Тавося июль 1 лунсянь и гырысь вузасян шӧринын, и ичӧтик лавкаын йӧла вӧлӧга джаджйӧ мӧдісны ӧшлыны кызвын ньӧбасьысьыслы сэки гӧгӧрвотӧм на БЗМЖ да СЗМЖ гижӧдъяс. Вӧлӧмкӧ, сы могысь, мед йӧзыс кокньыдджыка тӧдмалісны, кӧні збыльысь йӧв да сыысь вӧчӧм сёян-юан (без заменителя молочного жира), а кӧні «йӧв» да «сыр», кодъясӧс вӧчӧма быдмӧгысь пычкӧм выйӧн (с заменителем молочного жира).
Октябрь 10 лунӧ республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын «веськыд йитӧда» телефон пыр сёрниыс вӧлі буретш та йылысь. Комиын Роспотребнадзорлӧн отделӧн веськӧдлысьӧс вежысь Татьяна Гарманова юӧртіс, кыдзи вузасьысьяс збыльмӧдӧны оланпасӧ выль содтӧдъяссӧ.
Та могысь гожӧм шӧрсянь Роспотребнадзорса специалистъяс волӧмаӧсь 925 вузасянінӧ, на лыдысь 365-ас аддзӧмаӧсь тырмытӧмторъяс. На серти гижӧмаӧсь 317 административнӧй протокол, вузасянінӧн 272 веськӧдлысьӧс штрапуйтӧмаӧсь 633 сюрс шайт дон.
Кыдзи пасйис Татьяна Ивановна, кызвын тырмытӧмторсӧ казялӧмаӧсь юркарын, сідз шусяна федеральнӧй сетьлӧн шӧринъясын. Унджыклаас вузасьысьяс оланпас збыльмӧдӧм могысь ӧшлӧмаӧсь БЗМЖ да СЗМЖ шыпасъяса кабалаторъяс, а торйӧдны мӧс да пальмаысь «лысьтӧм» йӧвсӧ, буракӧ, абу сяммӧмаӧсь да, ставыс ӧтгудырын. И тайӧ карса ыджыд вузасян шӧринъясын! А мый вӧчсьӧ ас вылӧ зільысьяслӧн ичӧтик лавкаясын, кытчӧ Роспотребнадзорса специалистъяслы оз позь, кыдз шуласны, нырнысӧ сюйлыны? Медым пӧ, кыдз президенталігас на шуліс Дмитрий Медведев, эз «кошмаритны ичӧт бизнессӧ».
Неважӧн машинаӧн мунігӧн пыралі ӧти сиктса лавкаӧ. Нёль-ӧ-вит сикас сыр да сідз шусяна «сырнӧй прӧдукт» тэчӧма орччӧн. Прилавок саяс сулалысьыс ӧвтыштчис: он ӧмӧй пӧ аддзы, кутшӧм тані дзескыд, медым торйӧн тэчны вӧлӧгасӧ… Мӧдлаын нин юалі вузасьысь том нывлысь, кӧні, мися, БЗМЖ йӧвныд? Сійӧ здукмӧд кежлӧ думыштчыліс да вӧзйис: онӧ кӧ пӧ аддзӧй, вай тіянлы лыддя, мыйысь вӧчӧма вӧлӧгасӧ…. Аттьӧ, мися, лыддьынытӧ ачым сямма на. Коймӧдлаын, видзӧднысӧ, быттьӧ ставыс лючки. Скотчӧн клеитӧма БЗМЖ да СЗМЖ шыпасъяса листъяс. Босьті йӧлысь вӧчӧм вӧлӧга чукӧрсьыс плёнкаӧ тубыртӧм сыр тор. Этикеткаас посньыда лыддьӧдлӧма, мый пуктӧмаӧсь сэтчӧ. Вӧлӧмкӧ, тшӧтш и растительнӧй жир. Татшӧм жӧ вӧлі серпасыс и холодильникын, кытчӧ тэчӧма мороженӧй. Шыӧдчи та кузя вузасьысь дорас. Ань дӧзмӧмпырысь юаліс: мый пӧ абу гӧгӧрвоана? Этасянь пӧ эстчань БЗМЖ, мӧдарӧсӧ – СЗМЖ. А ті кодь лукйысьысьыс пӧ уна да вермисны сыр торсӧ видзӧдлӧм бӧрас мӧдлаӧ пуктыны… Нёльӧдлаын и серамвыв лэптісны: выйсӧ да сырсӧ пӧ и юклытӧг бура ньӧбӧны…
Позьӧ на кыдзкӧ гӧгӧрвоны, кутшӧм вӧлӧга ньӧбан, кор сійӧ заводса тубраса-пачкаа. Но мукӧдысьсӧ вузасьӧны лавкаас фасуйтӧм вӧлӧгаӧн. Этикетка вылас сӧмын пасйӧма вӧлӧга нимсӧ да донсӧ. А кор да кӧні вӧчӧма, шуам, рысьсӧ, он тӧд. Ковмылӧ эскыны вузасьысьыслы: дзик пӧ свежӧй, сӧмын на вайисны…
Водзтіджык «Росконтроль» йӧзӧдліс шемӧсмӧдана лыдпас: Россияын вӧчӧм да Белоруссияысь вайӧм сырысь 60 прӧчентыс пӧ абу йӧлысь.
Гӧгӧрвоана, быдмӧг выйысь вӧчӧм вӧлӧгаыд донтӧмджык. Сійӧс позьӧ дырджык видзны, оз шоммы да. Сэсся и ставмирса учёнӧйяс шуӧны, мый татшӧм вӧлӧгасӧ позьӧ смела сёйны. Торйӧн нин налы, кодлы оз лӧсяв лактоза. Дерт, бур ногӧн кӧ сійӧс вӧчӧма, сідз шусяна гидрогенизируйтӧм выйтӧг да трансжиртӧг.
Со и артмӧ, мый ньӧбасигад вузасьысьлы эскӧм пыдди медводз колӧ сюся лыддьыны, мый гижӧма вӧлӧга тубрасас. Кӧть эськӧ дон сертиыс нин позьӧ тӧдмавны, мыйысь сійӧс вӧчӧма. Шуам, килограмм сыр вылӧ мунӧ 11 литр йӧв. 70 шайта кӧ «сырыс», став сертиыс вӧчӧмаӧсь сійӧс пальмаысь. И та йылысь тубрасас быть колӧ гижны 2,5 мм ыджда шыпасӧн. Татшӧм сёянсӧ оз позь шуны «сырӧн». Кольӧмвося июль 15 лунсянь Евразияса экономическӧй комиссиялӧн индӧд серти колӧ гижны: «Йӧла вӧлӧга, кӧні йӧв жирсӧ вежӧма да вӧчӧма сыр технология серти».
Татьяна Ивановна ӧлӧдіс и быдсикас акция серти вузаланторйысь. Тшӧкыда лавка джаджйысь позьӧ аддзыны «пӧжас вылӧ йӧв», татшӧм жӧ нӧк, вый. Гӧгӧрвоана, доныс ичӧтджык. Эксперт серти, татшӧм вӧлӧгасӧ позьӧ инавны, эз на кӧ помась сідз шусяна срок годностиыс. Сы бӧрын вузавны оз позь кӧть кутшӧм ичӧт донысь.
* * *
Та пӧрйӧ сёрниыс муніс сӧмын йӧв да сыысь вӧчӧм вӧлӧга йылысь. А кутшӧм яй, чери, град выв пуктас да фрукты ми ньӧбалам? Кӧні да кыдзи найӧс быдтісны, видзисны, вайисны?
Татьяна Гарманова вайӧдіс пример. Шуам, кӧсъям ньӧбны чери консерв банка. Сы вылӧ гижӧма, мый видзны позьӧ кык во 0-10 градус дырйи. А лавкаас кӧ кызь сайӧ градус шоныд? Сідзкӧ пӧ, консервсӧ сёйны оз нин позь…
Николай Размыслов.