Алексей Иванович Краснояров тшӧкыда козьнавліс Эжваса «Светоч» библиотекалы небӧгъяс. Жаль, эз вермы сійӧ олігас на тырвыйӧ збыльмӧдны ассьыс ыджыд кӧсйӧмсӧ: медым Удораын олысьяс донъяласны сылысь нэм чӧжӧн чукӧртӧм юӧр-снимокъяссӧ.
Алексей Краснояров чужлӧма Удора районса Путшкымдін сиктын 1931 вося февральын. 1970 воын помалӧма Сыктывкарса кооперативнӧй техникум, кӧні велӧдчӧма товароведӧ.
Уджалан стажыс – 46 во, сы лыдын 35 восӧ веськӧдлӧма Удора районса потребкооперацияӧн.
Уна вося бур уджысь сійӧс пасйӧмаӧсь «Потребкооперацияса отличник» знакӧн, Коми АССР-са Верховнӧй Сӧвет Президиумлӧн почёт грамотаӧн, бӧрйылӧмаӧсь Путшкымдінса сельсӧветӧ да Удораса райсӧветӧ депутатӧн.
Алексей Иванович окотапырысь туялӧма чужан мусӧ. Дасьтӧма да «Выль туйӧд» газетын йӧзӧдӧма Путшкымдін да сэні олысьяс йылысь гижӧдъяс.
Юксьӧма тшӧтш Ылі Войвыв сиктъясын олысьясӧс сёян-юанӧн да мукӧд коланаторйӧн могмӧдӧмын потребкооперациялӧн тӧдчанлун йылысь аслас мӧвпъясӧн.
Лӧсьӧдӧма аслас рӧдлысь ордпу.
2019 воын петіс «Твоя судьба, Удора!» небӧг, кӧні гижысь тӧдмӧдӧ лыддьысьысьясӧс Удора районлӧн историяӧн: кыдзи удорасаяс ветлісны Первой мирӧвӧй война вылӧ, ёнмӧдісны Сӧвет власьт, котыртісны медводдза колхозъяс…
Тайӧ небӧг йывсьыс аслас гижӧдъясын Галина Алексеевна нылыс казьтылӧ: «Менӧ век шензьӧдіс батьӧлӧн зільлуныс. Быд уджӧ сійӧ босьтчыліс сьӧлӧмсяньыс, век веськыда да восьсӧн висьтавліс вӧвлӧмторъяс йылысь. Чайта, тайӧ небӧгыс воас сьӧлӧм вылас сійӧс лыддьысьяслы».
Тайӧ жӧ вонас петіс «Айму вылын олӧм» небӧг, кодӧс сиӧма Удора районлы 90 во тырӧмлы.
Петассӧ дасьтігӧн Алексей Краснояров подуласьӧма аслас челядьдыр, уджалӧм, Удораса сикт-грездын олысьяс йылысь казьтылӧмъяс вылӧ.
Уна гижӧма аслас семья йылысь. Казьтылӧма Иван Тимофеевич батьсӧ, Мария Петровна мамсӧ, Герасим ыджыдджык воксӧ, коді абу локтӧма Айму вӧсна Ыджыд тыш вылысь гортас…
Небӧгас лыддьысьысьяс дорӧ аслас шыӧдчӧмын Алексей Ивановичлӧн Галина нылыс вайӧдӧ «Земля-матиӧс шонді баситӧ, а мортӧс уджыс краситӧ» шусьӧг да гижӧ: «Батьлы эм мый казьтывлыны. Ичӧтсянь сьӧкыд олӧм лои пыкны, тшыг нисьӧ пӧт овсис. Но уджачӧсь вӧліны Ершӧв Петра Марейлӧн пияныс. Батьным инӧдчыліс быд уджӧ. Бур йӧз кытшын сӧвмиссис уджавны. Тайӧ серпасъяссӧ артавлӧ аслас гижӧдъясас. Зумыш чужӧмыс югзьылӧ, кор кокниа мӧвпавсьӧ кольӧм олӧм йылысь.
Тшӧкыда сёрнитӧ и ачыс аскӧдыс, мый шогмытӧм политика вӧсна киссис олӧмыс сиктъясын да грездъясын.
Зарни коръяс моз жӧ гылалӧны, пуксьӧны сьӧлӧм вылӧ батьнымлӧн кывъясыс:
Сьӧлӧмӧй да сьӧлӧмӧй,
Сьӧлӧмӧй да сьӧлӧмӧй,
Аслад пыжӧ сӧлӧмӧй.
Аслад пыжӧ сӧлӧмӧй,
Ассьыд чӧс туй тальӧмӧй.
Ставӧн ми надейтчам, мый батьным нӧшта на нимкодь-мӧдас ассьыс лыддьысьысьяссӧ казьтылӧмъяснас да мӧвпъяснас».
2020 воын Алексей Иванович йӧзӧдӧма ассьыс «Гриш котыр. Потомки Григория: путешествие по родословному древу Григория Калинина» небӧг.
Тайӧ сборникас сійӧ серпасалӧма Гриш котырлысь, Григорий Калинин рӧдлысь, олан туйсӧ.
Торъя йӧзлӧн олан туйын петкӧдчӧ Сӧвет страналӧн историяыс.
Став тайӧ небӧгсӧ дасьтігӧн редакторалӧма Агния Алексеевна Гаранина (Калинина), комиӧн кӧ, Гриш Иван Як Ӧльӧш Агней, Григорий Калининлӧн праправнучкаыс.
Со мый гижӧ сійӧ бӧръя сборник йывсьыс: «Алексей Иванович «Гриш котыр» небӧгас йитӧма некымын кӧлена, кодъяслӧн олан туйыс заводитчис Путшкымдін сиктын. Медсясӧ гижӧма сэн олысьяс йылысь, кодъяскӧд вочаасьлывлӧма, сёрнитӧма, кодъясӧс бура тӧдӧма да веськыда донъявлӧма. И окота лоӧма юксьыны миянкӧд аслас казьтылӧмъясӧн. Ми, витӧд кӧленаса рӧдвуж, зэв этша тӧдім пӧль-пӧчьяс йывсьыным. Кывлім, мый 1845 воын Иван Григорьевӧс босьтӧмаӧсь царскӧй армияӧ, кӧні сійӧ служитӧма 20 во. Гортас воӧм бӧрын гӧтрасьӧма, челядь быдтӧма, видз-му вӧдитӧма.
Но 1914 воын заводитчӧма Первой мирӧвӧй война, грымӧбтӧма 1917 вося революция, пансьӧма Гражданскӧй война, а сэсся и Айму вӧсна Ыджыд тыш.
Том зонъяс, пиян да батьяс абу ставӧн вермӧмаӧсь бӧр локны гортас. Яков Ивановичлӧн семьяыс вӧлӧма ыджыд, но сӧмын Алексей пиыслы удайтчӧма ловйӧн воны война вывсьыс да гӧтрасьны. Зэв уна уджалӧма, медым вердны, пасьтӧдны-кӧмӧдны челядьсӧ да отсасьны пӧрысь бать-мамыслы.
Колисны вояс, внук-правнукъяс быдмисны да бӧрйисны олӧмас ассьыныс туй.
Анна Николаевна Сивковалӧн «Крестьянское родословие» тӧдчана гижӧд отсӧгӧн Ирина Калинина, Григорий Калининлӧн праправнучкаыс, лӧсьӧдӧма асланыс рӧдлӧн ордпулысь вожсӧ, кысянь и заводитчӧ «Гриш котырыс».
Кыдз тыдовтчӧ, пӧль-пӧчтӧ бура тӧдӧмыс да казьтылӧмыс сетӧ пытшкӧсса ыджыд вын, отсалӧ гӧгӧрвоны, мый тэ абу ӧтнад: кевмысян на вӧсна, а найӧ – тэ вӧсна.
Зэв ыджыд аттьӧ Алексей Иванович Краснояровлы «Гриш котыр» небӧгысь.
* * *
Алексей Краснояровлӧн став петасыс да туясьӧмыс зэв тӧдчана историкъяслы, краеведъяслы да налы, кодъяс зільӧны унджык тӧдмавны чужан му йывсьыс.
Алексей Ивановичлы Удора районлысь историясӧ туявны отсаліс Пётр Алексеевич вокыс, а небӧгъяссӧ йӧзӧдны – Галина Алексеевна нылыс.
Алексей Ивановичлы вӧлі зэв нимкодь, мый удайтчис йӧзӧдны ассьыс сборникъяссӧ. Кувсис сійӧ 2020 вося сентябрын.
Лидия Храмович,
«Светоч» библиотекаын уджалысь.