Комен мелма – тайӧ куим слӧя блин: выліас зӧр пызьысь да нӧк-йысь, шӧрас – зӧр пызьысь, нӧкйысь да вылльӧлысь, уліас – шобді пызьысь да чипан колькйысь.
Шобді пызьысь няньшом кӧ вӧсньыда быглялан, пельменьлы вылӧ моз вундалан да пукталан кӧч яй сора порсь яй, содтан лук – лоас шыл подкоголь. Рысь кӧ пуктан – торык подкоголь, рысь да нырӧм картупель кӧ – тувыртыш подкоголь.
Табани – шобді, греча, зӧр либӧ анькытш пызьысь пӧжалӧм ӧладдя. Сёйӧны сійӧс зыретӧ – йӧлысь да курӧг колькйысь кизьӧр сорасӧ – сюйлӧм-тульӧдӧмӧн.
Яя, колькъя, тшака, капустаа восьса шаньга – тайӧ перепеч. Картупеля, шыдӧса восьса шаньга – калитка. Но калитка пӧжалігӧн ки улад мед вӧліны пызь, ва, улльӧв, йӧв, вый, нӧк, сов да, дерт жӧ, картупель либӧ шыдӧс.
Миянлы тешкодь нимъяса став тайӧ пӧжассӧ позис видлыны сентябрь 7-8 лунъясӧ финн-йӧгра этнопаркын «ШаньгаФест-2019» гаж дырйи. Комен мелманас да подкогольнас, а нӧшта вӧрпорсь яйысь шашлыкӧн, кӧнтусь шыдӧн чӧсмӧдлісны мариечьяс.
Удмуртъяс гӧститӧдісны табаниӧн да перепечиӧн, карелъяс – калиткаӧн да чериысь уна сикас вӧлӧгаӧн. Комияс вӧзйисны гӧсьтъяслы азя шыд, юква, пуӧм капуста, финнъяс да саамъяс – рудзӧг коркаа картупеля, чимиа шаньга, мӧс, порсь да ыж яйысь рагу.
–Ӧні мир пасьталаын мода воссис – бургерӧн, сушиӧн, пиццаӧн рушкутӧ тыртны. Ас войтырлӧн нэмӧ-вӧйся сёян-юанлы сьӧкыд водзсасьны бургер-пиццаыдкӧд, – висьталіс ресторанъяслысь удж донъялысь Олег Назаров. – Ме жӧ чайта, мый быд мортлы колӧ сёйны сійӧс, мыйӧн пӧль-пӧчыс пӧткӧдчылісны. Нимкодь, мый миян странаын нуӧ-дӧны «ШаньгаФест» сяма фестивальяссӧ. Татшӧм чукӧртчылӧмъяс дырйи ми ловзьӧдам войтыръяслысь пусянногсӧ, сёян-юансӧ.
Москваысь воӧм гӧсьт пасйис тшӧтш, «ШаньгаФест» вылын пӧ меным абу окота суши сёйны либӧ Испанияысь вина видлыны.
Ме пӧ кӧсъя тані коми шаньгаӧн, карелъяслӧн калиткаӧн, мариечьяслӧн перепечиӧн да подкогольӧн чӧсмасьны.
–«ШаньгаФест» – тайӧ фестиваль, кӧні войтырлӧн сёян-юаныс венӧ мытсалӧм нин фаст-фудсӧ, – шуис Олег Назаров.
Гӧсьтъяс пӧвстын вӧлі и республикаса юралысь Сергей Гапликов.
–Тайӧ фестивальыс нималӧ и Комиын, и мукӧд регионын, – висьталіс сійӧ. – И ме аттьӧала найӧс, кодъяс вӧчисны ставсӧ, медым сёян-юанлӧн гажыс дыр кежлӧ колис сэтчӧ волысьяслӧн паметяс.
Сергей Гапликов тӧдмасис коми войтырлӧн нэмӧвӧйся киподтуйӧн. Фестиваль мунан лунъясӧ Россияса культура министерство отсӧгӧн «Коми войтыр» ӧтмунӧм котыртліс «Вунӧдӧм киподтуй» уджтас, кӧні ассьыныс сямсӧ петкӧдлісны дорччысьяс, гырнич вӧчысьяс, дӧра мичмӧдысьяс, пуысь вӧчасьысьяс, сюмӧдысь да баддьысь дозмук кыысьяс, йӧзкостса шылада инструмент мастеритысьяс. Гаж вылӧ воысьяслы найӧ петкӧдлісны, кыдзи колӧ сёй гудравны, тыв кыны, вышивайтчыны, пуысь пань вӧлавны.
–Нимкодь, мый эмӧсь йӧз, кодъяс оз вунӧдны пӧль-пӧчыслысь киподтуйсӧ, – висьталіс Коми Республикаса мастеръяслӧн котырӧн веськӧдлысь Ольга Томилова.
«Творческие индустрии» агентствоысь Дмитрий Мильков пасйис, мый и ӧнія дизайнеръяс тшӧкыда вӧдитчӧны нэмӧвӧйся традицияясӧн. Оз пӧ ков яндысьны аслад вужъясысь, и сэки вунӧдӧм нин быттьӧ киподтуйыс выльысь ловзяс.
–Уджтасыс кӧть и шусьӧ «Вунӧдӧм киподтуйӧн», но ми аддзам, мый збыльвылас важся йӧзлӧн сям-кужӧмыс абу на вунӧма. Том и арлыда нин войтыр зільӧны пыртны нэмӧвӧйся технологияяссӧ ӧнія олӧмӧ, – пасйис и Москваысь Измайловоса Кремльын «Ясна Яра – родные вещи» лавка восьтысь Марина Байкова.
Финн-йӧгра этнопаркӧн веськӧдлысь Елена Ивановалӧн кывъяс серти, мастерлӧн киӧн быд вӧчӧмтор торъялӧ мукӧдысь, та вӧсна сійӧс вылӧ и донъялӧны. И та вӧсна жӧ пӧ ми радӧсь, мый «ШаньгаФест» вылӧ воисны и мастеръяс да юксьӧны асланыс опытӧн.
Фестиваль дырйи вӧліны сьылысь-йӧктысь котыръяслӧн концерт, пусьысь-пӧжасьысьяслы мастер-классъяс, творческӧй уджъяслӧн «АсПу» конкурс. Ставсӧ тайӧс ас синнас аддзылісны и Сыктывкарса университетысь студентъяс. А велӧдчӧны сэні оз сӧмын Комиысь да Россияысь, но и мукӧд странаысь ныв-зон. Найӧ висьталісны, ми пӧ медводдзаысь на видлім рудзӧг коркаа калитка, чимиа пирӧг, солалӧм арбуз. Кыргызстанысь студентъяслы медся ёна кажитчӧма коми керкаын. Сэні сараяс вольсалӧмаӧсь кос турун, и киргизъяс удитӧмаӧсь туплясьыштны сы вылын. А Азербайджанысь том йӧзлы чӧскыд сёяныс воӧма сьӧлӧм вылас. Сомалиысь студентлы вежӧрас кольӧма вӧрса ордымті ветлӧдлӧмыс, а Египетысь воӧмалы – войвыв вӧр-валӧн мичыс, ассьыс чужанінсӧ радейтысь йӧзыс.
* * *
Казьтыштам, финн-йӧгра этнопаркын «ШаньгаФест» фестивальсӧ медводдзаысь нуӧдісны Комиын 2017 воӧ. Сэки пӧжалісны нёль метр ыджда шаньга. 2018 воӧ гаж вылас медводдзаысь на жӧ волісны Венгрияысь да Финляндияысь пӧваръяс. И тавося фестивальыс сэтшӧм жӧ кыпыда шыаліс-юргис.