Сыктывкарбердса Сьӧдкыркӧтшын олысьяс матӧ воӧмаӧсь: уна во нин элясьӧны, мый оз вермыны воӧдчыны юркарӧдз, кор кӧсйӧны. Йи кылалӧм бӧрын йӧзыс кольӧны ді вылӧ. «Коми му» газетысь корреспондентӧс сьӧдкыркӧтшса корлісны Эжва кузя «романтическӧй путешествиеӧ».
Кывта-ката Эжва кузя
Водзті кӧ, Кӧдзыд пӧльлӧн посйысьтӧдз, Эжвасӧ вуджлісны катерӧн Алёшиносянь, ӧні быдса час «Усть-Сысольск» теплоходӧн кывтӧны Доручастокса пристаньсянь. Сэтчӧдз на колӧ воӧдчыны «Детский мир» вузасянінсянь автобусӧн.
–И тадзи быд лун ӧтарӧ-мӧдарӧ удж вылӧ воӧдчам. Быд лун туйынӧсь квайт час: ӧтарӧсӧ куим да мӧдарӧ гортӧдз мӧд сы мында. Унаӧн сёрмам. Кодсюрӧ удж вылас войколалӧны, мӧдъяс тӧдсаяс ордас вӧзйысьӧны. Но тадзи некодлы абу кивыв! – висьталісны пӧпутчикъяс.
Казьтыштам, июнь 23 лунӧ «Усть-Сысольск» «кынӧмнас» пуксис лыа кӧса вылӧ. Дас квайт пассажирӧс ковмис вуджӧдны посёлоксалы ас пыжӧн. Лоӧмтор бӧрас Сыктывкарса администрация ӧдйӧ и «отсалӧма» сьӧдкыркӧтшсалы: теплоходыс вӧчӧ Эжва кузя ыджыд кытшов «Сьӧдкыркӧтш – Доручасток» маршрут серти.
–А таысь сӧмын вирным пузьӧ, – висьталісны йӧзыс. – Мыйта кад воштам туйын! А июнь 25 лунӧ бара ю шӧрӧ йӧзыс колисны – «Усть-Сысольсклӧн» ломтасыс быри. 20 мортлы ковмис Трёхозёркасянь сизим верст подӧн воӧдчыны Сьӧдкырйӧдз. Автобус ӧд оз ветлы.
Сьӧдкыркӧтшса майшасьӧны и, мый регыд и кытшолӧн оз кутны вермыны воӧдчыны, юыс ӧтарӧ ямӧ да. Кӧнсюрӧ теплоходыс «кынӧмнас» инмалӧ лыа кӧсаясӧ. Тайӧ дзик збыль. Сьӧдкыркӧтшӧ менам кывтігӧн некымынысь тадзи жӧ вӧлі. Веськыда шуа, сьӧлӧмӧй ыркмунліс жӧ – ю шӧрӧ кольӧмысь полі.
–Мӧдлапӧлын олысьясӧс чинаяс оз гӧгӧрвоны. Тадзи, пӧшти во гӧгӧр ді вылын олігӧн, быдторйысь лоӧ повны. Сыктывкарӧдз удж вылӧ воӧдчыны сьӧкыд. Но ӧд и миянӧдз сэсянь тшӧтш. Шуам, кодкӧ кӧ чорыда висьмас, кыдзи воӧдчас «тэрыб отсӧг»? Куим час чӧж? Да мед на сибдас ю шӧрас… Миян эськӧ тані кодсюрӧ пӧльтӧм пыжӧн вуджӧдчӧны жӧ. Пыжас босьтӧны сӧмын ӧти мортӧс. Шмонитӧмӧн шуам вавывса таксиӧн. Веськыда Алёшиноӧдз сё шайтысь вуджӧдасны. Но и вавывса таксиыд оз отсав, – майшасьӧны сьӧдкыркӧтшса.
Юыд – федеральнӧй туй
Мӧдлапӧлын олысьяслы колӧ пос. Сійӧс йӧзыс важӧн нин дзайгӧны. Налӧн кывъяс серти, чина войтыр кӧсйысьлӧмаӧсь понтон пос нюжӧдны, но кадыс кольӧ, а бурлань нинӧм оз вежсьы. Сьӧдкыркӧтшса шуӧны, кольӧм во на пӧ Сыктывкарса администрацияын кыптылӧма та йылысь сёрниыс, но бара ставыс лӧньӧма. Кольӧм гожӧм зэра вӧлі да, катерыс эз сибдав. Тыдалӧ пӧ, та вылӧ лачаӧн и вунӧдісны кӧсйысьӧмсӧ.
–Кольӧмвося гожӧмын миянкӧд аддзысьліс юркарса администрацияӧн веськӧдлысьӧс вежысь Сергей Воронин, но юалӧмъяс вылӧ вочавидзис ылӧсас. А тӧвнас кывсис, мый карса администрация таво кежлӧ бюджет вынсьӧдігӧн та вылӧ весиг ӧти ур абу урчитӧма. Сідзкӧ, мый? Веськодь ставныслы, кыдзи ми татӧн олам, – чайтӧны йӧзыс.
Найӧ шуӧны, мый ю – тайӧ федеральнӧй туй. А, сідзкӧ, колӧ корны сьӧмсӧ федералъяслысь, ас бюджет весьтӧ кӧ поссӧ нюжӧдны позянлуныс абу. Пытшкӧсса ва туй сӧвмӧдӧм – государственнӧй уджтас, код серти 2014 воын нин шулӧмаӧсь 2016-2018 воясӧ видзны 70 миллиард, а 2019-2020 воясӧ – 76 миллиард шайт.
–Кӧні сьӧмыс? Мыйла миянлы татысь нинӧм эз вичмы, али эз и зільны? Вӧчасны кӧ поссӧ, чиналӧн ӧти юр висьӧм бырӧ. Сэки бурмас олӧмыс миян, трёхозёркасалӧн, озёлсалӧн, сёйтысалӧн, – шуӧны сьӧдкыркӧтшса.
Сьӧмсӧ – ва йирӧ
Кольӧм во чинаяс мыждісны зэра гожӧмсӧ быдторйысь: мый эз артмы вӧчнысӧ, сы вылӧ и ыстысисны. Шуам, Льӧмъю вомӧн пос эз эштӧдны да, Коми Республикаса машина туй управление юӧртіс: ёна зэрӧм вӧсна пӧ муыс вӧрзьӧма, та вӧсна вешйӧма куим пыкӧд, чегӧмаӧсь сваяяс. Асшӧра экспертиза тшӧтш эрдӧдӧма зэр вӧсна буждӧмсӧ. Но тайӧ, дерт, мӧд сёрни нин…
Ӧні нин юркарса чинаяс мыждӧны сӧмын на пуксьӧм кос гожӧмсӧ. Эжва пӧ тувсовъя ойдлӧм бӧрын ӧдйӧ ямис. Весиг пыжӧн кытсюрӧ он письт, непӧштӧ ыджыд теплоходӧн.
Йӧзыс жӧ чайтӧны, чинаяс пӧ асьныс омӧля уджалӧны да поводдянас посйысьӧны. Водзті кӧ пӧ пыр весавлісны юяссӧ, ӧні тайӧс оз вӧчны. Но кольӧм во Сьӧдкыркӧтш-Алёшино вуджӧдчанінын уджалӧмаӧсь, а джудждӧднысӧ абу и артмӧма: лыасӧ ӧтилаысь мӧдлаӧ пуктӧмаӧсь, а зэрӧн сійӧ бӧр исковтӧма. Содтӧд на и шыблалӧмаӧсь сэтчӧ, кыті ветлӧны ыджыд суднояс. Ва вылын нэмсӧ уджалысь войтыр шензьӧмаӧсь, тайӧ пӧ ва йирӧ сьӧм гуалӧм. И коді дасьтӧма-вынсьӧдӧма татшӧм уджтассӧ?..
Кӧсйысьӧны отсавны
Сыктывкарса администрацияӧн веськӧдлысь Наталья Хозяинова «ВКонтактеын» аслас лист бокын йӧзӧдӧма, мый Эжва ю татшӧма абу на ямлӧма. Тӧлысь сайын на пӧ ставыс ва улын вӧлі, а ӧні «Усть-Сысольск» теплоход кыкысь сибдыліс.
Сьӧдкыркӧтшса тыртӧмаӧсь нин карса юралысьӧс элясяна письмӧясӧн, корӧны вӧчны ю вомӧн пос. Наталья Хозяинова талы абу жӧ паныд. Мэр юӧртӧма аслас лист бокын, мый 2018 восянь нин «Комимелиоводхозпроект» контракт серти туялӧ ю пыдӧссӧ. А кольӧм пекничаӧ Котласса «Сталкер» компанияӧн веськӧдлысь Андрей Кузнецовкӧд ветлӧмаӧсь вуджӧдчанінас. Тайӧ котырыс нюжӧдлӧма нин понтон посъяс миян регионын. Виччысям пӧ насянь вочакыв, кытчӧ позяс лӧсьӧдны поссӧ.
«ВКонтактеын» Наталья Хозяинова сідзжӧ пасйӧма, мый сьӧдкыркӧтшсалы колӧ отсавны ӧні. Мед эз ковмы кытшлавны Эжва кузя, шуӧма ньӧбны сідз шусяна воздушнӧй пӧдушкаа катер. Кӧсйӧмаӧсь нин тулыснас ньӧбны, но коронавирус вӧсна аукционыс торксьӧма.
Карса мэр шыӧдчӧма отсӧгла и регионӧн веськӧдлысь Владимир Уйба дорӧ, коді пыр жӧ босьтчӧма корсьны татшӧм катерсӧ. Но, вӧлӧмкӧ, оз на кокньыда сюр. Катерсӧ ньӧбӧм кузя Владимир Уйба шыӧдчӧма «Ростех» корпорацияӧн веськӧдлысь Сергей Чемезов дорӧ. Матысса кадӧ пӧ татшӧм транспортыс воас республикаӧ. Та йылысь юралысь юӧртіс аслас быдлунъя видеошыӧдчӧмын.
Екатерина МАКАРОВА.