Коми национальнӧй гимназияысь «Горадзуль» ансамбльсалӧн сьылӧмӧн да 86-ӧд номера детсадйысь зонпоснилӧн петкӧдчӧмӧн (найӧ дасьтӧмаӧсь Сӧлӧ баблӧн мойд серти сценка) ноябрь 29 лунӧ заводитчис Сыктывкарса коми войтырлӧн конференция.
Делегатъясӧс чолӧмалісны юркарса администрацияӧн веськӧдлысьлысь удж вӧчысь Наталья Хозяинова, карса сӧветӧн юрнуӧдысь Анна Дю, йӧзӧс велӧдӧм кузя министр Наталья Якимова да сетісны «Коми войтырлӧн» Сыктывкарса юкӧнын водзмӧстчысьяслы аттьӧалана гижӧдъяс.
Бӧръя конференцияяслӧн пом-шуӧмъяс збыльмӧдан уджлы кывкӧр-тӧд вӧчисны юркарса администрацияӧн веськӧдлысьӧс вежысь Елена Семейкина да представительстволӧн исполкомӧн юрнуӧдысь Алексей Рассыхаев.
Сідз, Алексей Николаевич пасйис, бӧръя перепись дырйи пӧ тыдовтчис, мый юркарын олӧ 250 сюрс морт, на пиысь квайтымын вит сюрсыс – коми. Но вужвойтырлысь кыв велӧдысь челядьыс тӧдчымӧн чинӧ, абуӧсь пӧ и велӧдан небӧгъяс. Сэк жӧ эмӧсь бать-мам, кодъяс кӧсйӧны, медым ныв-пиныс ичӧтсяньыс сёрнитісны комиӧн и рочӧн, да унатор та могысь вӧчӧны.
Эз ӧтчыдысь гарыштлыны та йылысь и делегатъяс. Галина Вурдовалӧн видзӧдлас серти, медым челядь комиӧн варовитісны, колӧ зільны и семьялы, и школалы, и власьт тэчаслы. Анна Гагиева пасйис, ас кыв видзӧм могысь пӧ колӧ тшӧктыны чинаясӧс, социальнӧй юкӧнын зільысьясӧс быть велӧдны коми кыв, а регионса медыджыд вузын, СГУ-ын, восьтыны республикалы колана специалистъясӧс дасьтан национальнӧй институт. Сергей Елфимов шуис, чужан кыв велӧдӧмкӧд йитчӧм оланпасъяссӧ пӧ вежны колӧ, индыны, мед быдӧн сійӧс велӧдіс.
Любовь Ерофеевалӧн кывъяс серти, том йӧз зільӧны мунны Комиысь мукӧд регионӧ, кӧні и удж эм, и удждоныс ыджыдджык. Нина Обрезкова та йылысь жӧ висьталіс: коми оласногыслӧн, коми кывйыслӧн пӧ лайканыс – сиктын. А уджавны кужысь мортӧс он аддзы, со и пач тэчысьӧс пӧ вель дыр ковмис корсьны. Асьным пӧ ми быдтам сэтшӧм челядьӧс, кодъяс оз кужны уджавны.
–Мирас быд кыв, весиг медся вӧдитчанаыс, коркӧ вермас кусны-бырны, – шуис Нина Александровна. – А миян мог – медым коми кывным дырджык эз кус. Чужан кывсӧ видзигӧн этша лыда войтырысь быд мортлы дас пӧв ёнджыка колӧ зільны.
Кыв видзан могсӧ збыльмӧдӧ и вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр. Но 28-ӧд сезонсӧ сэні восьтӧмаӧсь асланыс вевттӧг, вӧзйысьлӧны, кытчӧ лэдзасны, спектакль ворсны. Елена Сметанина шуис, театрлы пӧ выль стрӧйба колӧ кыпӧдны. Нина Обрезкова содтіс, и стрӧитан кадсӧ пӧ стӧча урчитны, а то ӧти воыс и витӧдз, и дасӧдз нюжалас.
Николай Братенков сёрнитіс локтан кӧленаяслысь фонд лӧсьӧдӧм йылысь. Республикаын пӧ уна гырысь компания уджалӧ: «Газпром», «Роснефть», «Воркутауголь», «Монди», «ЛУКОЙЛ»… Мед пӧ уджалӧны, но и тайӧ фондас сьӧм мед вештӧны. Фондыслы пӧ восьсӧн колӧ уджавны, медым ставӧн аддзисны, мыйта сьӧм сэтчӧ воӧма да кытчӧ сійӧс видзӧма, кутшӧм могъяс збыльмӧдӧм вылӧ торйӧдӧма.
Элясис Николай Братенков и сы вылӧ, мый «Коми войтырлӧн» эм оланпас вӧзъян право, но ӧтмунӧм ньӧти оз вӧдитчы тайӧ позянлуннас, оз дасьты оланпас балаяссӧ.
Ӧтмунӧмлӧн удж йылысь сёрнитігӧн Николай Удоратин вӧзйис «Коми войтыр» бердын лӧсьӧдны мортлысь право доръян комиссия.
Делегатъяс пӧвстын вӧліны и экологъяс, биологъяс. Налӧн висьта- сьӧм серти, Комиын вель ыджыд му юкӧнъяс сетӧма мупытшса да му-васа озырлун перъян-босьтан-нуан компанияяслы. Татшӧм му юкӧнъясас пӧ веськалӧмаӧсь и сикт-грездъяс. Гашкӧ пӧ, сэтысь йӧзсӧ ковмас мукӧдлаӧ овмӧдны, а эновтӧм сиктъ-ясын вермасны лӧп-ёг чукӧртанін лӧсьӧдны. Татшӧмыс пӧ лоис нин орчча Кардор обласьтын. Сюся пӧ колӧ видзӧдны и вӧр пӧрӧдысьяс бӧрся.
Делегатъясӧн вынсьӧдӧм резолюцияын вӧзйӧма вежны федеральнӧй законъяс, медым Россияса национальнӧй республикаясын быть кутісны велӧдны ас регионса государственнӧй кывъяс. Сідзжӧ конференция шуис оланпасӧн вынсьӧдны коми да ненеч кӧр видзысьяслысь ӧткодь правояс. Кыйсьысь-вӧралысьяслӧн нэмӧвӧйся угоддьӧяс йылысь закон пӧ тшӧтш колӧ.
Чукӧртчӧмлӧн помшуӧмъясын вӧзйӧма дасьтыны торъя оланпас, медым Комиӧ эз позь вайны мукӧд регионысь да странаысь лӧп-шыблас. Ӧтмунӧм вылӧ элясьӧны, «Коми войтыр» пӧ омӧля вӧдитчӧ законъяс вӧзъян правонас. Зэв бур позянлун лоис, медым ӧтмунӧм ачыс дасьтіс оланпас балаяссӧ да вӧзйис видлавны найӧс Госсӧветса депутатъяслы. Дерт, закон балатӧ дасьтыны сьӧкыд, но уджас босьтчывтӧг ӧд некор нинӧм оз артмыв.
Кодсюрӧ горзӧмӧн кӧсйылісны торкны конференциялысь уджсӧ. Но чукӧртчӧмсӧ нуӧдысьяс Мария Кузьбожева, Алексей Рассыхаев да Светлана Горчакова лабутнӧя кутісны асьнысӧ, кужисны стӧча да тырвыйӧ вочавидзны быд юалӧм вылӧ.
Да и делегатъяс пинь-косьӧ эз жӧ пырны, быд горӧдӧм вылӧ сералыштісны: тшетшкыны пӧ сӧмын и эм сямныс.
Йӧз серамвыв усьны кӧсйысьыс ӧдйӧ чиніс, морт-мӧд и горӧдлывліс сёрнитысьяс вылӧ. Но тайӧ конференциялысь уджсӧ торкны эз нин вермы.
Видзӧдӧмпӧръя, горзысьясыс кӧсйисны став коми йӧз нимсянь кулитны республикаса да странаса власьтсӧ, оз пӧ ков миянлы татшӧмыс. Но «Коми войтырӧ» ӧд ӧтувтчӧмаӧсь коммунистъяс и «единороссъяс», «яблокосаяс» и ЛДПР-саяс. И найӧ, кодъяс ас юр-вежӧрнас олӧны, веськодьӧсь налы партияясыд. Кыдзи нӧ найӧс ӧти бала вылӧ позьӧ зэвтны? Власьтын мырсьысьяс вылӧ ставныслӧн аслас видзӧдлас, да мед и водзӧ тадзи лоас.
* * *
Мирса быд странаын власьтлань зыртчысьяс бӧрйысигӧн вӧдитчӧны сідз шусяна «няйт технологияясӧн», быд ногыс лёкӧдӧны ӧта-мӧдсӧ. Америкаын со шогсьӧны, налысь президентсӧ пӧ Кремльын бӧрйӧмаӧсь. Мир смек!
Татшӧм «мир смексӧ», кыдзи тыдовтчис нин арнас конференцияса делегатъясӧс бӧрйигӧн, видлісны вайны и Комиӧ. Та вӧсна чукӧртчылӧм вылас паспортӧн локны корисны, сійӧс петкӧдлӧм бӧрын мандатъяс да гӧлӧсуйтан бюллетеньяс сеталісны.
Веськыда кӧ шуны, таын бурыс абу уна. Ӧд «Коми войтырлӧн» съезд-конференцияяс дырйи ставсӧ восьсӧн, ылӧдчытӧг вӧчлісны. Артасян комиссияӧ пырысьясӧс ӧд асьныс бӧрйӧны да тырвыйӧ эскӧны, мый найӧ тӧлкӧн-ладӧн гӧлӧсъяссӧ лыддясны да кывкӧртӧд вӧчасны. Пыр на тадзи вӧлі. А та пӧрйӧ артасян комиссиясалысь быд воськов видеоӧн снимайтісны – пӧръяласны пӧ.
Ёртъяслы эскытӧмыс шогӧдӧ. Но снимайтісны кӧ, мед: «пысасьнысӧ» некытчӧ жӧ лои-а. Гашкӧ, чорыдджыка на коліс вӧчны, бюллетень сеталігас да урнаӧ чӧвталігас быдӧнлы мандатас штамп пуктыны, мед некод эз лысьт «каруселясьны». Миян ӧд, комияслӧн, кӧсйӧмъясным, тӧжд-могным ӧткодь: медым чужан муным дзоридзаліс, кывным сӧвмис, олӧмным бурмис, вӧр-ваным сӧстӧм вӧлі.
Вой шӧр бӧрӧдз уджаліс артасян комиссия. Кывкӧртӧдас шуис, мый конференция бӧрйис «Коми войтырлӧн» Сыктывкарса юкӧнлӧн исполкомӧ 34 мортӧс, съезд вылӧ (сійӧ лоас локтан вося февральын) – 50 делегатӧс, а финн-йӧгралӧн ставмирса конгресс вылӧ (сійӧс чукӧртласны локтан гожӧм Тартуын) Сыктывкарса комияссянь ветласны Марина Федина да Алексей Рассыхаев, висьталасны сэні ӧтуввезйын чужан кывйӧн вӧдитчӧмсӧ паськӧдӧм да комиӧн и рочӧн сёрнитысь посни челядьӧс быдтӧм-велӧдӧм йылысь.
Павел Симпелев.