став удобствоа патераын. Но Тентюковын пӧ эм дача сяма стрӧйба, кодӧс весиг керкаӧн сьӧкыд шуны. Тулыссянь арӧдз пӧ волывла сэтчӧ мыйсюрӧ пуктыны-быдтыны град йӧрас. А тӧвнас нинӧм сэн вӧчнысӧ да, оз и ветлыв. Но та дырйи аньыслы ковмӧ мынтысьны и карса патераысь, и «дачаысь» ТКО петкӧдӧмысь. Но ӧд, бур ногӧн кӧ мӧвпыштлыны, мортыс оз вермы ӧттшӧтш сэн и тан «ёгӧссьыны».
Дмитрий Апраксин сылы юӧртіс, мый шыблас нуӧмысь шуӧма мынтысьны Россияса правительствоӧн вынсьӧдӧм 354-ӧд номера постановление серти. Сэні пасйӧма, мый патераын либӧ олан керкаын кӧ некод абу регистрируйтчӧма да оз ов, колӧ вештысьны сідз шусяна собственник лыд сертиыс. Во гӧгӧр!
–Да ме та йылысь унаысь нин кывлі, оз ков быд пӧрйӧ казьтывны. Кытчӧ сӧмын эг шыӧдчыв! Ті меным вочавидзӧй, коді вынсьӧдіс татшӧм шогмытӧм оланпассӧ, да мыйла сійӧс оз киритны? – вомаліс аньыс.
–Та вылӧ норасьӧ уна сюрс морт, – сёрниӧ пырӧдчис Дарья Дмитриевна. – Такӧд йитӧдын миян шӧрин орчча регионъяскӧд сёрнитчӧмӧн шыӧдчис Россияса Госдумаӧ да минстройӧ. Парламентын ӧні уна выль да том депутат. Гашкӧ, найӧ кыласны йӧзсӧ да мыйкӧ вежасны. А кытчӧдз вежсьӧмъяссӧ абу пыртӧма оланпасӧ, колӧ вештысьны, медым эз каттьы пеня.
Да мый нин ловъяяс йылысь сёрнитны. «Веськыд йитӧда» телефон пыр сёрни бӧрын нин шыӧдчис ань. Сылӧн пӧчыс кувсьӧма. Патераас некод оз ов, но ёг-шыбласысь квитанция пӧ вайӧны. «Коми энергосбыт компанияын» корӧмаӧсь кувсьӧм йылысь свидетельство, вермам пӧ ТКО-ысь мынтысьӧм кузяыс во джын нӧрӧвитлыны, кытчӧдз наследникыс оз гижӧд ас вылас патерасӧ. Но та бӧрын выль кӧзяиныслы ковмас вештысьны ёг-шыблассьыс… пӧчӧ кулан лунсяньыс. Мый кӧть мортыс абу, во джыннас мыйта сылӧн «лӧп-ёгыс чукӧрмас»…
Николай Размыслов.