Коми Республикаын ылӧсас 65 сюрс вермытӧм морт, мӧйму на лыдысь 450-ысь унджыкӧн инасьӧмаӧсь удж вылӧ.
Регионса дзескыдінъясын мыж вештӧ квайт сюрс гӧгӧр морт. Вӧля вылӧ петӧм бӧрас кольӧм во аслыныс удж аддзӧмаӧсь 135-ӧн.
Сьӧкыд-ӧ вермытӧмалы да дзескыдінын пукалӧмалы корсьны удж? Кыдзи государство кокньӧдӧ предприятие-организацияӧн веськӧдлысьӧс татшӧм войтырсӧ ас дорас босьтӧмысь?
Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын сёрниыс вӧлі буретш та йылысь.
Йӧзӧс уджӧн могмӧдан шӧринысь ведущӧй инспектор Ольга Ненашева:
–Вермытӧмаӧс да мыж вештан учреждениеысь петӧм мортӧс удж вылӧ иналӧм могысь дасьтӧма республикаса кык программа. На серти уджӧн могмӧдысьлы быд татшӧм мортысь, сійӧс кӧ ыстас занятосьт служба, вичмӧдӧны субсидия.
Сьӧма отсӧгсӧ сетасны предприятие-организациялы, государственнӧй (муниципальнӧй) учреждениеысь ӧтдор, предпринимательлы, ас вылӧ зільысьлы, на лыдын нотариуслы, оценщиклы, адвокатлы, патент повереннӧйлы, частнӧй детективлы, крестьянин (фермер) овмӧсӧн веськӧдлысьлы да мукӧдлы.
Программаяссӧ артыштӧма таво январь 1 лунсянь декабрь 31 лунӧдз удж вылӧ инасьӧмаяслы.
Ӧтиыс – I, II группаа инвалидӧс, спецоперацияса III группаа вермытӧмаӧс удж вылӧ босьтӧмысь субсидия вичмӧдӧм йылысь.
Сьӧмсӧ сетӧны медводз лючки уджаланін лӧсьӧдӧм могысь. I группаа вермытӧмалы та вылӧ артыштӧма 183 сюрс шайт, II группаалы – 120 сюрс, а III группаалы – 80 сюрс.
Уджаланінсӧ лӧсьӧдӧны дыр кад кежлӧ. Вермытӧмаыс кӧ мунас мӧдлаӧ, став ньӧбӧм оборудованиеыс коляс. И позяс босьтны мӧд инвалидӧс.
Мӧд-кӧ, сьӧма отсӧг вичмас уджӧн могмӧдысьлы и иналӧмасӧ велӧдӧмысь. Наставникыслы куим тӧлысь воас удждон дорас содтӧд.
И медбӧрын, субсидиянас позьӧ мынтыны вермытӧмалы нажӧткасьыс юкӧн. Уджӧн могмӧдысьлы та могысь сьӧмсӧ вичмӧдӧны ӧти, куим, квайт да кӧкъямыс тӧлысь мысти.
Тӧдчана, инвалидӧс удж вылас оз позь босьтны квайт тӧлысьысь этшаджык кад кежлӧ.
Наставниклы да инвалидлы удждон вештӧм могысь субсидия серти вичмӧдӧны тӧлысьнас сідз шусяна МРОТ, код дорӧ содтӧны районса да войвывса коэффициент, внебюджетнӧй фондӧ страхӧвӧй взнос.
Мӧд программаыс инмӧ дзескыдінысь петӧмаяслы, кодъясӧс предприятие-организацияас мӧдӧдӧ занятосьт служба жӧ.
Татшӧмъяссӧ босьтӧны этша вылӧ квайт тӧлысь кежлӧ. Субсидиясӧ вермытӧмалы моз жӧ сетӧны уджаланін лӧсьӧдӧм, велӧдчӧм да удждон вештӧм могысь, и ыдждаыс сэтшӧм жӧ.
Бюджет кодекс серти таво субсидияӧн вӧдитчӧны «Электроннӧй бюджет» ГИС пыр. Регионса удж, занятосьт да йӧзӧс социальнӧя доръян министерство мыйсюрӧ вежлалӧ та могысь.
Предприниматель кӧ кӧсйӧ пырӧдчыны тайӧ программаясас, медводз колӧ шыӧдчыны занятосьт шӧринӧ.
Мӧйму да воддза воын субсидия весьтӧ Комиын удж вылӧ иналісны 12 вермытӧмаӧс, а мыж вӧчысьяс пӧвстысь мӧйму – 17-ӧс, воддза воын – 19-ӧс.
Регионса тайӧ программаяссьыс ӧтдор эм кык федеральнӧй. Найӧс збыльмӧдӧны «Кадры» национальнӧй уджтасын «Активные меры содействия занятости» федеральнӧй проект серти.
Россия Федерацияса Социальнӧй фондлӧн кольӧмвося декабрь 29 лунӧ вынсьӧдӧм 2714-ӧд номера индӧд серти уджӧн могмӧдысьлы вичмӧдӧны субсидия.
Тайӧ сьӧм весьтас позьӧ вештыны нажӧткасьыс юкӧн спецоперацияса ветеранлы, Донецк да Луганск Народнӧй Республикаясын 2014 вося май 11 лунсянь воюйтысьлы, спецоперация дырйи усьӧмаяслӧн матыссаяслы, инвалидлы, военнӧй служба помалысьлы да матыссаясыслы, дзескыдінысь петӧмалы, сійӧ кӧ во нин оз вермы инасьны удж вылӧ, ӧтка, уна челядя бать-мамлы, опекунлы (попечительлы), коді быдтӧ тыр арлыдтӧм челядьӧс, ичӧтдырсяньыс инвалидлы.
Субсидияыс тӧлысьнас медічӧт удждон ыджда, код дорӧ содтӧмаӧсь сӧмын районса коэффициент да внебюджетнӧй фондӧ страхӧвӧй взносъяс. Тайӧ федеральнӧй программа, та вӧсна войвыв содтӧдыс сэні абу. Сьӧмсӧ вичмӧдӧны удж вылас инасьӧмсянь ӧти, куим да квайт тӧлысь мысти.
Сідз, Сыктывкарын удж вылӧ босьтӧм мортысь вичмӧдасны 105 сюрс шайт гӧгӧр, а Воркутаын – 140 сюрсысь унджык.
Инвалидъяслӧн общественнӧй организациялы, предпринимательлы, коді ачыс инвалид да иналӧ ас дорас вермытӧмаӧс, тӧлысь мысти вичмӧдасны медічӧт удждон мында сьӧм, куим тӧлысь мысти – кык пӧв унджык, а во джын мысти – куим МРОТ мында.
Сьӧмсӧ вичмӧдӧ Россияса Социальнӧй фонд, но сӧмын налы, кодъяс инасьӧмаӧсь договор серти да зільӧны лунтыр.
Мӧд федеральнӧй программаыс инмӧ I да II группаа инвалидъяслы, йӧзӧдлытӧм тышкосьса ветеран-инвалидъяслы.
Россия Федерацияса Соцфондлӧн кольӧмвося декабрь 29 лунӧ вынсьӧдӧм 2712-ӧд номера индӧд серти субсидия вичмӧдӧны инвалидлы уджаланін лӧсьӧдӧм могысь. Мый тӧдчана, вермытӧмалы уджаланінсӧ вермасны лӧсьӧдны и гортас. Та могысь вичмӧдасны 200 сюрс шайт. Та дырйи колӧ ӧкмыс тӧлысь кежлӧ кырымалӧм сёрнитчӧм, лунтыръя удж да МРОТ ыджда удждон.
Но инвалидлы местасӧ лӧсьӧдӧм вылӧ рӧскодсӧ уджӧн могмӧдысьыслы вештасны сӧмын таво июнь 1 лун бӧрын.
«Десам-Сервис» ООО-ысь специалист Дмитрий Осипов:
–Унаӧн дзескыдінысь мездмӧм бӧрас кӧсйӧны лючки овны, семья лӧсьӧдны да с.в.
Но, вӧлӧмкӧ, он на тай босьт! Медым кыдзкӧ судзсяна овны, семья-котыр лӧсьӧдны, колӧ пырны удж вылӧ. Кор предприятие-котырса кадрӧвиклы либӧ веськӧдлысьыслы петкӧдлӧны паспорт, тӧдӧмлун йылысь диплом, специальносьт-профессия йылысь корочка-удостоверенньӧ, трудӧвӧй книжка, МСЭК-сянь либӧ врачебно-контрольнӧй комиссиясянь кабала (мортыс кӧ вермытӧм да оз туй став сикас удж вылас), некутшӧм сьӧд кымӧр на весьтын оз на ӧшав. Но кор син уланыс веськалас дзескыдінысь петӧм йылысь справка, унджыклаас мортыдлы пыр жӧ индасны ӧдзӧс вылӧ. Дерт, тайӧс вӧчасны вежавидзӧмӧн. Пырав пӧ сёрӧнджык, вӧлӧмкӧ, удитӧмаӧсь нин босьтны мӧдӧс, но тэ пӧ эн майшась, гашкӧ, коркӧ да мыйкӧ и чуктас на…
Предприятие-организацияӧн веськӧдлысьясысь унаӧн оз кӧсйыны босьтны мортӧс, коді коркӧ вӧчис мыж. И збыльысь, кыдз шуласны, мыйла налы содтӧд юр висьӧмыс. Ӧд код тӧдас, мый виччысьны татшӧмсяньыс.
Ме тайӧс бура тӧда, ачым пукавлі дзескыдінын. Сэтчӧс предприятиеын вурси. Татшӧм профессияа войтырыс сэні уна. Мужичӧйяс кужӧны зэв бура вурсьыны.
Мездмӧм бӧрын йӧйталышті, вошті чуньясӧс да лои инвалидӧн.
Но «Десам-Сервис» предприятиеын меысь эз ӧвтыштчыны. Котырыс уджалӧ 2022 восянь. Меным места лӧсьӧдӧм да удждон вештӧм вылӧ программа сертиыс вичмӧдісны сьӧм. Чайта, тайӧ буртор, ӧд видзтыссьӧ предприятие сьӧмыс. Шуам, коктӧм инвалидлы пандус, асмогасянінын вуг да мукӧдтор лӧсьӧдӧм могысь мыйта сьӧм ковмас чуктӧдны!
Дзескыдінысь петӧмаяс абу ставныс вошӧм йӧз. Кодсюрӧ видзӧдлас бӧрвыв да гӧгӧрвоас, кыдз йӧйталіс олӧмас, мыйта во воштіс весьшӧрӧ. Коді кӧсйӧ кежны вильыд туйысь, зумыда сулавны кок йылас, аддзас шогмана удж да мӧдас зільны. А бура кӧ мортыс уджалӧ, предприятие-котырнас веськӧдлысьыслы веськодь, пукавліс-ӧ сійӧ сутшкасьысь сутуга сайын.
Меным ёна отсалісны миян котырӧн веськӧдлысь да занятосьт шӧринысь специалистъяс.
Ставроссияса инвалидъяс котырлӧн татчӧс юкӧнысь юрист Анастасия Жданова:
–Оланпасъясӧ, Удж кодексӧ пыртісны содтӧдъяс, мый серти дзескыдінын пукалӧм бӧрын оз позь зільны челядьӧс велӧдысьӧн, налӧн тренерӧн. Татшӧмъяссӧ эз мӧдны босьтны и больничаӧ, поликлиникаӧ да дзоньвидзалун видзан мукӧд учреждениеӧ, вузасянінӧ, сьӧмӧн вӧдитчан организация-котырӧ. Весиг и промышленносьтын ёнасӧ оз виччысьны.
Быд во войтырлы, кодъяслы сьӧкыд инасьны удж вылӧ, предприятие-котырын вичмӧдӧны места. Дзескыдінысь петӧмаяс тшӧтш веськалӧны на лыдӧ. Уджӧн могмӧдысь ас дорас босьтӧ томӧс, тыр арлыдтӧмаӧс, предпенсионерӧс, вермытӧмӧс, но дзескыдінысь петӧмакӧд оз кӧсйы ноксьыны.
И татшӧмыс шыӧдчӧ занятосьт шӧринӧ. Кодсюрӧ инасьӧны удж вылӧ, а мукӧдыс вошӧны шӧринсалӧн син улысь. Гашкӧ, асьныс кытыськӧ аддзисны уджсӧ, а вермас лоны, мунісны мӧд регионӧ либӧ… бӧр сутшкасьысь сутуга сайӧ.
Тайӧ программаясас пырӧдчӧм могысь предприятиеӧн веськӧдлысьлы медводз колӧ шыӧдчыны занятосьт шӧринӧ, медым сылы бӧрйисны шогмана специалистъясӧс. Та бӧрын сійӧ удж, занятосьт да йӧзӧс социальнӧя доръян министерствокӧд кырымалӧ сёрнитчӧм, мый серти сылы сэсся косӧдасны инвалидлы либӧ дзескыдінысь петӧмалы мынтӧм удждон да уджаланін лӧсьӧдӧм артыштӧмӧн субсидия.
Уджаланінсӧ тшӧтш колӧ лӧсьӧдны вермытӧмаӧс кокньӧдӧм могысь. Та дырйи кутны тӧд вылын сылысь реабилитация программасӧ. Шуам, омӧля аддзысьлы ковмас гораа «сёрнитан» компьютер да мукӧд оборудование, югыдджык би да с.в. Сэсся субсидия весьтӧ оз позь ньӧбны, шуам, СВЧ-пач, чайник, кабала да мукӧдтор. Став оборудование кузя колӧ сёрнитчыны занятосьт шӧринкӧд.
Миян шӧрин вермас ыстыны вермытӧмасӧ велӧдчыны вӧдитчыны выль оборудованиенас. Оз ков чайтны, мый инвалидӧс сьӧкыд велӧдны. Шуам, ӧти коляскаа, но юрыс уджалӧ. Мӧдлӧн вежӧрыс торксьыштӧма, но сійӧ окотапырысь да бура вӧчӧ кипом удж.
Тайӧ программаяссьыс водзӧсыс тӧдчана быдӧнлы. Вермытӧм морт аддзас лӧсялана удж. Дзескыдінысь петӧма вермас кежны вильыд туйысь да мунны выль ордымӧд лючки олӧмлань. Кыдз шуласны, артмӧ ресоциализация. Мортыс бӧр пырӧдчӧ обществоӧ. Сэк жӧ и уджӧн могмӧдысь вермас аддзыны аслыс колана специалистӧс, ӧд колонияын пукалысьяс велӧдчӧны некымын специальносьтӧ да сэсся уджалӧны, чӧжӧны опыт.
Тайӧ программаясас мортыслы оз позь пырӧдчыны мӧдысь. Ӧд удж вылас сійӧс босьтӧны колонияысь мездысьӧм йылысь справка серти. Татшӧм кабала сертиыс кӧ ӧтчыд иналісны нин, а сійӧ эновтчис, мӧдысь шыӧдчигӧн оз нин ло дзескыдінысь мездӧмаӧн.
Дзескыдінын вӧвлӧм пукалысьяслы да пикӧ воӧмаяслы социально-правовӧй отсӧг сетан «Отражение» шӧринӧн веськӧдлысь Олеся Грицаенко:
–Миян шӧрин кутӧ син улас мыж вӧчысьясӧс и сутшкасьысь сутуга сайын, и петӧм бӧрас нин. Та могысь шедӧдам грантъяс. Шӧринсаяс тшӧкыда ветлывлӧны колонияясӧ, аддзысьлӧны мыж вештысьяскӧд да сэтчӧс соцработникъяскӧд, нуӧдӧны профессия бӧръян тренингъяс, сетӧны психолог да социальнӧй отсӧг.
Дзескыдінысь мездӧмакӧд нокыс уна жӧ. Колӧ отсавны налы босьтны выль паспорт, мукӧд документ, прӧйдитны диспансеризация, корсьны оланін, вӧчны прописка, лӧсьӧдны керкаас став коланасӧ, медым мортыс вермис пусьыны-пражитчыны, песласьны да с.в. И, дерт, иналам удж вылӧ.
На пиысь унаӧн оз сяммыны вӧдитчыны компьютер-гаджетӧн. А ӧд ӧні унатор колӧ вӧчны электроннӧя, весиг занятосьт шӧринӧ тадзи гижӧдчыны.
Дженьыда кӧ, отсалам мортыслы сувтны кок йылас, медым водзӧ сійӧ ас кежас нин муніс олӧмӧдыс, кыдз шуласны, социализируйтчис.
Грант весьтӧ збыльмӧдам уджтас, мый серти сутшкасьысь сутуга сайӧ ыстам анкетаяс. Мыж вештысьяс юӧртӧны ас йывсьыныс, коді мый сяммӧ вӧчны, кутшӧм специальносьт эм нин, кӧні кӧсйӧ уджавны. Артмӧ аслыссяма резюме.
Та вӧсна тӧдам, кутшӧм специальносьта йӧз регыд петасны вӧля вылӧ. Предприятие-организацияӧн веськӧдлысьяслы вермам водзвыв корсьны налы коланасӧ, татшӧмсӧ кӧ оз вермыны аддзыны вӧля вылысь.
Дзескыдінысь петысьясысь 95 прӧчентыслӧн эм профессия. Быд колонияын адаптация шӧринын велӧдӧны видз-му овмӧсын да деревообработкаын, электро- да теплоэнергетикаын, му выв транспортын, стрӧитчан да кокньыд промышленносьтын колана уна сикас специальносьтӧ: тайӧ вурсьысь, плӧтник, рамщик, облицовщик-плиточник, штукатур, сварщик, электромонтёр, сантехник, стропальщик, тракторист, котельнӧйса машинист (кочегар), пусьысь-пӧжасьысь, кухняса да подсобнӧй уджалысь. Мукӧдыслӧн колана корочка-удостоверенньӧыс абу, но найӧ зэв бура тӧдӧны ассьыныс уджсӧ, позьӧ смела шуны, зарни киаӧсь.
Ӧти мужичӧй колонияас вӧлі зэв бур столярӧн. Быдтор сяммис вӧчны. Цехас мастераліс. Мездысьӧм бӧрас сійӧс, кыдз шуласны, киӧн и кокӧн босьтісны мебель вӧчан предприятиеӧ.
Мыж вештысьяс мудзӧмаӧсь пукавны кыккирудз, дасьӧсь уджавны, та дырйи унасӧ оз и корны. Бӧрас найӧ аттьӧаласны налы эскысьӧс да кисӧ мыччысьӧс. Сӧмын оз ков наысь повны.
Бур, Сыктывкарын эм стрӧитчан ыджыд предприятие, кӧні клеитӧм брускысь кыпӧдӧны керкаяс. Веськӧдлысьыс – ас вылас зільысь Аркадий Грицаенко. Коймӧд во нин сылӧн котырас став зільысьыс – дзескыдінысь петӧмаяс. Некор некутшӧм зык-вен на костын абу вӧлӧма. Велалӧмаӧсь зільны индӧд серти. Висьталан пӧ, мый колӧ, и ставсӧ лючки вӧчасны. Но вӧвлӧм мыждӧмаяслы колӧ ён да стрӧг мастер, бригадир, кодӧс эськӧ найӧ пыдди пуктісны да… полыштісны. Татӧг, кыдз шуласны, пуксясны сьылі вылад.
Дзескыдінысь петӧмалы сьӧмыс колӧ медводдза кадас, медым босьтчыны лючки олӧмас. А бӧрас налы ёнджыка колӧ ошкана бур кыв.
Дерт, гежӧдика кодкӧ юсьылӧ. Но ӧд и татшӧм ускӧттьӧыс вермас лоны накӧд, кодъяс эз торклыны оланпас да эз вештывны некутшӧм мыж. Сэсся ӧтилы мыччан китӧ да бӧрас ошкыштан таысь асьтӧ, эн весьшӧрӧ тадзи вӧч да. А мӧдлы отсалан, сьӧлӧмтӧ сетан, а сійӧ ылӧдлас. Но унджыкыс, эска, водзӧ мӧдасны лючки зільны предприятиеас.
Тайӧ программанас окотапырысь вӧдитчам коймӧд во. Ставсӧ вӧчам ӧдйӧ да бура, некутшӧм тырмытӧмтор абу.
<> Николай РАЗМЫСЛОВ. Снимокыс авторлӧн да ӧтуввезйысь.