33-ӧд сезон сӧмын на заводитчис, а Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрын коймӧд премьера нин — «Югыд кодзув» драматическӧй поэма.
Тайӧ Виктор Савинлӧн пьесаяс, письмӧяс да биография серти спектакль. Пуктӧма сійӧс нималана мортыслӧн чужан лун кежлӧ. Премьераыс лоас ноябрь 29 лунӧ.
Пьесасӧ гижлісны Светлана Горчакова да Виктор Кушманов. Тайӧ аслыспӧлӧс пуктасас ми аддзам сцена вылысь и Нёбдiнса Витторӧс — авъя мортӧс, драматургӧс, журналистӧс, кывбуралысьӧс, и сылысь геройяссӧ, на лыдын, дерт жӧ, Сюзь Матвейӧс. Спектакльыс петкӧдлас Виктор Савинлысь и Райсӧ, и Адсӧ.
Медводдзаысь тайӧ пьесасӧ вӧлі пуктӧма 1989 воын драма театрын Светлана Горчакова жӧ. Сэки пуктанторйыс босьтіс Коми АССР-са государственнӧй премия.
Вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрын «Югыд кодзувсӧ» пуктылісны 2018 воын, но премьера бӧрас театр пӧдласис ремонт вылӧ, да став тайӧ восӧ спектакльыс эз и мунлы. Выльмӧдӧмыс петас некымын рольын вежсьӧмъясӧн.
Сцена вылӧ пьесасӧ пуктіс Россияса искусствоясын заслуженнӧй деятель Светлана Горчакова, сценографиясӧ мӧвпыштіс Россияса заслуженнӧй художник Игорь Баженов, художник-технологыс — Надежда Буторина. Спектакль дорӧ шыладсӧ гижис Россияса заслуженнӧй артист Александр Ветошкин.
Нёбдінса Витторлӧн став олӧмыс йитчӧма коми культуракӧд, а коми культура йылысь сёрнитігӧн пыр казьтылан буретш Савинӧс. Артмӧ весиг сідз, мый сійӧ и лӧсьӧдіс тайӧ культурасӧ да олӧмсӧ сетіс коми войтырлысь искусство сӧвмӧдӧмлы, та понда и веськаліс НКВД изкиӧ да, сійӧс вӧлі бырӧдӧма кыдз буржуазнӧй националистӧс.
Гижлӧма сійӧ 30-ысь унджык пьеса, но кызвыныс миянӧдз эз воны. Кӧть эськӧ сійӧ кадас литература туялысь-донъялысьяс шулӧмаӧсь найӧс коми гижӧда шедевръясӧн.
«Райын» да «Инасьтӧм лов», «Шондi петiгӧн дзоридз косьмис» пьесаяс, кодъяслӧн юкӧнъяс тыдовтчӧны и тайӧ спектакльын, Россияса литература туялысьяс пуктывлісны мирса классика литературакӧд ӧти радӧ.
Спектакльын тыдовтчӧны и серамбана, и шог лоӧмторъяс. Райыс Виктор Савинлӧн — сылӧн творчествоыс, а Адыс — тайӧ творчествосьыс мыжтӧг мыждӧмыс.
Сцена вылӧ петаласны и ачыс Савиныс (ворсӧ Александр Ветошкин) и сылӧн геройясыс, кодъяс пӧвстын, дерт, медся нималанаыс — Сюзь Матвей (ворсӧ Александр Канев).
Нэмысь дырджык нин тӧдӧны коми йӧз Сюзь Матвейӧс, а век на казьтылӧны. Сы вӧсна мый тайӧ тешыс сиктса войтырлы матыс, а шӧр геройыс — коми крестьянин, восьса сьӧлӧма, шмонитысь, коді некӧн оз вош.
Спектакльын герой сідзжӧ ворсӧ балалайкаӧн (кодӧс шуӧ сигудӧкӧн, збыль, тадзи шуны позьӧ жӧ). Но сылӧн сьыланкывъясыс — абу сӧмын шмоньсора частушкаяс. «Кор ме вӧлi мортӧн» шог сьыланкывйын Сюзь Матвей висьталӧ нин аслас авторлысь, Виктор Савинлысь мӧвпъяссӧ: «Мый нэмад шуӧма — он ордйы Ӧ Мем тэкӧд янсӧдчыны кад, Ӧ Но му вылын ме вӧлi мортӧн, Ӧ А ӧнi сыысь меным — ад».
Спектакль орччӧдӧ авторсӧ да геройсӧ, сувтӧдӧ ӧти пӧв вылӧ: Матвейыс кыдз Савинлӧн альтер-эго, сэтшӧм, кутшӧмӧн сійӧ вӧлі олӧмас — репрессияӧдз шог тӧдтӧм олӧмас. Александр Ветошкин петкӧдлӧ гижысьлысь падмӧм-шӧйӧвошӧмсӧ, сылысь мӧвпъяссӧ, творчествоа зільӧмсӧ, коми литература, театр, культура вӧсна майшасьӧмсӧ.
Видзӧдысьлы спектакль петкӧдлӧ нӧдкывъяс, и пыді мӧвп воссьӧ на водзын, кодъяс тӧдмалісны тайо образъяссӧ. Райын сценаын, татшӧм жӧ нима пьесаысь, петкӧдчӧ оз тӧдтӧм Ыджыд Ен Саваоп, а пыр жӧ гӧгӧрвоана историческӧй персонаж — Иосиф Сталин. Сійӧс ворсас том артист Антон Куратов. Ӧти-кӧ, тайӧ образсӧ пыртӧмӧн бырӧ пьесасьыс религия вылын сералӧмыс, но воссьӧ сійӧ кадся олан сямыс: паныд сувтӧны енбиа творчествоа морт да Вождь, а кымынӧн тадз жӧ сэки мыжтӧг вошисны-кувсисны…
Сідз жӧ и «Шонді петігӧн дзоридз косьмис» пьеса юкӧнысь Урадник — тайӧ абу сӧмын Григорий Сигеровлӧн оппозиция, но и Витторлӧн керкаын шобсьӧм. Апостол образ сайын ортсы ӧткодьлуннас, грузин сёрниногнас тыдовтчӧ Сталинлӧн «веськыд киыс» — Лаврентий Берия. А Адса кӧзяин Антусын позьӧ тӧдмавны сэкся пытшкӧс делӧясса нарком Ежовӧс, коді збыльысь вӧлі повзьӧдчана мортӧн: кымын мыжтӧм морт вошис вӧльнӧй светсьыс сылӧн приказ серти. Став тайӧ куим геройсӧ ворсӧ Андрей Епанешников.
Спектакль пыртӧ видзӧдысьӧс мистикаа-мойда творчествоа мирӧ история подулӧ инмӧдчӧмӧн. Медся нин интереснӧ лоас видзӧдны налы, кодъяс тӧдӧны Савинлысь творчествосӧ. Но и найӧ, кодъяс нинӧм оз тӧдны Нёбдінса Виттор йылысь, восьтасны аслыныс оз сӧмын интереснӧй сюжет, но и дзонь кадколаст: спектакльӧ пыртӧма архивысь уна кабала-документ.
Кутшӧм сьӧкыд вӧлі тайӧ интеллигентнӧй мортыслӧн судьбаыс, мыйта на сійӧ вермис эськӧ вӧчны…
Спектакль помас кытыськӧ вылысянь гылалӧны еджыд кабала листъяс, и Виктор Савин шуӧ ассьыс бӧръя кывъяссӧ: «Тайӧ абу лым… Тайӧ усялӧны менам гижтӧм пьесаяс… менам гижтӧм кывбуръяс… менам гижтӧм сьыланкывъяс…».
* * *
Театр корӧ волыны премьера вылӧ ноябрь 29 лунӧ 18 часын.
<> Евгения САВИНА. Снимокъясыс Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрысь.