Кольӧм пекничаӧ асланыс чукӧртчылӧм дырйи Сыктывкарысь коми войтыр сёрнитісны экологияын да оланногын мытшӧд-падмӧг йылысь, корсисны сьӧкыдлунъяссьыс петан туйяс.
Чукӧртчӧмаясӧс чолӧмалігӧн республикаса правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь Галина Габушева пасйис, тӧдчана сёрнитантор пӧ бӧрйӧмныд, тайӧ пӧ майшӧдлӧ оз сӧмын карын, но и сикт-грездын олысьясӧс.
Экологиялӧн ыджыд тӧдчанлун йылысь висьтасис и неважӧн на правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысьӧн индӧм Ирина Бахтина. Пыралам кӧ пӧ лавкаӧ, пластик дозмук-кӧлуйсӧ пӧ ветымын сикасӧдз сэтысь аддзам. И ӧткымын сикасыс пӧ вель ёна тшыкӧдӧ му-ванымӧс. А переработайтны позьтӧм пластикнас вӧдитчӧмысь пӧ дзикӧдз колӧ дугӧдчыны.
–Пластик вӧчӧмыс ыджыд барыш вайӧ, – шуис сійӧ. – И колӧ эськӧ, мед сійӧс переработайтӧмысь мынтысисны вӧчысьясыс.
Ирина Бахтина сідзжӧ висьталіс, мый Сыктывкарӧ шыблассӧ вайӧны орчча квайт районысь, да колӧ пӧ и районъясын котыртны сійӧс переработайтан уджсӧ. Та йылысь пӧ кутам на сёрнитны общественнӧй котыръясын зільысьяскӧд.
Вӧр-ва видзан министерствоӧн юрнуӧдысь Роман Полшведкинлӧн кывъяс серти, ӧні ми кызвын шыблассӧ полигонъясӧ чукӧртам, а ог переработайтӧй. А чукӧрмӧ уна – вит миллион тоннаӧдз быд во, артавны кӧ и йӧзӧн, и промышленнӧй предприятиеясӧн шыбитансӧ. Министр пасйис, кад нин пӧ пыдісянь мӧвпыштчывны, кыдзи позяс чинтыны полигонъясӧ чукӧртан лӧпсӧ.
–Чукӧртчӧмлӧн помшуӧмӧ вӧзъя пасйыны, мый пластиксьыс колӧ эновтчыны, мед вӧр-васӧ эг тшыкӧдӧй, а быд кар-районын шыблассӧ торйӧдӧмӧн чукӧртны, – висьталіс Светлана Дорошева. – И йӧзсӧ таӧ велӧдны.
Галина Вурдова аслас сёрниын вӧр пӧрӧдӧм йылысь казьтыштіс. Пӧрӧдчытӧдз да тшӧтш и мупытшкӧсса озырлун перйыны босьтчытӧдз пӧ медвойдӧр йӧзыслысь колӧ юасьны, сӧгласӧсь-ӧ найӧ, мед налӧн оланін дорын тайӧ уджсӧ вӧчисны.
–Республикаын пӧрӧдчысь уна предприятие пасйысьӧма мукӧд регионын, и вотсӧ сэні жӧ мынтӧны, – шуис сійӧ. – Колӧ эрдӧдны татшӧмъяссӧ да тшӧктыны, медым вотсӧ мынтісны республикаын, кӧні найӧ и уджалӧны. Вӧр пӧрӧдӧмыс ӧтарӧ содӧ, и татшӧм ногӧн ми бырӧдам звер-пӧткасӧ, тшак-вотӧссӧ, коми йӧзлысь нэмӧвӧйся оласногсӧ – кыйсьӧм-вӧралӧмсӧ.
Роман Полшведкин та кузя пасйис, республикаын пӧ Сӧвет кадӧ вонас пӧрӧдлісны 18 миллион кубометр вӧр, а ӧні тырвыйӧ воӧм вӧрыс артавсьӧ нин 35 миллион кубометр. Пӧрысь пуясыс пӧ висьмӧны да, лёкыс наысь унджык. Сідзкӧ, найӧс колӧ пӧрӧдны, садитны выльясӧс, медым вӧрыс вежсис-томмис.
Дерт, вӧр-ва видзӧм кындзи юркарысь комияс и мукӧд мог йылысь сёрнитісны. Восайся конференциясянь уджлы кывкӧртӧд вӧчигӧн «Коми войтырлӧн» Сыктывкарса представительствоӧн юрнуӧдысь Марина Федина пасйис, исполкомӧ пӧ вӧлі бӧрйӧма уна сикас видзӧдласа мортӧс, и тӧд вылӧ босьтам быдӧнлысь видзӧдлассӧ. Сідзжӧ сійӧ юӧртіс, мый ӧтуввезса соцсетьын лӧсьӧдӧмаӧсь ассьыныс лист бок: vk.comӦvoityr, и сэтысь позьӧ тӧдмавны став выльторсӧ.
Коми кыв видзӧм-сӧвмӧдӧм йылысь сёрнитіс Алексей Рассыхаев. Коми войтырлӧн съездъяслӧн, кар-районса конференцияяслӧн помшуӧмъясӧ пӧ пыртам ассьыным вӧзйӧмъяс да чайтам, мый таысь водзӧс лоас. Но збыльысь кӧ пӧ, ми сӧмын пӧрйӧдлам асьнымӧс, уна вӧзйӧм кабала вылас и кольӧ да, дзурликтӧ-вуджӧ ӧти помшуӧмсянь мӧдӧ. Медым подулавны висьталӧмсӧ, вайӧдіс некымын пример:
–Йӧзӧс велӧдан министерстволысь корам, мед эз тупкыны неыджыд школаяс, кӧні челядь чужан коми кыв велӧдӧны. А збыльвылас бӧръя воясас унакодь велӧдчанін вӧлі тупкӧма либӧ ӧтувтӧма. Весиг таво, коми войтырлӧн XII съездлӧн резолюцияӧ тайӧ корӧмсӧ пыртӧм бӧрын Скӧрӧдумса школа ӧтувтісны Помӧсдінсакӧд. А тайӧ дзик нин тупкӧм кодь. Школа пӧдлалан уджыс, кыдзи позьӧ гӧгӧрвоны, водзӧ на кутас мунны, ӧд велӧдан юкӧнӧ вичмӧдӧм сьӧмыс оз тырмы, и мыйкӧ да кодкӧ тшӧт весьтӧ ковмас видзтыштны сійӧс.
Висьталіс тшӧтш, мый оз тырмы коми кывъя специалистыс, оз ас кадӧ могмӧдны школаяссӧ коми велӧдчан небӧгъясӧн, да и дасьтынысӧ найӧс тшӧкыда некодлы. Воим пӧ сэтчӧдз, мый мӧд, коймӧд да нёльӧд классъяслы дас во сайын йӧзӧдлӧм лыддьысян небӧгъяссӧ таво выльысь ковмис лэдзны.
–Коми кыв видзан-доръян нырвизьын серпасыс шог, – водзӧ сёрнитіс Алексей Рассыхаев. – Вайӧда некымын лыдпас, медым пальӧдыштны асьнымӧс: 1989 вося перепись дырйи СССР-ын комиыс вӧлӧма 336 сюрс морт, Россияын 2002-ӧдын – 293 сюрс, а 2010-ӧдын – 228 сюрс нин, и сӧмын 156 сюрсыс (кодкӧ – бура, а кодкӧ – муртса) кужӧма сёрнитны чужан кывнас. А кымынӧн на пиысь кужӧны лыддьысьны да гижны коминас? Чайта, лыдпасыс нӧшта на шогӧдана. Матысмӧ выль перепись, и позьӧ нин ворсны «Тӧдмав, кымынӧн колим» ворсӧмысь. Чинім дас вонас комын либӧ нелямын сюрс морт вылӧ?
Конференциялӧн резолюцияын коми кыв дорйӧм-сӧвмӧдӧмлы сиӧм юкӧныс вель ыджыд. И ньӧти абу окота, мед сэні индӧм могъясыс дзурликтісны-вуджисны локтан вося чукӧртчылӧмлӧн помшуӧмӧ. Дзурликтасны, ог кӧ збыльмӧдӧй…
Павел Симпелев.
Снимокъясыс ӧтуввезйысь.