Висер ю дорын челядьдыр
Любовь Николаевна (нывдырся овыс Панюкова) чужӧма-быдмӧма Кӧрткерӧс районса Ыджыдвидз сиктын. Семьяас вӧлӧмаӧсь вит чоя-вока, Любовь – медыджыд ныв.
Кыдзи ачыс висьталіс, чужан сиктсӧ зэв ёна радейтӧ. Челядьдырсӧ казьтыліс шоныда. Бать-мам керкаыс вӧлӧма Протӧ шор дорын да, ас коддьӧмыскӧд ёна и иславлӧмаӧсь кыр йывсянь. Шорас вӧчлӧмаӧсь чом да быдсяматорсьыс ворслӧмаӧсь. Матын визувтӧма Висер ю, кӧні гожӧмбыд купайтчылӧмаӧсь. Ичӧтсяньыс радейтӧма ветлыны вӧрӧ вотчыны. Весиг мӧдлапӧвса ягӧ ветки пыжӧн вуджавлӧма. Ог пӧ тай вӧлі пов, тшӧтшъяясӧс на вуджӧда.
–Тӧвнас, кӧдзыд лунъясӧ, гортын вӧлі ворсам моднӧй йӧзысь. Пасьтасям, чувкиӧ сюям тшалак либӧ кубик, быттьӧ каблука тупли. Велӧдчим рочасьны. Пӧдругаяс вӧлі менӧ велӧдӧны, оз пӧ ков шуны «Любов Николаевна», а «Любоф Николаефна», рочнад пӧ тадзи сёрнитӧны. Поштаысь да лавкаысь ворсам. Мый гортын эм бать-мамлӧн, ставсӧ вузавла. Дерт, ёртъяс оз нуны гортас, ворсӧм бӧрын бӧр пукталам местаас. Мам вӧлі миянлысь кыпыд чужан лун котыртлӧ, ставсӧ ачыс пуӧ-пӧжалӧ. Ручка-карандаш либӧ блокнот козьналасны кӧ – зэв нимкодь, – шоныда да серамсорӧн водзӧ казьтылӧ челядьдырсӧ Любовь Николаевна.
Сэсся Ыджыдвидзсянь вуджӧмаӧсь овны орчча Джиян грездӧ (Ыджыдвидзса администрация улӧ пырӧ), да школаӧ ковмӧма ветлыны куим сайӧ верст ылнаӧ нин.
Кыдзи висьталӧ Любовь Плехова, Джиянын олӧмаӧсь зэв творческӧй йӧз, кодъяс чукӧртчылӧмаӧсь важ клубӧ концертъяс дасьтыны. Люба тшӧтш пырӧдчӧма, неыджыд пьесаяс думышталӧмаӧсь-ворсӧмаӧсь. Сэсся весиг корлывлӧмаӧсь Ыджыдвиддзӧ. И корсюрӧ ковмылӧма луннас кыкысь нин вуджны куим сайӧ версттӧ: асывнас – школаӧ, рытнас прамӧй артистъяс моз петкӧдчыны клубын.
–Меным вӧлі зэв нимкодь, мый йӧзыслы кажитчӧ миян петкӧдчӧмным. И тайӧ меным йиджис вежӧрӧ и сьӧлӧмӧ, да ӧнӧдз окота йӧзсӧ гажӧдны, мед вунӧдчыласны быдлунъя тӧжд-ноксьыс, – шуӧ Любовь Николаевна.
Ичӧт велӧдысь мӧдӧдчис кар
Чой-вок пӧвстас Люба медыджыд вӧлӧма да, сюрлӧма, дерт, и кага видзны. Но тайӧ уджыс сылы абу вӧлӧма мустӧм. Мӧдарӧ на, окота вӧлӧма и мукӧд посниуловкӧд ноксьыны.
Нёльӧд классын вӧлӧм велӧдчӧ, матыстчӧма аслас велӧдысь Любовь Васильевна Габова дорӧ да шуӧма, мый кӧсйӧ зонпоснилы нуӧдны гимнастика кружок.
–Ачым кужа ли ог, ки-кок кыпалӧ ли оз, но окота! – висьталӧ ань. – И ӧд Любовь Васильевна эз серав ни эз ӧлӧд, мӧдарӧ на, ошкыштіс. И помнита, челядь вӧлі менсьым кывзысьӧны, ставсӧ, мый петкӧдла, вӧчӧны. И меным аслым вӧлі чайтсьӧ, мый ме зэв бур велӧдысь. Сэсся и ме пыр вӧлі старӧста, общественнӧй уджӧ кутчыси, творчествоӧ, дерт, пырӧдчи. Кӧсйи эськӧ 10-11 класс помавны Ыджыдвиддзын, но сэкъя директор Анна Александровна Попова ышӧдіс менӧ 9 класс помалӧм бӧрын мунны Сыктывкарӧ ӧтиӧд номера педколледжӧ.
–Кывзысин?
–Дерт жӧ! И мам, и ыджыд мам эз вӧвны паныд. Мӧдарӧ на, такӧдісны. Нимкодь налы вӧлі, мый велӧдысьӧн лоа. И Анна Александровна верӧсыскӧд ас машинаӧн менӧ лэччӧдісны Сыктывкарӧ. Со ӧд кыдзи тӧждысисны миян вӧсна велӧдысьяс, и таысь налы зэв ыджыд аттьӧ.
Педколледжын бара жӧ паныдаси бур сьӧлӧма велӧдысьяскӧд. Найӧ меным сетісны зэв зумыд тӧдӧмлун да сям. Ветлӧдлам вӧлі школаясӧ практика вылӧ. Колледжса национальнӧй культура шӧринын активисталі, сьылам вӧлі колледжса ансамбльын да весиг гастрольӧн районъясӧ ветлывлам. Классӧн веськӧдлысьным Елена Александровна Игнатова (рад, мый ме сы дорӧ веськалі, таысь тшӧтш зэв шуда вӧлі. Жаль, кольӧм во сійӧ таладоръюгыдсӧ эновтіс) мича дама моз пасьтасяс, вом дорсӧ гӧрдӧн мавтас, шляпаасяс и сизим час асылын локтас миян дорӧ, кы-тшовтас ставнымӧс, мед некод ог сёрмӧй урок вылӧ. Кодлыкӧ кӧ сьӧкыд, корлас чай юны, сёрнитӧдас-такӧдас. Весиг бать-мам дорӧ сёрнитны ветлас.
«Королева бензоколонки»
Педколледж помалӧм бӧрын Любовь пырӧма водзӧ велӧдчыны Сыктывкарса университетӧ.
–Меным школаын на кажитчис коми да роч литература. Ольга Ивановна Мишарина (коми кыв да литература велӧдысь), Эмилия Егоровна Панюкова (роч кывйысь да литератураысь тӧдӧмлун сетіс) чужтісны лыддьысьӧм да гижӧм дорӧ муслун. Менӧ весиг коми гижысь ошкыштіс, бура сочинениетӧ гижа да, водзӧ пӧ колӧ сӧвмӧдны гижан сямтӧ. (Менам татшӧм видзӧдлас: кор мортыс быдмӧ сиктын, вӧр-ваын, сійӧ бурджыка кылӧ и вӧр-васӧ, и йӧзсӧ. Ме казяла весиг ӧнія уджын тайӧс, кор ветлам сиктъясӧ. Карсаыд быттьӧ чорыдджыкӧсь.) Та вӧсна и бӧрйи финн-йӧгра факультет.
Университетӧ велӧдчыны пыри да, ыджыд мам сералігтыр шуис, мый нӧ пӧ, Люба, он нин наставничаӧ велӧдчы, а попаддяӧн кӧсъян лоны али мый? Наставничаыс ӧд оз сы дыра велӧдчы.
–Велӧдысьӧн уджалін эн?
–Неуна уджышті Максаковкаса школаын. Но ковмис эновтчыны, этша вӧлі мынтӧны да. Сэки удждонӧй вӧлі 6 сюрс шайт, а ёртъяскӧд карса патера кӧртымалім 13 сюрс шайтысь. Да и сэсся гӧгӧрвои, мый верстьӧджык челядькӧд озджык кажитчы уджавны, век жӧ ме посни челядькӧд радейта ноксьыны. Вӧзйисны меным организацияяссянь вузавлыны тӧвар. Эз жӧ вӧв сьӧлӧм серти. Сэсся тӧдса ышӧдіс заправщицаӧ велӧдчыны…
–И лоин «королева бензоколонки»?
–Да! Кӧкъямыс во уджалі заправитчанінын. Касса сайын пукалам, бензин кисьталам. Ломтассӧ ваясны да, видзӧдам, мед ставыс бур, бензовоз вылас весиг кайлам, мед коланаинӧ кисьтасны. Войся сменаяс вӧліны и.
Сэсся менӧ бурдӧдысьяс ӧлӧдісны войнас уджалӧмысь. И бара на тӧдсаяс воисны отсӧг вылӧ, корисны уджавны Маршаковкаӧ. Полі эськӧ, кыдзи, мися, ӧд сы мында во эг уджав челядькӧд. Но лыддьысьны радейтӧмыс веніс полӧмӧс.
Школаын на велӧдчигӧн сэтчӧс да сиктса библиотекаысь челядьлы, а сэсся и верстьӧлы став книгасӧ лыдди. Гортын ставныс узьӧны, а ме кок чунь йылын чечча да ӧшинь дорын лыддьыся. С.Я.Маршак нима библиотекаын куим во нин уджала.
Коркӧ Ёма, коркӧ и руч
Библиотекаас некымын юкӧн. Любовь Николаевна зільӧ чужан му туялан да коми литература юкӧнын. Артиставны ичӧтсяньыс кужӧ да, нуӧдӧ «Кывзам мойд» рубрика, кӧні гӧлӧс вежлалӧмӧн лыддьӧ мойдсӧ комиӧн и рочӧн, дасьтӧ аудиогижӧдъяс, кодӧс йӧзӧдӧны библиотека сайтын. Вӧдитчӧны сійӧн и детсадйын, и школаын, и бать-мамыс челядьыскӧд гортаныс.
–Кыдзи позьӧ тӧдмӧдны томуловӧс вужвойтырлӧн кывйӧн да Коми муӧн лыддьысянінын?
–Миян эм «Юный краевед» уджтас, кӧні роч челядькӧд да бать-мамкӧд туялам Коми му да коми кыв. Нуӧдам «Удивительная Республика Коми» урок татшӧм жӧ нима небӧг серти: видзӧдалам карта, мупытшкӧсса озырлун, заповедникъяс, кутшӧм нималана йӧз тані олӧны. Нуӧдам коми гижысьяслы сиӧм урок. Шогӧдӧ, кор юалан челядьлысь, кутшӧм гижысьӧс тӧдӧны, да Пушкинӧс кындзи некодӧс оз и висьтавны. Окота, мед и Комиысь тӧдісны, лыддисны налысь гижӧдъяссӧ. Та могысь нуӧдам и аддзысьлӧмъяс, котыртлам выль небӧглы сиӧм чужан лун-презентация. Тӧдмӧдам и «Би кинь» да «Радуга» журналъясӧн. Шуам, матысса кадӧ, январын, нимӧдам «Варов Варук» выль небӧг, кодӧс Коми Республикаса национальнӧй политика министерствокӧд лэдзис «Радуга» журнал, – висьтасьӧ удж йывсьыс Любовь Николаевна.
Сідзжӧ сійӧ пасйис, мый роч челядькӧд аддзысьлігӧн пыр коми кывйӧн вӧдитчӧ, кӧть гоз-мӧдӧс, но шуӧ, чолӧмасьӧ либӧ ворсӧмӧ пыртӧ. Ворсӧмсӧ Любовь Николаевна ачыс мӧвпыштӧ либӧ «Би киньысь» да «Радугаысь» босьтӧ.
–Гашкӧ, и улич вылын нин тӧдӧны тэнӧ?
–Овлӧ, паныдасям, да шуасны, тонӧ пӧ Ёмаыд мунӧ. Либӧ ручӧн ли Зиль-зёльӧн шуасны. Нимкодь, мый челядьлы вежӧрас кольӧ паныдасьлӧмӧй да персонажӧй, кодӧн ме вӧлі.
«Чуня-чалля» театр
Нӧшта Любовь Николаевна библиотекаын нуӧдӧ «Чуня-чалля» уджтас: ворсӧ чуня аканьӧн финн-йӧгра, коми да роч мойдъяс. Мойд сертиыс гижӧ сценарий, мед персонажъясыс ставныс сёрнитісны-вӧрӧдчисны.
–Тайӧ тэ ачыд мӧвпыштін?
–Вӧлӧма нин. Кызвын аканьсӧ кыӧма Комиысь гижысь Анастасия Сукгоева. Коркӧ локтісны челядь да мыйкӧ гажтӧмтчӧны. И ме налы шуа, мися, спектакль петкӧдла. А вӧлі субӧта. Пукси да мойді. Мӧд вежонас муна коридорӧд, видзӧда да, диван вылын пукалӧны некымын семья. Ми пӧ спектакль видзӧдны локтім. Коймӧд вежонас нӧшта унджыкӧн. Кыдзи тай «Каникулы Бонифация» мультфильмын левыс вӧлі ас гӧгӧрыс челядьсӧ чукӧртӧ, сідзжӧ и «Чуня-чалля» вылас локтӧны.
–Кутшӧм сьӧлӧмкылӧмӧн ветлан удж вылӧ?
–Веськыда шуа, кыла ачымӧс ас местаын. Радейта челядькӧд ноксьыны и артиставны, и лыддьысьны. И Коми му да чужан кыв меным дона да муса. Буретш тані менам ставыс ӧтлаасис. Куим во нин лои.
–Артмӧ челядьӧс ышӧдны лыддьысьны?
–Менам и уджъёртъяслӧн тайӧ – медшӧр мог. Миянлысь библиотеканымӧс тӧдӧны республика пасьталаын и Россияын. Ми ог сӧмын ворсӧй, а ворсӧм пырыс ышӧдам босьтны небӧг. И ме, чайта, артмӧ. Заводита мыйкӧ лыддьыны, а сэсся сета юалӧм, мед асьныс вочакывсӧ корсясны небӧгысь. Шуам, кутшӧм ловъя лов Му шарын медся ыджыд да олӧ и миян вӧрын? Кӧсъянныд кӧ тӧдмавны, волӧй Маршаковкаӧ, сетам небӧг, да асьныд нин сэтысь корсянныд вочакывсӧ.
<> Екатерина МАКАРОВА. Снимокъясыс Любовь ПЛЕХОВАЛӦН, С.Я.Маршак нима библиотека, «Шуда котырлӧн» архивъясысь.