Удора район, кӧні посёлокъяссӧ кыпӧдісны 1960-ӧд воясӧ болгара, – Коми Республикаын «Монди Сыктывкарса ЛПК»-лӧн вӧр заптан медся ылі пельӧс. Дас воысь дырджык нин, вӧр участокъяс кӧртымӧ босьтӧм бӧрын, комбинат отсалӧ социальнӧй да экономика юкӧнын ёртасьӧм йылысь сёрнитчӧм серти. Кольӧм во сы кузя бергӧдӧм удж донъялісны комбинатысь сертификация да экология юкӧнын зільысьяс.
Йӧзкӧд сёрнитчӧмӧн
Мозын да Ву юяс костӧ пуксьӧм районлы «Монди Сыктывкарса ЛПК» отсалӧ спорт, культура, велӧдан юкӧн да предпринимательство сӧвмӧдӧмын. Ёртасьӧм йылысь сёрнитчӧм вынсьӧдтӧдз на сійӧс быд во видлалӧ районса общественнӧй сӧвет.
–Зэв ёна пыдди пуктам предприятиеӧн веськӧдлысьясӧс Удора районсалысь тӧжд-могсӧ гӧгӧрвоӧмысь. Ӧтув ми бӧръям медся тӧдчана нырвизьяс, а сэсся кывкутӧмӧн видзам вичмӧдӧм сьӧмсӧ. Аттьӧ компаниялы миянӧс гӧгӧрвоӧмысь да отсӧгысь! – пасйис Удора районса администрацияӧн юралысь Николай Жилин.
Парма-вӧрӧн озыр районын вӧр овмӧсса ветераныс уна. 2008 восянь налы быд во вичмӧдӧны «Монди Сыктывкарса ЛПК»-лӧн санаторий-профилакторийӧ путёвкаяс. Сэні шойччис нин 142 морт. «Витаын» бурдӧдчӧм-шойччӧмаяс век зэв шоныда казьтылӧны сэні зільысьяссӧ.
Альберт Ванеевсянь кольӧмтор
2019 воын «Монди Сыктывкарса ЛПК» отсӧгӧн Удораын паськыда нимӧдісны районлы 90 во тырӧм. Коми да болгара культураӧн озыр муын юбилейсӧ пасйисны куим лун чӧж.
Удораын вӧр заптӧм-пӧрӧдӧм кузя сёрнитчӧмсӧ СССР-са да Болгария Республикаса правительство костын вӧлі кырымалӧма 1967 воын. Кольӧм кадколастӧн районын кыпаліс аслыспӧлӧс архитектураа уна посёлок. Медся мича стрӧйбаяс лыдын – культура керкаяс. Концертасян ыджыд зала да уна вежӧса стрӧйбаяс лючки уджӧдӧм могысь колӧ уна сьӧм. И отсалӧ таын комбинат. Кольӧм во «Монди Сыктывкарса ЛПК» отсӧгӧн дзоньталісны Глотовоса культура керкаын пач да выльмӧдісны междуреченсксалысь вевтсӧ.
«Монди Сыктывкарса ЛПК» жӧ отсалӧ «Коми небӧг» гаж котыртӧм-нуӧдӧмын. Кызь воысь унджык нин тайӧ фестивальыс ӧтувтлӧ Россияса быд пельӧсысь кывбуралысьясӧс да гижысьясӧс. 2019 воын гажлӧн ӧти лун шыаліс Благоев посёлокса культура керкаын. Но гоз-мӧд лунӧн водзджык репетиция дырйи сценавывса оборудованиеыс кусісланьтіс. Районса администрация ас кадӧ шыӧдчис отсӧгла комбинатӧ, и предприятие отсӧгӧн нелючкисӧ вӧлі регыдӧн бырӧдӧма. Праздникыс колис кыпыда да мытшасьлытӧг.
«Коми небӧгсӧ» Благоевын оз весь нуӧдны. Альберт Ванеев нима сэтчӧс библиотекаын зільысьяслӧн водзмӧстчӧмӧн литературасӧ радейтӧны том и олӧма. Чужан му туялан музейын, кӧні «Монди Сыктывкарса ЛПК» отсӧгӧн выльмӧдісны пызан-джадж, паськыда тӧдмӧдӧны коми авторъяскӧд.
Томуловлы посёлокын котыртӧма «Туйвеж» шӧрин. Татшӧм нимсӧ сетісны сійӧс восьтігӧн, кор вочаасисны кольӧм нэмся 80-90-ӧд воясся да кызь ӧтиӧд нэм пансян воясся войтыр. Шӧринӧ волывлӧны школаӧдз зонпосни, тыр арлыдтӧмъяс видзӧдӧны фильмъяс, ворсӧны гитараӧн да ордйысьӧны квизын, а пенсионеръяс чукӧртчылӧны асланыс могӧн. Комбинатӧн вичмӧдӧм сьӧм весьтӧ татчӧ ньӧбӧма шылад ворсан оборудование да юкӧма вежӧсъяс.
–Зэв ыджыд аттьӧ «Монди Сыктывкарса ЛПК»-лы! Комбинат отсӧгӧн ми бурмӧдам культура учреждениеяс, кытчӧ сэсся окотапырысь волывлӧны сьылан-йӧктан котыръясын водзмӧстчысьяс да видзӧдысьяс, – тӧдчӧдіс районса администрацияын культура да национальнӧй политика юкӧнӧн веськӧдлысь Наталья Капенкина.
Став туйыс восьса
Удораын оз вунӧдны и ас вылӧ уджалысьясӧс: вӧр заптан «Анзарлес» ООО-лы ньӧбисны харвестер, а Черныбса колхозын ладмӧдісны йӧв переработайтан оборудование.
Быд во вичмӧдӧны сьӧм Глотово вожса ылі сикт-грездӧ – Муктыӧ, Коптыӧ, Латьюдінӧ, Зӧрзяыбӧ да Слӧбӧда Ягӧ – йӧзӧс да колана вузӧс нуӧм-вайӧм могысь. Районын сикт-посёлокъясыс 11-сянь 150 километр ылнаынӧсь да, общественнӧй транпорттӧг да автолавкаястӧг дзик некыдз.
–Междуреченсксянь юрсиктӧ йӧзӧс быдсикас чукӧртчылӧм-аддзысьлӧм вылӧ новлӧдлыны лючки транспортыс эз вӧв, важся «Волгаыс» жугаліс 2018 воын да. «Монди Сыктывкарса ЛПК» отсаліс ньӧбны выль «Лада Гранта». Зэв нимкодь, мый предприятие мунӧ миянлы воча, – пасйис Междуреченскса юралысь Елена Сухарева.
Ас вылӧ уджалысьяслы отсӧгысь водзӧсыс эм: тайӧ и районса экономика сӧвмӧдӧмӧ пай, и выль уджаланінъяс восьтӧм. Некымын во нин комбинатлӧн сьӧма отсӧг весьтӧ Косланын могмӧдӧны уджӧн тыр арлыдтӧмъясӧс да уджтӧмалысьясӧс. Томулов тадзи нажӧвитчыштӧны да тшӧтш и велалӧны кывкутны вӧчӧмторсьыс.
–Уджтӧмалысьяс весалісны овмӧдчӧминын лӧп-ёг, пелькӧдісны-мичмӧдісны гӧгӧр, а ныв-зон зільыштісны Юрий Васютов нима йӧзкостса творчество керкаын вожатӧйясӧн, – висьталіс Косланса администрацияӧн юрнуӧдысь Иван Фёдоров.
Аскиа лун вӧсна тӧждӧн
Челядьлӧн шуда чужӧмъясыс, нюм-серамыс, спортын да творчествоын вермӧмъясыс – комбинатлы велӧдан юкӧнын отсӧгысь медся
ыджыд аттьӧалӧмыс. Удора районын ладмӧдӧма Пыисдінса школаын пӧжарнӧй сод да Усогорскса велӧдчанінын дзиръя, Важгортса школаын вежӧма би да дзоньталӧма асмогасянін.
Усогорскса «Алёнка» детсадйын, кытчӧ котралӧ 230 зонпосни, 1974 восянь медводдзаысь на тэчӧма выль ӧшинь. Нывкаяс да зонкаяс войдӧр волывлісны мӧд гортаныс шоныд ковтаӧн, жыръяссӧ тӧлӧдны позянлуныс эз вӧв ни.
–Бать-мам ставӧн кӧсйӧны, медым челядьыс быдмисны дзоньвидзаӧн да тӧлкаӧн. Миян татшӧм жӧ мог. И ми сійӧс збыльмӧдам «Монди Сыктывкарса ЛПК» отсӧгӧн, коді муніс миянлы воча, мыччис отсӧга ки, – пӧся аттьӧаліс комбинатсаӧс «Алёнка» детсадйӧн веськӧдлысь Нина Худякова.
Благоевын медся уна йӧза – спорт комплекс, кӧні асывсяньыс рытӧдз ворсӧны футболӧн, волейболӧн, баскетболӧн, пырӧдчӧны рукопашнӧй тышӧ. «Монди Сыктывкарса ЛПК» отсӧгӧн да посёлоксалӧн водзмӧстчӧмӧн кольӧм во воссис тренажёра вель ыджыд жыр. Комбинатлӧн сьӧм весьтӧ лои ньӧбӧма вело- да степ-тренажёр, котралан дорожка, эжӧма стен, вежӧма джодж вольӧс да би. А посёлокса детсадйын зонпоснилӧн ӧні эм позянлун видлыны республикаын медся радейтана спорт сикасын сямсӧ: «Монди Сыктывкарса ЛПК»-кӧд ёртасьӧм кузя сёрнитчӧм серти быдмысь войтырлы ньӧбисны лызьӧн котравны колана эмбур да, тӧвнас быд середаӧ физкультурасӧ нуӧдны ывлаын.
Лыдпас
2019 воын ёртасьӧм кузя сёрнитчӧм серти «Монди Сыктывкарса ЛПК» вичмӧдіс 7 миллион шайт.
Йӧзӧс уджӧн могмӧдӧм вылӧ видзӧма 3,85 миллион шайт.
Вӧр овмӧсса ветеранъясӧс санаторий-профилакторийын бурдӧдӧм-шойччӧдӧм могысь вичмӧдӧма 0,468 миллион.
Социальнӧй тӧдчанлуна стрӧйбаяс дзоньталӧма-выльмӧдӧма 2,56 миллион шайт дон.