Мария… «Просто Мария»… Тадзи висьтасис Кулӧмдін районса Аныбысь арся ярманга вылӧ воӧм ань Мария Николаевна Афонина (томдырйиыс Казаринова). Кыдз тыдовтчӧ, овлӧ вӧлӧм и сідз, мый дыр кад бокын олӧм бӧрын ас сиктад бӧр кыскӧ и ловнад, и сьӧлӧмнад. А киподтуя мортыд сибалас быдсикас уджын.
Мария Николаевна дорӧ гӧститны пыралігӧн посводзсяньыс усины син улӧ ас кыӧм гӧгрӧс джодждӧраяс да ас киӧн вӧчӧм быдсикас мичатор. Быд шкап-пызан вылын сулалісны пӧртмасян сорса петукъяс, андел «лэбыштіс» мекӧд тшӧтш локтӧм нылӧйлӧн киас. Бобувъяс пукалісны быд дзоридз вылын, пластик дозмукысь кыӧм кӧрзинаыс да сумкаыс – быттьӧ Парижса лавкаысь ньӧбӧм донатор. Пызан вылас куйлӧны клей да кабала, бисер да нӧшта кутшӧмкӧ тӧдтӧмторъяс.
«Просто Марияыд», вӧлӧмкӧ, абу и прӧстӧй, а зэв на и тӧлка. Мария Николаевна корис миянӧс тшай юны да номсасьыштны сӧмын на пӧжалӧм аладдяӧн. Ас вӧчӧм варенньӧӧ пӧжассӧ чунялігмоз да чӧскыд кӧра чай юигмоз и артмис сёрниным.
–Мария Николаевна, Сыктывкарын овнысӧ дышӧдіс, али мый вӧсна бӧр бергӧдчинныд чужан сиктад?
–Унаысь нин вӧтӧн уськӧдчыліс кувсьӧм нин вокӧй. Тшӧктӧ бӧр локны Аныбӧ, – паніс сёрнисӧ ань. – Тырны пӧ нин кутіс адгумӧн грездным, лок да весав. А ме шуа, мися, кыдз нӧ ӧтнамлӧн артмас бырӧднысӧ, ог ӧд вермы…
И век жӧ дыр мӧвпалӧм мысти верӧсыскӧд волӧмаӧсь видзӧдлыны чужанінсӧ. Бать-мам керканыс киссьӧма да, ковмӧма мӧд оланін корсьны. Дзик пыр абу на и артмӧма. Мӧвпыштӧмаӧсь лэптыны выльӧс. Медводз кыпӧдӧмаӧсь ичӧтӧс, медым воліганыс юр сюянін вӧлі. А сэсся гозъялӧн и кык судтаа керка на кыптӧма. Оланіныс зэв лӧсьыдик да аслыспӧлӧс…
Школа бӧрас Мария кӧсйӧма водзӧ велӧдчыны медучилищеын, но абу артмӧма. Пырӧма
уджавны пекарняӧ. Ӧттшӧтш велӧдчӧма рытъя школаын ӧкмысӧд классын.
–Сменанад уджалігӧн урокъяс вылад тшӧкыда унмовсьлі. Велӧдысьыс вӧлі садьмӧдас да шуас: «Чеччы, Казаринова, урокъясыд эштісны!» – серамсорӧн казьтылӧ ань.
Коркӧ ӧтчыд кывлӧма, мый лавкаӧ корсьӧны вузасьысьӧс, сэні жӧ и велӧдны кӧсйӧмаӧсь квайт тӧлысь. Куим ныв, кодъяскӧд ӧтлаын мунлӧмаӧсь Аныбысь, смелмӧдчӧмаӧсь да мӧвпыштӧмаӧсь видлыны. Сэні Маша курсъяссӧ помалӧма куим тӧлысьӧн да заводитӧма уджавны «Детский мирын». Удждоныс кызь шайт вӧлӧма.
А сэсся аддзӧма ассьыс шудсӧ. Радейтана верӧсыскӧд кӧртымалӧмаӧсь патера. Кага вайӧм бӧрас вуджӧма уджавны Эжваса нин магазинӧ.
Коркӧ и мӧд дзолюк чужӧма.
Кор первойыслы вӧлӧма куим арӧс, а мӧдыслы сӧмын на дас тӧлысь, кувсьӧма верӧсыс… Том ань кольӧма ӧтнас. Патера ни нинӧм. «Кыдз кужан, сідз и ов» – быттьӧ шуӧма олӧмыс сылы. Но «Просто Марияыд» абу на дзик прӧстӧй вӧлӧма! Босьтӧма асьсӧ киас, чужӧма сылӧн кутшӧмкӧ зверъяслӧн кодь повтӧмлун да вын. Корсьӧма кыкнан челядьыслы ясли-сад. Ӧтиыслы сетӧмаӧсь кар ӧтар помас, мӧдыслы – мӧд помас. Тадзи и котралӧма – Ларисаӧс вуджӧдас туй пӧлӧн да ыстас ӧтнассӧ, сэсся котӧрӧн Наташаӧс нуас. А аслас синваыс визувтӧ – кыдзи бара-й воас ыджыдджыкыс?! Ӧні нин Лариса пӧ казьтылӧ, мый мунігас тшӧтш жӧ гораа бӧрдӧма полӧмысла. Быдторйыс вӧлӧма! Весиг вӧзйылӧмаӧсь челядьсӧ детдомӧ сдайтны, но мам сьӧлӧмыд абу сетчӧма…
Нылукъясыслӧн неуна быдмыштӧм бӧрын чужтӧма Иванӧс. Мария Николаевна пырӧма уджавны стройконструкция заводӧ. Цемент вӧчӧма. Медводз зільӧма лаборанткаӧн. Вочасӧн пырӧдчӧма-велӧдчӧма уджӧ. Воӧдчӧма бригадирӧдз. Кужӧма вӧчны став уджсӧ: и транспортирӧн вӧдитчыны, и сьӧкыд рецептъяс серти цемент колана ногӧн гудравны. Уджыс абу вӧлӧма кокни, цемент бус ковмӧма апавны кызь вит во.
Мария Николаевналӧн мӧд верӧсыс – Сахалинысь… Бара на юрын визнитіс мӧвп – тайӧ збой да писькӧс нывбабаыс сэтчӧдз, гашкӧ, ветліс сьӧлӧм вӧрзьӧдысьысла?!
–Дзик тадз и эм, – пыр жӧ вочавидзис ань. – Вӧлі тайӧ 1981 воын. Мунім чойлӧн верӧсыскӧд рӧдвужыскӧд тӧдмасьны. Медводдза лунас магазинысь аддзим сы мында тӧвар! Узьлан кӧлуй, трусик-носки, ки чышкӧд… Сэкся кадӧ миян лавкаясын нинӧм татшӧмыс эз вӧв, а тані – прилавок тыр! Босьтчим ньӧбасьны. Комиысь став рӧдвужлы ысталім пошта пыр.
Сахалинсаяс Машаӧс пыр и кӧсйӧмаӧсь тӧдмӧдны Валера зонкӧд. Медводдза аддзысьлігас ныв ньӧти абу кажитчӧма Япониякӧд орчча Сахалинын олысь Валералы. Но Мария босьтӧма сійӧс аслас серамбаннас да шмонитны кужӧмнас.
Кор ветлӧмаӧсь ресторанӧ шойччыны – зонмыс абу лысьтӧма весиг корны сійӧс йӧктыны. Пыр жӧ лётчикъяс и корӧмаӧсь пызан сайсьыс тӧдтӧм нывтӧ.
–Валералӧн вокыс сэсся шӧпкӧдӧма пеляс: «Вай нуӧд, да йӧктӧй кыкӧн, мед тӧдісны, мый нылыс тэнад», – казьтылӧ Мария. – Валера збоймӧдчис да корис жӧ сэсся менӧ медводдзаысь йӧктыны. Став кокӧс сэки таляліс, оз вӧлӧм куж йӧктынысӧ да.
Но регыд коми нывлы ковмӧма мунны, отпускыс помасьӧма да. Гортас воӧм бӧрын эськӧ и бергавлӧма на юрас Валераыс… Но куим челядя аньлӧн некутшӧм надея абу вӧлӧма…
–Сахалинысь воӧм бӧрын кык тӧлысь мысти ӧдзӧсӧ тотшкӧдчис чойлӧн верӧсыс, а мыш саяс сулаліс… Валера. Гижсим. Тадзи пансис миян выль семьялӧн олӧм, – висьталӧ ань.
Мария водзӧ зільӧма цемент вӧчан заводын, а верӧсыс пырӧма ЛПК-ӧ, сы бӧрын нетканка вӧчан заводӧ, кӧні и зільӧма 26 во. Быдмисны челядь. Жбырнитісны-лэбисны мам борд улысь. Валерий Иванович Афонинлы Коми лоис мӧд чужанінӧн, кӧні дінас быд лун ловсӧ кыпӧдӧ муса гӧтырыс.
Визув олӧмын Мария Николаевнаӧс бӧрйылӧмаӧсь и ветеран котырӧн юрнуӧдысьӧн. Кулӧмдінса шӧр библиотекаын кыкысь нин петкӧдчылӧма ас киӧн вӧчӧмторъясӧн. Да и ставнас олӧмсӧ радейтысь, йӧзсӧ пыдди пуктысь, серамбана да лов кыпӧдана морт сійӧ.
Неважӧн Мария Николаевна да Валерий Иванович Афонинъяс пасйисны гижсьӧмсяньыс нелямын во. Ӧні быд гожӧм Валерий Иванович ытшкӧ сиктысь адгум. А Мария Николаевна мичатор вӧчалӧ да петкӧдчӧ выставкаясын.
Татьяна ЧУВЬЮРОВА.