Челядьлы выльвося козин – вит сюрс шайт – воис нин либӧ матысса кадӧ воас уна семьялы.
Та йылысь декабрь 17 лунӧ пресс-конференция дырйи юӧртіс Россияса президент Владимир Путин.
–Выльвося гажыс йитчӧма бур виччысьӧмкӧд, и ми страна, государство нимсянь вӧчам челядьлы козин, мед кӧть сійӧ и абу ыджыд, но челядя семьяяслы мынтам вит сюрс шайтӧн пузчужӧмсянь сизим арӧсӧдз быд кагалы, – висьталіс сійӧ.
Сёрнитігас Владимир Путин шуис сизим арӧс, но збыльвылас мынтӧны кӧкъямыс арӧсӧдз зонпоснилы.
Тайӧ бур юӧрнас президент помаліс пресс-конференциясӧ, а сыӧдз нёль час да джын вочавидзис журналистъяслӧн юалӧмъяс вылӧ.
Коронавируса вуджан висьӧм понда тавося чукӧртчылӧмыс ёна торъяліс мукӧд восяысь. Журналистъяс юасисны президентлысь Владивостоксянь, Новосибирсксянь, Екатеринбургсянь, Улыс Новгородсянь, Ставропольсянь, Ростов-на-Донусянь, Туласянь, Санкт-Петербургсянь, Москвасянь. Ново-Огарёвоын президентлы воча пукалісны сӧмын сідз шусяна Кремльса пулысь корреспондентъяс – найӧ, кодъяс лунысь-лун юӧртӧны миянлы странаӧн веськӧдлысьлӧн удж йылысь.
Шулӧны, быдторйысь пӧ позьӧ аддзыны бурсӧ и лёксӧ. Тані лёкыс вӧлі сыын, мый тшӧкыдджыка сетлісны кывсӧ Москваӧ да Ново-Огарёвоӧ чукӧртчӧм журналистъяслы, а мукӧдсӧ быттьӧ ӧтдортӧма лои.
Но век жӧ президентлӧн быд вочакыв, кӧть кутшӧм регионкӧд сійӧ абу вӧлі йитчӧма, инмис ставнас страналы, Россияын быд олысьлы. Ӧд тӧжд-могъясным миян ӧткодьӧсь. Вайӧда некымын вочакыв, медым подулавны тайӧ мӧвпсӧ.
Сьӧкыд кадӧ век ӧтувтчам
Пресс-конференцияыс вӧлі во помын, сідзкӧ, эм позянлун кутшӧмкӧ кывкӧртӧд нин сылы вӧчны. Президентлысь веськыда юалісны, 2020 воыс пӧ миянлы бур али лёк вӧлі? Вотӧ пӧ поводдя моз жӧ он вермы шуны, бур али лёк сійӧ, вочавидзис Владимир Владимирович да водзӧ гӧгӧрвоӧдіс:
–Тайӧ во вылас ёна мӧрччис коронавируса вуджан висьӧм: чиніс производство, уджаланін, йӧзыс этшаджык мӧдісны нажӧвитны. Но став сьӧкыдлуныслы паныд ми водзсасям, гашкӧ, мукӧд странаысь бурджыка. Промышленносьт «пуксис» 3 прӧчент вылӧ медсясӧ мусир перйӧм чинӧм вӧсна. Но тавося ноябрын обработайтан промышленносьтлӧн продукцияыс содіс кольӧмвося тайӧ тӧлысьын серти 1,1 прӧчент. Тайӧ сетӧ позянлун надейтчыны, мый и водзӧ кутас содны. Лача кутам и видз-му овмӧс вылӧ.
Россияса бюджетӧ 70 прӧчент сьӧмыс ӧні воӧ оз мусир да биару иналӧмысь. Тайӧ тшӧтш индӧ экономика сӧвмӧм вылӧ.
Пандемия вылӧ видзӧдтӧг ми бура пасйим Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 75 во тырӧм.
И нӧшта кӧсъя аттьӧавны странаын олысьясӧс сыысь, мый сьӧкыд кадӧ найӧ век ӧтувтчӧны, отсалӧны ӧта-мӧдыслы.
Мирын медводдзаӧн
Президент донъяліс и, дась-ӧ вӧлі дзоньвидзалун видзан тэчас водзсасьны вуджан висьӧмлы паныд.
–Мирын ни ӧти страна эз вӧв дась дугӧдны висьӧм паськалӧмсӧ, – висьталіс сійӧ. – Миян эз жӧ тырмы лекарствоыс, вӧлі и мукӧд мытшӧд. Но ми, кор коронавирус йывсьыс сӧмын на тӧдмалім, нюжмасьтӧг кутім лӧсьӧдчыны, регыдъя кадӧн кыпӧдім нелямын бурдӧдчан шӧрин. Пандемия заводитчигас вӧлі 8.300 специалист, а ӧні сӧмын врачыс 150 сюрс морт тайӧ нырвизяс уджалӧ.
Россия мирын медводдзаӧн кутіс вӧчны вакцина. Гамалеи нима наука шӧринлӧн да Новосибирскысь «Векторлӧн» вакцинаясыс збыльысь бурӧсь, письтиалӧмаяслӧн 95 прӧчентыслы висьӧмыс оз кӧвъясь. Уколалӧм бӧрын некодлы лёк эз ло.
Январь 1 лунсянь мӧдам збыльмӧдны бурдӧдан тэчаслысь первичнӧй юкӧн сӧвмӧдан уджтас. Федеральнӧй бюджетысь лоӧ вичмӧдӧма 500 миллиард шайт, регионъяссаысь – содтӧд 50 миллиард. Ӧні нин могмӧдам бурдӧдчанінъяс автотранспортӧн, колӧ сідзжӧ и специалистъясӧс дасьтыны, колана материальнӧй подув лӧсьӧдны.
Уджавны-зільны
Пандемия крепыда конйыштіс странанымӧс. Журналистъяс юалісны президентлысь, кор пӧ кризисыс помасяс?
–Кризиссьыс петам сымын ӧдйӧ, кымын ӧдйӧ пандемиясӧ венам, кымын ӧдйӧ кызвын йӧзыслы коронавирусысь видзчысян вакцинация вӧчам, – вочавидзис Владимир Владимирович. – Чайта да, матысса во джыннас олӧмыс мӧдас бурмыны. Экономикаын жӧ, туялӧмъяс серти, мытшӧдъяссӧ лоӧ венӧма 2021 во помын – 2022 волӧн медводдза кварталын. Нӧшта на, локтан воӧ странаын содас и ВВП-ыс, «валӧвӧй внутренньӧй прӧдуктыс». Но медым ставсӧ тайӧс шедӧдны, колӧ ёна уджавны-зільны. Эска, ас водзын пуктӧм могъяснымӧс збыльмӧдам.
Майшӧдлӧны донъяс
Йӧзӧс майшӧдлӧ дон содӧм. Журналистъясӧс тшӧтш. Та вӧсна донъяс йылысь юалӧмыс вӧлі виччысяна. Владимир Путин пасйис, ми пӧ аддзам жӧ тайӧс, но оз ков шуны, мый ӧнія кодь сьӧкыд кадыс некор на эз вӧв.
–2000 воын странаса войтырысь 29 прӧчентыс оліс зэв гӧля, 2017 воын татшӧмыс вӧлі 12,3 прӧчент, ӧні бара содыштіс 13,5 прӧчентӧдз – кызь миллион мортлы сёйны-пасьтасьнысӧ
ӧдва тырмӧ сьӧмыс. Миянлы 2030 воӧдз колӧ чинтыны гӧля олысь лыдсӧ 6,5 прӧчентӧдз. И тайӧ могсӧ збыльмӧдны миянлы вын серти.
Нянь донсялӧм медся ёна менӧ дойдӧ. Босьтам ыджыд урожай, а нянь да макарон зэв донаӧсь. Тшӧтш и сакар, кослунъя вый. Мыйла тадзи лоис? А сы вӧсна, мый мирын ставыс тайӧ донсяліс, а мукӧд страна вылӧ видзӧдӧмӧн и миян кутісны содтыны донсӧ. Тадзи вӧчны оз позь. Правительстволӧн вӧзйӧм серти вӧлӧга вӧчысьяс да сыӧн вузасьысьяс сёрнитчисны чинтыны донъяссӧ.
Медым дон содӧмыс эз сэтшӧма мӧрччы йӧзлы, содтім уджтӧмаяслы пособиесӧ. Отсалам и уна челядя семьяяслы. Но медвойдӧр, дерт, экономика сӧвмӧдны колӧ.
Вештысяс вӧр-ва тшыкӧдысь
Шыблас переработайтан могыс странаса быд регионын сулалӧ. Президент вочавидзис и шыбласӧн вӧдитчанногын реформа йылысь юалӧм вылӧ.
–Тайӧ нырвизяс некымын ыджыд мог колӧ збыльмӧдны, – висьталіс Владимир Владимирович. – Медводз колӧ лӧсьӧдны торъя производство, медым шыблассӧ эг полигонъясӧ нуӧй, а переработайтім. А мед тайӧс позис вӧчны, сійӧс торйӧн колӧ чукӧртны.
Уна странаын нин шыблас бырӧдӧм-переработайтӧмысь вештысьӧны оз йӧзыс, а пластик да мукӧд татшӧмторсӧ вӧчысьяс. Ми тайӧ туйвизьӧдыс жӧ мунам.
Экология йылысь кӧ водзӧ сёрнитны, ӧні ми сувтӧдалам датчикъяс, мед аддзыны, кӧні медся ёна сынӧдсӧ тшыкӧдӧны. Таысь мынтысьӧны асьныс предприятиеяс жӧ.
И кад колӧ, и сьӧм
Асланым странаӧн тӧдмасьысь туристъяслы путёвка донсьыс юкӧн (сідз шусяна кэшбек) бергӧдӧм могысь таво вӧлі торйӧдӧма 15 миллиард шайт. А бергӧдӧмаӧсь сӧмын 1,2 миллиард – весиг кэшбекыд абу ышӧдӧма войтырсӧ ас странаын туриставны.
Владимир Путинлӧн кывъяс серти, йӧзыс омӧля тӧдӧмаӧсь тайӧ кокньӧд йывсьыс. Шыӧдча пӧ журналистъяс дорӧ: отсалӧй сӧвмӧдны пытшкӧсса туризм, унджык висьталӧй странаса мичаинъяс йылысь.
–Дерт, ме гӧгӧрвоа найӧс, кодъяс шуасьӧны: мичаиныс пӧ уна, но мунан сэтчӧ, да китӧ мыськыны некӧн, туйыс лёк, вердӧны омӧля. Медым венны став тайӧ падмӧгсӧ, и кад колӧ, и сьӧм. И сьӧмсӧ медвойдӧр колӧ вичмӧдны туризмын зільысь бизнеслы аслыс. А государство тшӧтш отсалас, медводз инфраструктура лӧсьӧдігӧн.
Биару – сикт-грезд
Президентлы юалӧмъяссӧ водзвыв ыстӧмаӧсь и йӧзыс. Владимир Владимирович вочавидзис Г.С.Климовалы, коді юӧртӧма, мый 2015 воын налӧн грезд дорӧ вайӧдӧмаӧсь биару труба, а керкаясӧдз кельыдлӧз ломтасыс сідз абу и воӧма.
–Пыдди пуктана Галина Сергеевна. Пыр жӧ висьтала, мый тайӧ гӧрӧдсӧ позьӧ и колӧ разьны. И ми разям.
Ставнас Россия йылысь кӧ сёрнитны, газифицируйтӧма 71,1 прӧчент оланінсӧ нин. Таво та вылӧ вӧлі вичмӧдӧма 56 миллиард шайт, сы лыдысь 22 миллиардсӧ торйӧдіс «Газпром». Медводз биарунас могмӧдам сикт-посёлокын олысьясӧс.
* * *
Президентлӧн тавося пресс-конференция вылӧ Комиысь ветліс нёль морт, на лыдын «Коми му» газетысь да «Йӧлӧга» журналысь корреспондентъяс. Владимир Путинлӧн сёрниысь республикаса войтырлы тӧдчана вочакывъяс вайӧдім «Коми муын», а «Йӧлӧгалӧн» декабрся номерысь позяс лыддьыны президентлысь том йӧзлы инмана висьтасьӧмсӧ, торйӧн кӧ, школа-вузын дистанционнӧя велӧдӧм да студентъясӧс ӧтуволанінын жырйӧн могмӧдӧм йылысь.
Павел Симпелев.