Кольӧм во тырис дас во, кыдзи Кулӧмдін районса администрация да «Монди Сыктывкарса ЛПК» акционер котыр кырымалісны социальнӧя ёртасьӧм йылысь сёрнитчӧм, код серти вӧр промышленносьтса компанияӧн вичмӧдӧм сьӧм вылӧ шуӧма вӧлі збыльмӧдны экономикаын да социальнӧй юкӧнын тӧдчана уджтасъяс.
А сідзсӧ вӧр заптан тайӧ ыджыд котырыс Эжва йыв-са муниципалитеткӧд ёртасьӧ 15 во нин.
Кольӧм лунъясӧ «Монди СЛПК» акционер котырын вӧрӧн вӧдитчан службаысь сертификация да экология юкӧнса начальник Марина Королевакӧд да юрнуӧдысь инженер Кристина Сидинакӧд аддзысьлігӧн райадминистрацияысь чина йӧз висьталісны, мый вӧчӧма кольӧм каднас комбинат отсӧгӧн да мый шуӧма ӧтув зільӧмӧн збыльмӧдны матысса воясӧ.
Видз-му овмӧс юкӧнса веськӧдлысьлысь уджмогъяс вӧчысь Нина Скрыгонюк пасйис, мый ёртасьӧм йылысь сёрнитчӧм серти кыпӧдӧма скӧт картаяс– ӧтиӧс «Пожӧг» да кыкӧс «Помӧсдін» кооперативъясын, а сідзжӧ Леонид Еповлӧн да Елена Тарабукиналӧн крестьянин овмӧсъясын. Ньӧбӧма кӧрым заптан техника, йӧв провод.
Таво «Монди СЛПК» вичмӧдӧма матӧ 1,5 миллион шайт. Ӧти миллион сетӧмаӧсь «Помӧсдін» кооперативлы ньӧбны выль скӧт картаӧ йӧв провод, 134,45 сюрс шайт– Ягкӧджысь Василий Черкасовлы судзӧдны коммунальнӧй овмӧсын колана оборудование. Техникасӧ сійӧ уджӧдӧ оз сӧмын ас вылас, но и отсалӧ овмӧдчӧминса администрациялы дӧзьӧритны туйяс. Тымсерысь Николай Паршуковлы турун топӧдан оборудование вылӧ вичмӧдӧма 300 сюрс шайт. И, кыдз висьталӧ ачыс Николай Васильевич, тадзисӧ ёна кокниджык заптыны кӧрымсӧ да, позяс содтысьны скӧт юрӧн.
Нина Александровна висьталіс, мый таво видз-му овмӧс министерствосянь грантъяс шедӧдӧмаӧсь крестьянин овмӧс кутысьяс. Кулӧмдінысь Сергей Тимушев да Дереваннӧйысь Татьяна Попова босьтчӧмаӧсь кыпӧдны фермаяс да, бур эськӧ лоас, вичмас кӧ и налы «Монди Сыктывкарса ЛПК»-сянь отсӧг.
Овмӧсъяс абу чинталӧмаӧсь уджалысь лыдсӧ, мӧдарӧ на, фермеръяс, кодъяс стрӧитчӧны, босьтӧмаӧсь удж вылӧ содтӧд йӧзӧс. Нина Александровна аттьӧаліс «Монди СЛПК» котырӧс видз-му ов-мӧс сӧвмӧдӧмӧ ыджыд пай пуктӧмысь да корис водзӧ топыда ёртасьны районкӧд.
Велӧдан управлениеса начальник Оксана Лебедева висьталіс, мый дас воӧн «Монди СЛПК» отсӧгӧн збыльмӧдӧмаӧсь зэв тӧдчана уджтасъяс. Матӧ быд детсадйӧ да школаӧ талун воӧ ва, эм и канализация. Таво ыджыд удж бергӧдӧмаӧсь Кулӧмдінса шӧр школаын. Сантехника вежлалӧм-выльмӧдӧм, актӧвӧй зал ставнас дзоньталӧм вылӧ компания торйӧдӧма 1,5 миллион шайт.
Олӧма йӧзлӧн районса котырӧн юрнуӧдысь Галина Кравченко пасйис, мый «Монди СЛПК»-лӧн санаторий-профилакторийын 2010 восянь шойччӧны-ёнмӧдчӧны Кулӧмдін районса вӧр овмӧсын вӧвлӧм уджалысьяс. Медводдза кадас вонас ветлывлӧма бурдӧдчынысӧ 15 морт, но вочасӧн содтысьӧмаӧсь да, шуам, кольӧм во шойччӧмаӧсь 40-ӧн нин. Сетӧмаӧсь позянлун ёнмӧдчыны профилакторияс и общественнӧй олӧмын водзмӧстчысьяслы. Окотитысьыс вывті уна да, 2022 воӧдз нин артыштӧмаӧсь, кодлы кор ветлыны санаторийӧ. Олӧма йӧзлы сьӧлӧм вылас воӧ бурдӧдчӧмыс, сэні уджалысьяслӧн йӧз вӧсна тӧждыс.
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн районса представительствоӧн юрнуӧдысь Надежда Русинова серти, «Монди СЛПК»-лӧн сӧвмӧмыс да уджын гырысь вермӧмъясыс– бизнескӧд да общественносьткӧд топыда ёртасьӧм да бур йитӧд кутӧм сайын. Быд во Кулӧмдін районын олӧмӧ пӧртсьӧ экономикалы да социальнӧй юкӧнлы тӧдчана дас гӧгӧр уджтас. Вынсьӧдтӧдзыс наӧн тӧдмӧдӧны йӧзсӧ, вӧзйӧны донъявны коми войтырлӧн чукӧртчылӧмъяс дырйи, бӧрйыны медтӧдчанаяссӧ, кодъясӧс колӧ пӧртны олӧмӧ меводз. Тӧд вылӧ босьтӧны йӧзлысь вӧзйӧм-корӧмсӧ. Экономика боксянь кӧ, сетӧны тӧдчанлун сэтшӧм уджтасъяслы, кодъяс серти позьӧ могмӧдны йӧзӧс, торйӧн нин томъясӧс, предприятие-организацияын уджӧн либӧ отсавны налы босьтчыны асшӧр уджӧ.
«Монди СЛПК» котырӧн веськӧдлысьяс быд во волывлӧны «Коми войтырлӧн» чукӧртчылӧмъяс вылӧ, вочавидзӧны йӧзлӧн юалӧмъяс вылӧ, босьтӧны тӧд выланыс налысь корӧмъяс. Мытшӧд-падмӧг венӧм-бырӧдӧм кузя сёрнитнысӧ районса администрацияӧн да компа- нияӧн веськӧдлысьяс чукӧртчылӧны «гӧгрӧс пызан» сайын да пыр мунӧны ӧта-мӧдныслы воча.
Надежда Васильевна эскӧ, мый тайӧ котырыскӧд ёртасьӧм йылысь сёрнитчӧм серти и водзӧ кутасны уджавны ӧтув, овны сиктса йӧзлӧн тӧжд-могӧн.
Культура да национальнӧй политика управлениеса начальник Анастасия Голайдо висьталіс, мый кольӧм во «Монди СЛПК» отсӧгӧн вежӧмаӧсь вевтсӧ Пузласа клубысь, а таво– Кужса культура керкаысь. Бӧръяас ӧти вевт улын и библиотека. Гажъяс да йӧзкӧд мукӧд сикас удж котыртӧм вылӧ Кужлы вичмӧма 350 сюрс шайт. Вӧльдінын клуб кыпӧдӧм кузя проект дасьтыны сетӧмаӧсь ӧти миллион шайт. Вичмӧма сьӧм и овмӧдчӧминъясын гажъяс да сикт-грездлысь гӧгрӧс чужан лунъяс пасйыны. 300 во тырис Великопольелы, Донлы, Парчлы да Скӧрӧдумлы, 90 во– районлы. Локтан во тшупӧда пасъяс лоасны Ручлӧн, Лопъювадлӧн да Носимлӧн. И уна на культура керкаысь да клубысь колӧ вежны вевтсӧ. Югыдъягын кирпичысь кыпӧдӧм культура керка медбуръяс лыдын. Сэні вевтсӧ быть колӧ вежны матысса кадӧ нин. Окота, мед быдлаын вӧлі шоныд да югыд, мед культура керкаӧ да клубӧ йӧзыс волывлісны кыпыд ловкылӧмӧн.
Районса администрацияысь экономика да вот юкӧнӧн веськӧдлысь Елена Цгоева да «Монди СЛПК»-ысь гӧсьтъяс аддзысьлісны уджалан котыръяскӧд, кодъяслы ёртасьӧм серти вичмис компа- ниясянь отсӧг. Пыралісны Кулӧмдінса школалӧн кыпыд да югыд актӧвӧй залӧ.
Ас вылас уджалысь Роберт Третьяков петкӧдліс сӧвтчан агрегата выль трактор, кодӧс ньӧбӧма «Монди СЛПК» отсӧгӧн. Сылӧн котырыс дзоньталӧ туйяс, тӧвнас сикт-посёлокын весалӧ лым, нюжӧдӧ ва визь да вӧчӧ йӧзлы колана мукӧд удж. Выль техниканас, дерт, ёна кокниджык лоас тӧвнас сикт-посёлокын туйяссӧ весавны.
Татшӧм жӧ техника «Монди СЛПК» отсӧгӧн ньӧбӧма Помӧсдінысь «Оптималес» котыр, коді заптӧ вӧр да дӧзьӧритӧ Діасёръя-Помӧсдін туй кост, весалӧ лымйысь Бадьёльйылӧдз да Сордйы-лӧдз туйяс. Кӧсйӧ босьтны ас вылас и Помӧсдінса уличаяс.
–Районса администрация сетӧ миянлы отсӧг экономика сӧвмӧдан программа серти, а «Монди СЛПК»-сянь медводдзаысь на вичмис сьӧмыс, и висьталам таысь аттьӧ,– висьталіс «Оптималес» котыр-са директорӧс вежысь Алексей Викторович Минаков.
Юркарысь гӧсьтъяс волісны и «Помӧсдін» кооперативлӧн выль скӧт картаӧ, кытчӧ мӧсъясӧс вуджӧдасны матысса кадӧ нин. 2017 воын тайӧ уджас босьтчыны артмӧма буретш «Монди СЛПК» отсӧгӧн. Овмӧслӧн аслас сьӧмыс та вылӧ абу вӧлӧма. Кӧть и пырӧдчӧмаӧсь грантъяслӧн конкурсӧ да вермӧмаӧсь, сьӧмсӧ налы сетӧмаӧсь став уджсӧ вӧчӧм бӧрас нин. «Монди СЛПК»-ӧн вичмӧ-дӧм 2,2 миллион шайт вылӧ лӧсьӧдӧмаӧсь выль карталы подувсӧ. 2018-ӧдын сетӧм 2,8 миллион вылӧ ньӧбӧмаӧсь кӧртысь колана конструкцияяс. Таво компаниясянь воӧм ӧти миллион шайт вылӧ босьтӧмаӧсь йӧв провод да лысьтысьны мукӧд коланатор.
–Медводз кӧсйим вужвыйӧныс дзоньтавны 1978 воын кыпӧдӧм важ фермасӧ. Но сэки некытчӧ вӧлі вуджӧдны скӧтсӧ да, шуим выль кар-та кыпӧдны. Сэні тӧдчымӧн чинас кипом уджыс. Уджалысьясыслы лоас ёна кокниджык. Ме 2011 восянь веськӧдла кооперативлӧн правлениеӧн да, тайӧ кадколастнас «Монди СЛПК»-сянь миянлы вичмис 13 миллион шайт. Уджавны босьтчан воын сетісны куим миллион, сы вылӧ ньӧбим кӧрым заптан бур техника. Сэсся нӧшта сетісны да, босьтім сенаж вӧчан техника. Буретш сійӧ и дорйис таво зэра гожӧмын. Урчитӧм ӧти сюрс тонна сенаж пыдди вӧчим кыкӧс. Важ запаснас тырмас тӧвйыны,– кывкӧрталіс Татьяна Васильевна да сетіс Марина Королевалы аттьӧалана гижӧд, сідзжӧ козьналіс совхозлӧн да кооперативлӧн 50 во тыригкежлӧ лэдзӧм книга, кӧні гижӧма и «Монди СЛПК» акционер котырса генеральнӧй директор Клаус Пеллерлӧн кооперативӧ волӧм йылысь.
–Ми талун видзӧдлім да донъялім, кыдзи Кулӧмдін районын ёртасьӧм серти вич м ӧдӧм сьӧм вылӧ збыльмӧдӧмаӧсь вынсьӧдӧм уджтасъяссӧ. Нимкодь, мый вӧчӧмаӧсь став урчитлӧмсӧ. Тӧдча-на, мый сьӧма отсӧгысь 60 прӧчентсӧ видзӧмаӧсь выль уджалан местаяс восьтӧм вылӧ. Кыдз тыдовтчӧ, ставыс вӧчсьӧ сы могысь, медым район водзӧ сӧвмис да сиктса йӧзлы овсис бурджыка,– кывкӧрталіс Марина Королева.
Марина Дадашова.
Авторлӧн снимокъяс вылын: Марина Королевалы «Монди СЛПК»-ӧс аттьӧалана гижӧд сетіс «Помӧсдін»
кооперативлӧн правлениеӧн веськӧдлысь Татьяна Уляшева; отсӧг вичмис и «Оптималеслы».