Мир туй боксянь вель пыдын зымвидзӧ ас киӧн тшупӧм ыджыд керка. Йӧр пельӧсас жытник да гараж, стын бӧжас турун да пес сарай, гидъяс, пывсян, а найӧс вӧнялӧ гажаа сёльӧдчысь векньыдик шор. Аслас сяльӧдчӧмнас водз тулыссянь сёр арӧдз нимкодьӧдӧ сы бокын олысьясӧс.
Дерт, стрӧйбаяс пуксяніныс дультӧ оз жӧ ёна войтӧд, пӧтш-ваыс – люги-леги кодь нюрсялыштӧмин. Тулыс-ар йӧктӧны керка куричьясыд, он на сьӧлӧмсяньыд пӧдлав ӧдзӧстӧ, да и пачтӧ на тіран висьӧм босьтлӧ.
Но Сӧвет воясад сиктад бур керка местатӧ нинӧм вӧлі и виччысьны, кытчӧ чуткасны – сійӧн и миритчан ки пыдӧс пасьта йӧрнад.
Тайӧ короминаса кӧзяеваыс – Августа Ниофитовна да Михаил Иванович Сенькинъяс. Кӧзяиныс нэмсӧ уджаліс видз-му бердын: медводз колхозын, сэсся совхозын бригадираліс, а гӧтырыс пыр продавечаліс, сӧмын пенсия вылӧ петӧм бӧрас недыр пелькӧдчыштіс сельпоын.
Кольӧм нэмын ыджыд котырӧн олісны Сьӧдтыдінын. Зэв озыр вӧлі тайӧ грездыс челядьнад, быд семьяын 7-11 душ. А овмӧсыс вӧлі дас кык сайӧ. Ёна жӧ гажа да озыр чери-яйӧн, вотӧс-тшакӧн овмӧдчӧмин вӧлі. Кыркӧтш горувті куснялӧмӧн шлывгӧ Эжва ю, а вылісяньыс грездсӧ дзигӧдӧма пожӧма яг. Олӧм вылӧ ставыс орччӧн, сӧмын китӧ нюжӧд да воськовт керка саяд. Мыйӧнкӧ казьтыштӧ Киров обласьтса санаторийяс. Челядь медводдза тӧдӧмлунсӧ босьтлісны ас грездын ичӧт классалы велӧдчанінын, а сэсся нин водзӧ мунлісны кызь кык верст сайӧ Пожӧгӧ да овмӧдчывлісны сэтчӧс интернатӧ. Но кыдзи и Россия пасьта, ичӧт грездын тупкысисны школа, бурдӧдчанін, клуб, и йӧзыс сьӧкыд сьӧлӧмӧн да синваӧн, уна во чӧж нажӧвитӧм эмбурӧн вӧрзьӧдчисны челядь бӧрсяньыс. Шай-паймунісны-бальгӧдчисны овтӧм керкаяслӧн ӧшиньясыс, эжсялісны картупель муяс, рассялісны видзьяс, вежыньтчисны-киссисны скӧт картаяс.
Сенькин гозъя 1974-1975 воясын выльысь тшупсисны-кыпӧдісны Пожӧгын керка. А куим во мысти став овмӧснас вӧрзьӧдчисны выль оланінӧ. Керка тыри челядь гӧлӧсӧн, сизимӧн сяльӧдчисны-бергалісны бать-мам гӧгӧр.
Кывтісны вояс. Абу нин ловъя Михаил Иванович. Кӧзяиннас лои витӧд каганыс – Василей. Школа помалӧм бӧрын кык во рекруталіс Соликамскын караул ротаын. Локтӧм бӧрас лаборанталіс Пожӧг школаса физкабинетын. 1994 воын пырис велӧдчыны 28-ӧд номера профлицейӧ, петіс сэтысь телерадиомеханикӧн. 1980 вояс помад, кор сиктъясӧ воис телевидение, зэв на и коліс татшӧм уджалысьыд. Сэкся сьӧда-еджыда телевизоръясыд, а торйӧн нин уна рӧмнас гажӧдысьясыс, вӧліны зэв нэриникӧсь да ӧтторъя жугласисны.
1994-1999 воясӧ Василий Михайлович уджсьыс орӧдчывтӧг босьтіс тӧдӧмлун Коми пединститутса индустриально-педагогическӧй юкӧнын. И, позьӧ шуны, 1996 восянь сэсся Пожӧгса шӧр школаысь эз нин петавлы. Нёль-ӧ-вит во велӧдіс труд, ӧнія ногӧн кӧ, технология, а 2002 восянь пыр нин математика да информатика.
Ӧні «тасьтіа» телевизорыд, компьютер-ноутбукыд, быдсяма гаджетыс пӧшти быд керкаын. А найӧ жугласьнытӧ да ыръянитнытӧ зэв жӧ ёна радейтӧны. Урок бӧрын прӧст здукъясӧ татшӧминъясас Василий Михайлович дыр виччысяна гӧсьт.
1994 воын том морт тӧдмасис Лиза нима нывкӧд. Кыдз шуӧ мужичӧй (а Василий зэв вежавидзысь да кыв вылӧ вывті скуп морт, варовитӧмнас оз мудзтӧд кывзысьтӧ), мыйкӧ пӧ сьӧлӧмӧ чуткис май первой лунся дискотека дырйи:
–Смелмӧдчи да вӧзйыси колльӧдны кажитчана оз тусьтӧ гортас, Пожӧгдінӧ. Помнитсьӧ, туйыс вӧлі шогмытӧм няйт, этша и келім бокӧдыс.
Буретш тайӧ тулысӧ Лиза Третьякова помаліс шӧр школа. А арнас водзӧ тӧдӧмлунла веськӧдчис Кебанъёльӧ. Лоис швея-мотористкаӧн. 1996 воын том йӧз ӧтлаасисны, овмӧдчисны бать-мам керкаас. Кык во костӧн чужисны Наташа да Таисия. Найӧс быдтігкості вит во кымын Елизавета Борисовна уджаліс поштаын, а сэсся «Барс» лавкаын вузасьысьӧн. Нывбаба быдмис ыджыд котырын жӧ, вит чоя-вока. Чайта да, генъясыс гозъялӧн бурӧсь, ӧтарсяньыс и мӧдарсяньыс озырӧсь челядьнад, гашкӧ, и суӧдасны на бать-мамсӧ. 2013 воын том гозъялӧн чужис дыр виччысяна рӧд паськӧдысь – Вениамин пиныс. Быдтасъясӧн бать-мамлы позьӧ нимкодясьны.
Наташа велӧдчис лесотехническӧй институтын экологӧ. Уджалӧ Помӧсдінса лесхозлӧн Пожӧг участокса лесничествоын вӧр кузя мастерӧн. А школаын велӧдчигӧн котраліс Лидия Николаевна Васильченковаӧн нуӧдан сьылан кружокӧ, сэсся Шахсикт грездын содтӧд тӧдӧмлун сетанінын велӧдчис вурсьыны. Районса олимпиадаясын босьтліс медводдза местаяс математикаысь да географияысь. Сылысь «Кулӧмдін районса вичкояс» видеоматериалсӧ вылӧ донъялісны 2013 воын Сыктывкарын «Роль православия в формировании России и в современном мире» войтыркостса научнӧй конференция дырйи. Вермысьӧн лои и Сыктывкарса госслужба академияӧн медводдзаысь нуӧдӧм регионоведение кузя олимпиадаын. Сӧмын тай кӧсйысьӧм дона козинъяссӧ медводдза местаясысь челядь сідзи эз и аддзывны.
Медводдза места Наташа босьтіс и том журналистъяслӧн «Мультимедийная журналистика для школьников» республикаса конкурсын, кӧні петкӧдчис «Финноугорский мир» уджтасӧн. Козин пыдди кӧсйысисны нулыны кор петігас гожӧм пансигӧн шойччыштны-сӧвмыштны «Орлёнок» лагерӧ. Но велӧдчан во помланьыс звӧнитлісны: «Местаыс эз ло, сэтчӧ вайисны Украинаысь челядьӧс. Дасьтысьӧй ар кежлас». Но и кор киссян тӧлысьыд ылӧга вӧлӧма – путёвкаысь корисны некымын дас сюрс шайт. А кытысь та мындаыс сиктса бать-мамлӧн, кор бӧръя удждонсӧ ӧдва люкӧдӧны локтысьыскӧд? Дерт, татшӧм «козинъяс» бӧрад кӧдзалӧны челядь быдсяма вермасьӧм дорас и оз нин эскыны некодлы. Во гӧгӧр чӧж на челядь юасисны менсьым козинъястӧ, гашкӧ пӧ, ыстісны. Юръяндзим да и ставыс. Та бӧрын дугді дасьтыны татшӧмторъяс кежлад челядьтӧ. Наташа вӧлі и Кулӧмдін районса юралысьлӧн 2014 вося стипендиатӧн.
Ичӧтджык чойыс, Таисия, коді велӧдчӧ Сыктывкарса университетысь математика юкӧнын, оз жӧ кольччы вермӧмъяснас ыджыд чойсьыс. Районса олимпиадаясын географияысь босьтіс первой места, математикаысь да коми литератураысь – мӧдӧд. Урок бӧрын прӧст кадас содтӧд тӧдӧмлун сетанінын велӧдчис вӧчавны небыд чача да серпасасьны гӧнӧн, шӧртӧн. Куим бӧръя восӧ школаын велӧдчигӧн пыдісяньджык перйис математикаысь тӧдӧмлун Коми пединститутбердса очно-заочнӧй лицейын.
Быдмӧны челядь, бордъясьӧны да жбыркнитӧны шоныд позйысь. Ӧні гозъя ичӧт пиныскӧд да Наташа нылыскӧд.
–Прӧст кадныд кӧ вичмывлӧ, кыдзи колляланныд?
Гозъя серӧктісны. Ӧтиыс эськӧ зэв ёна радейтӧ гожся лунӧ шатинӧн йӧрш вугралыштны, да кадыс та вылӧ, буракӧ, сідзи оз и вичмывлы, а гӧтырыслӧн удж бӧрас – кӧза, кролик да помасьлытӧм нок. Бур, мый тулыс-гожӧмнад рыт-войыс югыдджык – оз сэтшӧма таляв жбыргысь кадсӧ суӧдігӧн.
Гашкӧ, таын и шудыс сиктса мортыдлӧн да: помасьлытӧм уджын, гӧгӧрыд
гартчысь челядьын, картаын баксысь-руксысь-котсысьясын, аскиа луныслы да пытшкын ёкмыльтчӧм выныдлы эскӧмын да вой шӧр бӧрас сы ни садь мӧд асылӧдз небыд вольпасьӧ сутшкысьлӧмын…
Владимир ШОМЫСОВ.