Ноябрь 22 лунӧ Коми Республикаса опера да балет театрын вӧлі Россияса заслуженнӧй да Коми Республикаса народнӧй артистка Альфия Коротаевалӧн бенефис. «С любовью к театру» концертсӧ артистка сиис аслас юбилейлы – 65 арӧс тырӧмлы.
Кыпыд рыт
Альфия Коротаевалӧн репертуарын – операысь да опереттаысь арияяс, романсъяс, коми, роч, татара да мукӧд кывъя сьыланкывъяс.
Енбиа артистка уна во нин нимӧдӧ коми сьыланкыв. «Василей» гажын петкӧдчӧ шылада фестиваль котыртӧмсяньыс. И сэні сійӧс уна нимпасын пасйӧма дипломъясӧн.
Артистка окотапырысь пырӧдчӧ Изьваса «Луд» да Удораса «Коми книга» гажъясӧ. Коми сьыланкывъяс ливкйӧдліс Австрияын да Германияын, Москваын да Витебскын фестивальяс дырйи.
Сылӧн творчествоын ыджыд юкӧн босьтӧ коми шылада культура, артистка пуктӧ сійӧс сӧвмӧдӧмӧ тӧдчана пай. Альфия Коротаевалӧн уна шылада диск, на пиысь нёльыс – коми сьыланкывъяса.
Артистка сьӧлӧмсяньыс радейтӧ республикаса опера да балет театр. Сійӧ тані зільӧ уна во нин. И, дерт, аслас тшупӧда пас кежлӧ дасьтӧма Комиын олысьяслы яръюгыд да кыпыд рыт, кодӧс нимтӧма «С любовью к театру».
Зарни колипкайкӧд сцена вылӧ тшӧтш петалісны Елена Лодыгина, Анастасия Морараш, Борис Калашников, Николай Калашников. Концертмейстерыс Борис Давыдов, нуӧдіс рытсӧ Юрий Баянбаев. А режиссёрыс – Евгений Гаврилов.
Ивановоӧ вурсьыны
Чужлӧма Альфия Коротаева Челябинскын, кыдзи ачыс висьталіс, рабоче-крестьянскӧй семьяын. Бать-мамыс уджалӧмаӧсь металлургическӧй заводын.
Батьыс бура гудӧкасьӧма, ачыс велӧдчылӧма. Мамыс мичаа сьылӧма, горт гӧгӧрын ноксигӧн пӧ ливкйӧдліс.
Ичӧтдырйиыс Альфия мӧвпалӧма лоны сьылысьӧн. Но бать-мамыс тайӧс уджӧн абу лыддьӧмаӧсь.
Ӧтчыд мамыс юалӧма нылыслысь, кодӧн сійӧ кӧсйӧ лоны. Альфия висьталӧма, мый сьылысьӧн. Мамыс жӧ шмонитӧма, но, сьывнытӧ пӧ ми ставӧн кужам. А кутшӧм профессия босьтан?
Олӧмаӧсь найӧ гӧля. Гортас весиг телевизорыс абу вӧлӧма.
Альфия тшӧкыда ветлывлӧма пӧдруга ордас, кӧні кывзӧмаӧсь пластинкаяс. Альфия вӧлӧма енбиа да пластинкасьыд ӧдйӧ и велалӧма сьывны. Концертасьӧма пӧдругаяс водзас.
–Ӧбезьяна моз вежняся вӧлі, – казьтыліс челядьдырсӧ артистка.
Радейтӧма Альфия и конькиӧн фигурнӧя иславны. Но босьтчӧма, кыдзи ачыс шуис, сёрӧн нин.
–Мамкӧд мунім ньӧбны физкультура урок кежлӧ лыжи. Аддзи конькитӧ да, вежӧй петіс. Но мам шуис: либӧ лызь, либӧ коньки. Ме бӧрйи мӧдсӧ. Сэки 5-ӧд классын нин вӧлі велӧдча, – висьталӧ Альфия Коротаева.
––Сідзкӧ, ті верминныд бӧрйыны спорт? – юася сылысь.
–Дас класс помалӧм бӧрын збыльысь мӧвпыштлі мунны Ленинградӧ физкультура институтӧ, а веськалі Ивановоӧ велӧдчыны вурсьысьӧ.
–Кыдзи?
–Меным вӧлі зэв окота мунны Челябинскысь. Но эг тӧд кытчӧ.
Сэсся зонъяслы тшӧкті син куньӧмӧн инмӧдчыны картаӧ: кутшӧм карӧ, мися, веськаланныд чуньнад, сэтчӧ и тӧвзя. Со и веськалісны Ивановоӧ.
Сэні Альфия велӧдчӧма во. Сэсся мамыс бӧр гортас корӧма, гажтӧм пӧ да.
Мед нывсӧ манитны, весиг вурсян машина ньӧбӧма. Со и локтӧма Альфия гортас.
Но сьывны сійӧ пыр окотитӧма. Велӧдчигас художественнӧй самодеятельносьтын петкӧдчӧма. Карса паркын йӧктан рыт дырйи ансамбльын сьылӧма.
Паркӧн веськӧдлысьыслӧн пиыскӧд тӧдсаӧсь вӧлӧмаӧсь да, сы пыр медасьӧма. Сійӧ и чуйдӧма енбиа нылӧс мунны велӧдчыны сьылысьӧ. Нинӧмла пӧ вурсьыны, Енмыс кӧ чупнитӧма.
Альфия абу шыбитӧма вурсян училищесӧ, но пырӧма тшӧтш и музыкальнӧйӧ подготовительнӧй курсъяс вылӧ. Сэсся помалӧма Мусоргский нима Уралса государственнӧй консерватория.
«Ньӧбисны» ярманга дырйи
Комиӧ локтӧма 1985 воын. Кыдзи висьталӧ, сійӧс «ньӧбӧмаӧсь» консерватория помалысьяслӧн ярманга дырйи.
–Водзтісӧ театрса режиссёръяс, веськӧдлысьяс локтӧны вӧлі консерваторияӧ и бӧръя концерт дырйиыс бӧрйӧны аслыныс «тӧварсӧ». Менӧ кӧсйисны «ньӧбны» унаӧн, – нюмсорӧн казьтылӧ Альфия Коротаева. – Сэки Сыктывкарын опера да балет театрса режиссёрӧн вӧлі Михаил Гусев. Сійӧ и вӧзйис меным тані удж.
Первойсяньыс Альфия, дерт, абу шӧр партияяс сьылӧма. Весиг кӧсйӧма бӧр татысь мунны. Но регыд сылӧн енбиыс яръюгыд кодзув моз дзирдыштӧма.
Тӧкӧтьӧ эз гусявны
Альфия Коротаевалысь сьылӧмсӧ радейтӧны унаӧн. Дзоридзсӧ сылы моздор тырыс козьнавлӧны, тшӧтш и дона изъя колье да чунькытш. А ӧтчыд сійӧс тӧкӧтьӧ абу гусялӧмаӧсь! Бур, опера да балет театрын ӧти уджалысь водзвыв та йылысь висьталӧма.
–Кор сійӧ меным шуис: «Виччысьӧй, тэнӧ регыд каганад гусяласны. И кутанныд овны джуджыд потшӧс сайын», первойсӧ эг эскы, – висьталӧ артистка. – Но здук мысти дзӧрӧм босьтіс. Кыдзи гусяласны?! Пыр жӧ звӧниті верӧслы. Сыкӧд сэсся шыӧдчим и милицияӧ, и ФСБ-ӧ, и Юрий Спиридонов дорӧ. Сійӧ ачыс ме дорӧ воліс, мед ог майшась. Тэнӧ пӧ ми бура видзам, некутшӧм лёктор оз ло.
Альфия Коротаева ёна и полӧма. Вӧляникысь кӧ пӧ бӧрсянь машина мунӧ, пыр жӧ звӧнита верӧслы да висьтала номерсӧ. Бур, нинӧм лёкыс абу лоӧма.
Кӧсъянныд кофе?
Альфия Коротаева нималӧ оз сӧмын миян республикаын. Войвыв колипкайӧс, буретш тадзи сійӧс ыдждӧдлӧны, тӧдӧны и Россияса мукӧд регионын, и суйӧр сайын.
Ставыс заводитчӧма 1999 воын, кор сійӧ медводдзаысь петкӧдчӧма Москваын искусствояс керкаын. Сэні сійӧс казялӧма Россияса нималана композитор Евгений Дога. И Альфия Коротаевалы воссьӧма искусствоын выль ӧдзӧс. Сійӧ ӧти сцена вылын сьылӧма Иосиф Кобзонкӧд, Валентина Толкуновакӧд, Александр Малининкӧд, Борис Штоколовкӧд, Тамара Гвердцителикӧд, Николай Басковкӧд.
–Кыдзи накӧд ӧти сцена вылын, абу «дзескыд»?
–Найӧ сэтшӧм жӧ йӧз. Дерт, кодсюрӧ асьнысӧ вылӧ пуктӧны. Коркӧ матыстчи композитор Александр Морозов дорӧ, кӧсйи висьтавны, мый сьыланкывъясыс сьӧлӧм вылӧ воӧны, а сійӧ меысь бокӧ вешйис. А мӧдысь Екатерина Гусева (Россияса театрын да киноын артистка, сьылысь, Россияса заслуженнӧй артистка. – Е.М.) менӧ чуймӧдіс. Ми сыкӧд ӧти гримёркаӧ веськалім. И Екатерина менсьым юаліс, гашкӧ пӧ, тіянлы кофе вайны, часлы пӧ, ветла. Абу ӧд быдӧн вылі ныраӧсь.
–Нӧшта и киноын сьылінныд…
–Коркӧ Евгений Дога жӧ юаліс: «Кӧсъянныд киноын сьывны?». Коді нӧ оз кӧсйы? И мӧд лунас нин мунім «Мосфильмӧ». Сэні ме сьылі ыджыд оркестр улӧ. Збыльысь кӧ, ме торйӧн, и оркестрыс тшӧтш торйӧн. Евгений меным чуньнас «дирижируйтіс». Весиг шыладсӧ меным эз сетны да. Но зэв бура и артмӧма. Бӧрыннас киносӧ видзӧді да, сьӧлӧм бурмис. Мӧд тешкодьтор на вӧлі сэки. Евгений шыладсӧ гижӧма киносӧ снимайтӧм бӧрын нин и, дерт, титръясыс вӧліны нин дасьӧсь. И сійӧ корӧма, мед менсьым нимӧс быть пасъясны. Ставныс сэтшӧм посни шыпасӧн «котӧртісны», и бӧрыннас нин экран пасьтала тыдовтчис: «Альфия Коротаева».
Сьыланныд и комиӧн…
–Альфия, ті сьыланныд и комиӧн. Лэдзинныд коми сьыланкывъяса нёль диск, петкӧдчанныд «Василейын», сьылінныд Сандраӧс «Куратов» операын.
А кор да кыдзи чужис коми кыв дорӧ муслуныс?
–1988 воын на. Ме сэки куйлі роддомын. Радио пыр кылі Лидия Логиновалысь сьылӧмсӧ. Сьӧлӧмӧй пыр и ыпнитіс муслунӧн, – казьтылӧ Альфия Коротаева. – А 1993 воын нуӧдісны коми композиторъяслӧн сьыланкывъяса конкурс. Кӧсйи эськӧ сьывны «Коми ань», ёна нин сьӧлӧм вылӧ воӧ да. Но гӧгӧрвои, мый Валентина Есеваысь бурджыка ог вермы, – водзӧ висьталіс сійӧ. – Век жӧ сэні петкӧдчыны менӧ ышӧдіс радейтана композиторӧй, Марк Новосёлов. Сійӧ вӧзйис меным сьывны «Лэбӧ джыдж», «Тулыс воас», «Войвыв кодзув». И шедӧді Гран-при.
* * *
Россия Федерацияса заслуженнӧй да Коми Республикаса народнӧй артистка Альфия Коротаевалӧн водзӧ вылӧ уна на дум-кӧсйӧмыс.
Эскӧдӧ, мый радейтана театрысь мунӧм йылысь и мӧвп абу. Сідзкӧ, зарни колипкайлӧн сьылӧм-петкӧдчӧмыс миянӧс и водзӧ на нимкодьӧдас-гажӧдас…
<> Екатерина МАКАРОВА. Снимокъясыс Коми республикаса опера да балет театр архивысь.