2005 вося апрель 1 лунӧ Россия Федерацияса правительство вынсьӧдіс шуӧм, мый серти Войвылын да сыкӧд ӧткодялӧм районъясын олысь пенсионеръяслы, некӧн кӧ оз уджавны да кытчӧкӧ ветлісны шойччыны-бурдӧдчыны, государство вештӧ туй рӧскодсӧ.
Комиын быд во комын сюрс сайӧ пенсионер шыӧдчӧ такӧд йитӧдын компенсацияла.
Вонас кымынысь позьӧ шутёвтлыны кытчӧкӧ да косӧдны туйысь сьӧмсӧ? Вештасны-ӧ рӧскодсӧ купе-вагонын либӧ ас машинаӧн ветлӧмысь?
Тайӧ да мукӧд юалӧм вылӧ Коми Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын вочавидзис Россияысь Социальнӧй фондлӧн регионса юкӧнысь эксперт Наталья Истомина.
–Наталья Ивановна, кытчӧ колӧ шыӧдчыны шойччанінӧ ветлӧм-мунӧмысь рӧскод косӧдӧм могысь?
–Та могысь кабала-документсӧ позьӧ ыстыны Соцфондӧ пошта пыр, позьӧ вайны фондса клиент службаӧ либӧ МФЦ-ӧ. Но позьӧ тайӧс вӧчны и гортысь петавтӧг, ӧтуввез пыр ыстыны шыӧдчӧмсӧ «Госуслугиса» личнӧй кабинетӧ.
Электроннӧй шыӧдчӧм дорӧ колӧ «пысавны» билетъяс, чекъяс да ветлӧм-мунӧм кузя мукӧд кабала.
Та дырйи шогмӧны и кабала, и электроннӧй документъяс. Вит-дас лун мысти, ставыс кӧ лючки, туйысь рӧскодсӧ вештасны.
–Коді вермас шыӧдчыны сьӧмысла?
–Пенсионер, коді олӧ Войвылын либӧ сыкӧд ӧткодялӧм районын, босьтӧ арлыд серти либӧ кыдз инвалид страхӧвӧй пенсия. Тӧдчана, медым ветліг-мунігас да сьӧмла шыӧдчигас мортыс некӧн эз уджав. Таӧдз да и бӧрас сійӧ вермас инасьны удж вылӧ.
–Тшӧкыда-ӧ позьӧ босьтны татшӧм отсӧгсӧ?
–Ветлӧм-мунӧмысь рӧскодсӧ косӧдӧны кык вонас ӧтчыд. Тайӧ кадсӧ арталӧны компенсация босьтан вося январь 1 лунсянь локтан вося декабрь 31 лунӧдз.
Шуам, таво май 18 лунӧ мортыс шыӧдчис миян дорӧ сьӧма отсӧгла да ыстіс став колана документсӧ. Тӧлысь помӧдзыс сылы косӧдісны став рӧскодсӧ. Кадсӧ мӧдасны артавны 2025 вося январь 1 лунсянь 2026 вося декабрь 31 лунӧдз. Весиг пенсионерыс кӧ ветлас таво декабрын да босьтас компенсация, кык восӧ мӧдасны артавны тавося жӧ январь 1 лунсянь.
Мортыс кӧ уджалігас ветліс шойччыны, да сылы вештісны туйысь рӧскодсӧ, а тӧлысь мысти петіс пенсия вылӧ да бара кытчӧкӧ ветліс, туйсьыс тшӧтш мынтысясны. Артмӧ, олӧма морт вонас кыкысь босьтас татшӧм компенсациясӧ.
–Быдсикас транспортӧн позьӧ вӧдитчыны?
–Сьӧм косӧдасны самолёт, поезд, каркостса автобус да паракод билетысь. Донсӧ кӧ артыштӧма багажтӧг, а сыысь ті вештысинныд торйӧн, тайӧ чек-квитанция сертиыс сьӧмсӧ оз косӧдны.
Воркута, Печора, Инта каръясысь кодсюрӧ поезд платформаӧн лунвывса кутшӧмкӧ станцияӧдз нуӧ машинасӧ, а сэсся водзӧ мунӧ сыӧн нин. Машинасӧ нуӧмысь рӧскодсӧ сылы оз вештыны, кыдзи и Печора ю вомӧн паромӧн вуджӧдӧмысь.
Поездын позьӧ мунны и СВ-вагонын, но мынтасны сӧмын плацкарт дон, самолётын – эконом-класс.
–Но ӧд овлӧ, мунан лунас поездас абу плацкарт вагоныс……
–Тайӧ лунас кӧ мунӧ сӧмын фирменнӧй либӧ скорӧй, мынтасны тайӧ поездса плацкарт серти. Татшӧм вагоныс кӧ абу, сьӧмсӧ косӧдасны тайӧ медся донтӧм купесьыс.
–А ас машинаӧн кӧ журкнитлыны шоныд саридз дорӧ?
–Ковмас чукӧртны бензинысь став чексӧ. Эм ломтас арталанног, та вӧсна колана мындаысь унджык бензинысь сьӧм босьтны оз артмы. Чекъяскӧд тшӧтш колӧ петкӧдлыны машиналысь кабала-документсӧ.
Вермасны ӧткодявны рӧскодсӧ поездӧн плацкарт вагонын тайӧ туйӧдыс мунӧмкӧд. Та могысь кӧрт туй вокзалысь ковмас босьтны справка, кӧні пасйӧма туйӧ петан да бӧр локтан лунас билет донсӧ.
Колӧ пасйыны, воддза воӧдз ас машинаӧн ветлӧмысь сьӧмсӧ косӧдлісны сӧмын сэк, кор мортыс став туйсӧ мунліс руль сайын.
–Мукӧдысьсӧ ковмылӧ воӧдчыны, шуам, поездӧн да самолётӧн…
–Кытчӧдзкӧ верманныд мунны ас машинаӧн, сэсся поездӧн да самолётӧн. Эм кӧ билет-чек, став рӧскодсӧ вештасны.
–Кодсюрӧ билет ньӧбӧм могысь вӧдитчӧ талонӧн…
–Рӧскодсӧ позьӧ косӧдны и билетысь, и талонысь. Талонысла позьӧ шыӧдчыны миян Соцфондӧ. Кор лоас дась, пенсионерлы юӧртасны, кор позьӧ волыны. Тайӧ документсӧ сэсся позьӧ вежны сӧмын поезд билет вылӧ. Мӧйму Комиын босьтісны сё гӧгӧр талон. Мый вылӧ ви-дзинныд сійӧс, висьтасьны оз ков. Сёрнитчӧны и авиакомпанияяскӧд, медым и самолёт билет позис босьтны талон вылас, но ӧти кывйӧ эз на воны.
Билетӧн да талонӧн вӧдитчыны позьӧ сӧмын миян странаӧд ветлігӧн.
–Вештасны-ӧ сьӧмсӧ, гӧтырыслы билетсӧ кӧ ньӧбис банкса аслас картаӧн верӧсыс?
–Билетас абу пасйӧма, коді ньӧбис.
–Сыктывкарсянь Москваӧдз позьӧ лэбны 20 сюрс шайтысь, а вермасны босьтны и 30 сюрс. Билет донсӧ дзоньнас вештасны, али эм кутшӧмкӧ тшупӧд?
–Мыйта индӧма билетас, сы мында и мынтасны.
–А пенсионерыс кӧ шойччис суйӧр сайын?
–Сылы сьӧмсӧ вештасны сӧмын миян странаӧд мунӧмысь. Та могысь турагентствоысь, туроператорлысь либӧ билет вузалан организацияысь ковмас босьтны справка, кӧні пасйӧма границабердса бӧръя кӧрт туй станцияӧдз, аэропортӧдз, автовокзалӧдз, ю да саридз портӧдз туйысь стӧч донсӧ. Водзті татшӧм справкасӧ сетліс сӧмын авиакомпания.
Шойччанінӧ ветлӧм могысь кӧ колӧ суйӧрсайса паспорт, ковмас петкӧдлыны Соцфондын сылысь копия да граница вуджӧм йылысь пасйӧд. Странаас кӧ лэдзӧны Россияса паспортӧн, немтор оз ков петкӧдлыны.
Гӧгӧрвоана, саридз-океанӧд теплоходӧн круизысь сьӧм оз косӧдны, путёвкаас став донсӧ артыштӧма да. Позьӧ косӧдны сьӧмсӧ сӧмын гортсяньыд саридзса портӧдз да бӧр воӧдчӧмысь.
Тӧдчана, суйӧр сайӧ позьӧ лэбны Россияса либӧ Европаса экономическӧй союзӧ пыран странаяслӧн самолётӧн. Лэбан лунас кӧ татшӧмыс абу, ковмас босьтны справка, мый лэбинныд суйӧрсайса компаниялӧн самолётӧн. Вештасны и тайӧ донсӧ.
–Лоас кӧ ветлӧм-мунӧмысь рӧскод косӧдӧм кузя содтӧд юалӧм, кытчӧ позьӧ шыӧдчыны?
–Ӧтуввезйын позьӧ пыравны Комиын Соцфонд сайтӧ, кӧні эм пенсионеръяслы компенсацияяс кузя юӧр, либӧ звӧнитны 8-800-100-0001 номера телефон пыр ӧтувъя шӧринӧ.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокъясыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.