Матӧ дас вит во сайын Нина Михайловна Павлюченко ньӧбӧма Войвожын оланін. Но сійӧ пӧ сідз — тӧвйигкежлӧ шоныд юр сюянін. Муртса тулыслань кадыс катовтчас, тэрмасьӧ нин муса Гришестав грездас. Стӧча ӧд шулӧмаӧсь, чужанінад пӧ шондіыс ярджык и туруныс вежджык.
—Да ми нывъяскӧд январсяньыс нин босьтчам юасьны-висьтасьны, коді мый гожӧм кежлас ньӧбӧма, кор Гришеставлань мӧдӧдчӧ, — сералӧ вомъёртным.
«Нывъясыс» — тайӧ Людмила Михайловна да Ольга Васильевна чойясыс, Галина Дмитриевна воча чойыс.
Чужӧма Нина Пыстина Ордымын. Арӧсӧн бать-мамыскӧд вуджӧмаӧсь овны Гришеставӧ. Челядьнас, овмӧснас, скӧтнас и стрӧйбаяснас. Медводз ӧти керкаын олӧмаӧсь, сэсся мӧдӧ петӧмаӧсь, шойнасянь неылын чой йылӧ.
–Менсьым юасьлӧны, он пӧ пов шойна дорас овны? – нюмъялӧ ань. – Мися, ог, тан жӧ матын клуб. Сэн войдӧр кино петкӧдлісны, йӧктылісны-сьывлісны, челядьӧс велӧдлісны – начальнӧй школаыс тайӧ жӧ стрӧйбаас вӧлі. Став уроксӧ нуӧдлісны комиӧн, а рочсӧ торъя предмет моз велӧдім. Нёльӧд класс помалӧм бӧрын водзӧ тӧдӧмлун босьтім юрсиктын. Параллельын быдса вит класс вӧлі, кыкыс – коми: гришеставсаяс да сойвасаяс. Но и роч кывтӧ бура тӧдім, грездын ӧд коми кындзи татара, узбек, украинеч, весиг поляк овлісны. Шмонитӧмсорӧн шулывлім: кызь керкаын – кызь национальносьт. А ставыс сё гӧгӧр морт олысьыс вӧлі. Семьяяс ыджыдӧсь, нёль-вит челядяӧсь. Куим кагаа котырыд ичӧтӧн лыддьыссис.
Дас ӧкмыс школьник Гришеставсянь Мылдінӧ ветлім. Некод миянӧс эз новлӧдлы, асьным воӧдчывлім. Туй чукыльӧдз нёль километр подӧн, сэн сэсся автобусӧ пуксьывлім, сійӧ Крутӧйсянь бергӧдчигас миянӧс босьтліс. Гортӧ сӧмын шойччан лунъяс кежлӧ да каникул дырйи волывлім. Субӧтаӧ локтам, а вежалунӧ бӧр нин мунны. Сёрӧнджык Гришеставын челядьлы сад кыпӧдісны, но сэтчӧ ветлынысӧ некодлы нин вӧлі, да стрӧйбасӧ вуджӧдісны Абарӧ. Ӧні сэн лавка.
Дасӧд класс помалӧм бӧрын Нина пырӧма босьтны тӧдӧмлун педучилищеӧ. Мыйкӧдыра мысти велӧдчӧмсьыс эновтчӧма. Практика вылӧ ветлігӧн пӧ гӧгӧрвои – челядькӧд уджыс абу меным. Вывті рам пӧ да. Мунӧма зільны мӧд юкӧнын. Дас сизим во уджалӧма «Войвожнефть» НГДУ-са ОРС-ын вузасьысьӧн, сэсся складӧн веськӧдлӧма. Та бӧрын 18 во бухгалтералӧма нянь заводын, витсӧ – главнӧйӧн.
Верӧсыс мусир перъянінын зільӧма. Чужлӧма Кубаньын, а быдмӧма Улыс Омраын. Квайт арӧс вӧлӧма, кор бать-мамыскӧд воӧма войвыв посёлокӧ. Сэкъясьыс юрвежас кольӧма борта машина кузолыс, зӧркыд туйыс да повзьӧдлана пемыд вӧрыс.
–Сизимдасӧд воясад Улыс Омраын кӧкъямыс сюрс олысь вӧлі. Странаса быд пельӧсысь йӧзыс воалісны бур нажӧткала, – висьталӧ Нина Михайловна. – Тӧдсаясӧй казьтылісны, тӧвся пемыд войӧ пӧ чеччим Ухталань туй вылын, а кытчӧ водзӧсӧ – ог тӧдӧй. Ывлаас ветымын кӧдзыд, а кокын – резина сапӧг. Ми томдырйи татшӧм веж мороз дырйиыс доддьӧн турунла ветлывлім. Скӧтыд ӧд поводдятӧ оз юась, сылы кӧрым колӧ. Турдам да вӧв бӧрсяыс котӧртыштам – и бара доддьӧ. Ю пӧлӧн виддзыс уна вӧлі, гожӧмбыд сэн пуктысьлім. Весиг Ордымын ытшкылісны, ветымын километр сайын. Сэн ичӧтик керка вӧлі, кӧрт пача, узьлан нара да вӧвъяслы йӧртӧда. Воам сэтчӧдз, турунсӧ сӧвтам, войковтам и бӧр.
Улыс Омраын Нина Михайловна верӧсыскӧд комын нёль во олӧмаӧсь. Вит адрес вежлӧмаӧсь. Медводз бать-мам патераас олӧмаӧсь, сэсся ичӧтик жыр налы вичмӧдӧмаӧсь. Нывъясыс чужӧм бӧрын ыджыдджык оланін вичмӧма. Керкаас ӧзйылӧм бӧрын Войвожысь патера ньӧбӧмаӧсь. Улыс Омрасьыс гажыс оз быр. Кӧть пӧ уна во сэні олім, пыр чайтсис, абу век кежлӧ. И Войвожас пӧ тадз жӧ. А со Гришеставӧ кыскӧмӧн кыскӧ. Тані пӧ ме гортын. Быд понӧль-пу тӧдса, шойнаын быд крест-мыльк. Некымын во сайын грездсаяс тыртчӧмаӧсь, пӧв-плака да кӧрт тув ньӧбӧмаӧсь, потшӧмаӧсь шойнасӧ, мавтӧмаӧсь-краситӧмаӧсь. Пелькӧдчӧны сэні, дзоридз быдтӧны, ытшкӧны турунсӧ, война вылӧ ветлӧмаяслы сиӧм памятниксӧ дӧзьӧритӧны. Сійӧ буретш вӧвлӧм клуб местаын сулалӧ, Нина Михайловналӧн керкасяньыс матын.
–Кыдз нӧ мӧд ногыс? Вежа ин ӧд. Кытчӧдз ловъяӧсь, вӧчам-тӧждысям. А бырам да, коді кутас? Видзӧдлӧй, войдӧр грездным кутшӧм вӧлі, – кӧзяйка петкӧдлӧ планшетсьыс семьяса фотоархивсӧ. – Со тай Сойва ю вомӧн пос. Сэті войдӧр вӧр кыскалан машинаяс вуджлісны, а дзуг кадӧ дзикӧдз киссис. Тані турун пуктан страда. Этайӧ совхоз овмӧс, кук карта, конюшня, сарай-стрӧйба, куран-ытшкан, сийӧс-завод… Тайӧ грездса школа. Мекӧд тшӧтш велӧдчысьяс Коля Пономарёв, Петя Лодыгин, Вася Логинов, Надя Пыстина, Надя Терентьева… Со миян керканым, бальӧяс. Водзыннас скӧттӧ ставныс видзлісны… Снимокъяссӧ Маргарита племянничаӧй лыдпасаліс-цифруйтіс.
Гаджетӧн вӧдитчыны Нина Михайловна велалӧма нин. Сюсь техникасьыс первой полыштӧма, а сэсся донъялӧма позянлунъяссӧ. Челядь-внукъясыскӧд видеойитӧдӧн варовитӧ. Звӧнитан пӧ да, быттьӧ орччӧнӧсь, сӧмын сывйыштнытӧ он вермы. Куим ныв аньлӧн, вит внук да. Ставныс разі-пели олӧны: Люба – Липецк обласьтса Лебедяньын, Елена – Улыс Новгород бердса Борын, Татьяна – Ухтаын.
–Быдлаын лӧсьыд, а гортад медся на бур. Вӧр-ваыс мича, юыс ӧшинь улын, грездыс дзоньнас ки пыдӧс вылын моз тыдалӧ. Беседкаын нывъяскӧд самӧвар пузьӧдам, пуксям тшай юны, варовитам, мичнас нимкодясям. Менам дзиръяӧй нёльнанладорас петӧ. Кодарӧ окота, сылань и муна. Зэв кивыв. Верӧсӧй сизим во нин мӧдаръюгыдын, ӧтнам кӧзяйничайта. Сьӧкыдіник эськӧ, но бур, эм код дорӧ шыӧдчыны отсӧгла. Грездса зонъяс Андрей да Юра отсасьӧны.
Овмӧсас Нина Михайловна кыз уджсӧ ачыс бергӧдӧ. Пывсян кӧджас ӧтнас тувъясьӧма-вӧчасьӧма, верӧсыс абу удитӧма да. Паськыд йӧрсӧ ачыс жӧ триммерӧн ытшкӧ. Горт гӧгӧр сарай-стрӧйбасӧ да картупель гусӧ ас кежсьыс жӧ дӧзьӧритӧ.
–Сизим «клиент» менам, – нюмъялӧ ань. – Мукӧдлаас, овлӧ, ойдылӧ, а татчӧдз оз во, гуыс кос. Да и уличас ӧні кос, тяпиӧн ветлам. А войдӧр тулысъяснас пидзӧсӧдз няйт вӧлі. Машинаӧн он письт. Челядь автобус вылӧ шойна пыр лежнёвка кузя петавлісны. Юрий Спиридонов юралігӧн грездын туйсӧ кыпӧдісны и асфальтӧн вевттисны. Екатеринбургсянь Рита машинаӧн татчӧдз волывлӧ да шуӧ, сэтчӧс сикт-грездын пӧ ӧнӧдз туй ни ньӧв. Сідзкӧ, миян тані – сё майбыр. Мӧдӧд во нин вежоннас кыкысь Мылдінӧдз автобус ветлӧ. Сизим асылын юрсиктлань мунӧ, дас ӧти часын – мӧдарӧ. Миянлы тырмымӧн. Унджыкыслӧн ӧд асланыс транспорт. Сӧмын ме да Москваысь Таня «вӧвтӧмӧсь». Войдӧр ковмыліс такси корны, сюрс шайт мынтыны. А автобуснад билетыс 86 шайта и эм.
Ставыс эськӧ бур да лӧсьыд, да ӧтитор жаль – гожӧмыс дженьыд. Он на удит пӧтны сиктса олӧмсьыс, бӧр нин колӧ мунны. Но и тӧвнас Нина Михайловналӧн сьӧлӧм личӧд-удж эм. Кыӧ джодждӧра, картупель улӧ сетка, жилет-тяпи. Пемыд кузь рытъясӧ ловсӧ тадз гажӧдӧ.
–А мый нӧшта вӧчан? Куйла, кыся да фильмъяс видзӧда. Виччыся тулыссӧ бара на Гришеставӧ шутёвтны.
Елена Савина. Мылдін р.
<> Комиӧдіс Елена ПЛЕТЦЕР. Снимокъясыс авторлӧн, Маргарита КАТАЕВАЛӦН да Улыс Омраса администрация архивысь.