Кань-понтӧг олӧмыд гажтӧм
Нёль кока ёртъясӧс видзысьяс эскӧдасны: каньтӧг олӧмыд – шуштӧм, а понтӧгыд – дзик гажтӧм… Ӧтияс нявзысь-увтысьӧс аддзӧны ывлаысь, босьтӧны тӧдсаяслысь ли приютысь, мӧдъяс окотитӧны овмӧдны керкааныс сӧмын аслыспӧлӧс пӧрӧдаа ёртъясӧс. И тшӧкыда тайӧ пон-каньыслӧн зэв-зэв кузь родословнӧй – гашкӧ, оз быд морт татшӧм кӧленаӧдз тӧд ассьыс пӧль-пӧчсӧ.
Пӧрӧдаа нявзысь-увтысьяс йылысь сёрнитім пон-кань рӧдмӧдысь да Сыктывкарын питомникӧн веськӧдлысь Анна Булавакӧд.
Фелинолог
Рӧдмӧдны каньясӧс Анна заводитӧма дас во сайын, сёрӧнджык сійӧ велӧдчӧма фелинологӧ – каньяс кузя специалистӧ, коді туялӧ и генетика, и анатомия, и каньпиян чужтӧм да быдтӧм. А сэсся и восьтӧма питомник, кӧні ӧнӧдз сылы отсасьӧны мамыс да чойыс.
– Ме важӧн нин кӧсйи рӧдмӧдны мейн-кунъясӧс да пудельясӧс, та вӧсна босьтчи вӧчны ставсӧ колана ногӧн, – висьталіс Анна. – Питомниксӧ шуим восьтыны асланым олан керкаын. Пемӧсъяскӧд ми век петкӧдчам выставкаясын.
Ӧні Анна рӧдмӧдӧ сӧмын пудельясӧс, а войдӧр сійӧ паськӧдіс мейн-кун, чаузи, канадаса сфинкс, абиссинскӧй кань. Быд кань-пон – аслыспӧлӧс, ставӧнлӧн торъя ӧбича да кӧсйӧмъяс.
– Кыдзи оз овлыны ӧткодь йӧз, сідзи и му вылас абу ӧткодь каньыс да понйыс – пӧрӧдаа сійӧ кӧть абу, – тӧдчӧдіс фелинолог.
Нёль кокаӧс босьтігӧн колӧ гӧгӧрвоны, мый ковмас кывкутны гыжъя-пинялӧн олӧм да дзоньвидзалун вӧсна. Пемӧстӧ быть вердны, шыльӧдны-мольӧдны, дӧзьӧритны, ковмас пыртны и дрессировка.
Анна пасйис: тайӧ пӧ абу сэтшӧм сьӧкыд, кыдзи медводз позьӧ мӧвпыштны, а, мӧдарӧ, зэв интереснӧй да ышӧдана удж. Ӧтувъя ворсӧмъяс да понкӧд ывлаті ветлӧдлӧм бӧрын пӧ пытшкад садьмӧ кыпыд ловру да уна сьӧлӧмкылӧм. А диван вылын кысуккӧд нюжмасьӧмыс да сылӧн мелі мургӧмыс отсаласны чинтыны лунтырӧн чӧжсьӧм мудз-стресс.
«А» да «Б»
Пемӧсъяс бӧрся видзӧдігӧн казялан, кыдзи каньпи либӧ кычан быдмӧ-сӧвмӧ, кыдзи ортсысяньыс сійӧ торъялӧ мукӧдысь. Кӧзяевалы рӧдмӧдысьяс понписӧ вермӧны сетны куим тӧлысь мысти, а каньпиян аддзӧны ассьыныс выль шоныд пельӧссӧ сӧмын кодзӧм-стерилизуйтӧм бӧрын, нёль тӧлысь мысти.
– Быд рӧдмӧдысь водзвыв аддзӧ, кутшӧм пемӧс сійӧ окотитӧ петкӧдны, да вӧчӧ ставсӧ, мед збыльмӧдны кӧсйӧмсӧ. Шуам, ме уджала инбридинг – рӧдвуж пон-кань гозйӧдан да ауткросс – ӧти видысь абу рӧдвуж пемӧсъясӧс паськӧдан методъясӧн, – тӧдмӧдіс уджнас питомникӧн веськӧдлысь.
Пемӧс рӧдсӧ пасъялӧны зэв жӧ аслыспӧлӧса – чужан лун сертиыс. Медводзын чужӧмаяслы нимъяссӧ сетӧны «А» шыпас вылӧ, мӧдъяслы – «Б» вылӧ, и тадз анбур серти водзӧ. Кор шыпасъясыс помасьӧны, бара бергӧдчӧны медводдза шыпасас.
Сідз, Анналӧн аслас эм Эфенди Банс Эрите Эленг Сонг нима ичӧтик пудель – Россияса ордйысьӧмын том чемпионка.
И пиньтӧ, и кужӧмтӧ
Кань-пон лӧсьӧдӧм бӧрын лунтыр куйлыны вольпасьын оз нин артмы. Но ставсӧ кӧ вӧчны колана ногӧн, выль правилӧясӧ велавны абу сьӧкыд.
Кинологъяслӧн клуб вонас ӧтчыдысь котыртлӧ понъяслы выставкаяс: тані колӧ петкӧдлыны пиньсӧ, рингын ветлӧдлыны кужӧмсӧ, а сэсся сетны экспертлы видлавны нёль кока ёрттӧ.
Эмӧсь понтӧ командаяс вӧчны велӧдан ӧтув правилӧяс.
> Вӧчнысӧ тшӧктӧны ясыда да лӧня. Гӧлӧссӧ оз кыпӧдны, оз ков, мед и висьталанногын тӧдчис грӧзитӧм либӧ личкӧм. Пемӧсыс кӧ оз чукӧстчы лӧня висьталӧм команда вылӧ, гӧлӧссӧ позьӧ кыпӧдны, стрӧжитны. Сэки быдтасыс думыштас, мый мыжмис, да сылы лоӧ окота корны прӧща.
> Командасӧ сетӧны ӧти кывйӧн либӧ дженьыдик зумыд кывтэчасӧн. Кывсӧ оз позь вежны рӧдвуж кыв вылӧ. Шуам, «Пукавны!» тшӧктӧм пыдди некор оз висьтавны «Пуксьы!» либӧ «Но, пуксьы нин!».
> Дрессируйтігӧн понсӧ пыр колӧ мыйӧнкӧ ышӧдны: кос кӧрымӧн либӧ косьтӧм яйӧн. Понлы колӧ босьтны сёянсӧ кӧзяиныслӧн восьса ки пыдӧсысь. Кычаныс быдмыштас да, ышӧданторсӧ сылы сетӧны шочджыка.
> Босьтӧм тӧдӧмлунъяссӧ вынсьӧдӧны уна йӧза уличаясӧд гуляйтігӧн. Понлы колӧ йӧз да машина вылӧ видзӧдтӧг велӧдчыны вӧчны командаяс.
Пемӧсъяс отсалӧны мортлы садьмӧдны сьӧлӧмкылӧмъяс, песыштны вир-яй, мӧвпавны, но таысь кындзи накӧд ми велӧдчам и видзны керкаын сӧстӧмлун да пӧрадок.
Пӧрӧдаа кань-пон лӧсьӧдны дасьтысьысьлы тӧд вылӧ Анна вӧзйӧ:
> Босьтӧй пемӧссӧ питомникысь. Видзӧдлӧй сылысь родословнӧйсӧ. Тадзи ті видзчысянныд «мешӧкын каньысь» – пемӧсысь, кодӧс вермасны вузавны пӧрӧдаа пыдди. Ньӧбӧм водзвылын тӧдмалӧй, эм-ӧ выль ёртныдлӧн метрика (документ, кодӧс сёрӧнджык вежӧны родословнӧй вылӧ).
> Век вердӧй сӧмын бур сёянӧн – уль яйӧн либӧ бур кос кӧрымӧн.
> Гӧгӧрвоӧй, мый пемӧс тіян олӧмын лоас дыр – 10-15 воысь унджык. Тайӧ абу чача, код йылысь позьӧ вунӧдлыны.
> Заптысьӧй уна терпенньӧӧн да ыджыд муслунӧн.
Олӧмын быдӧн кӧсйӧ юксьыны матыссакӧд сьӧлӧмкылӧмӧн, сетны сылы став бурсӧ, но такӧд тшӧтш окотитӧ кывны и воча радейтчӧм. Гортса пемӧсъяс – тайӧ му вылас аттьӧавны медся кужысь ловъя ловъяс.
Локтан сьӧкыд уджалан лун бӧрын гортад, восьтан ӧдзӧстӧ, а быдтасыд радпырысь тэнӧ вочаалӧ, водӧ орччӧн, видзӧдӧ муса синмӧн да нэм кежлӧ кольӧ паметьӧ да сьӧлӧмӧ. Малыштны тайӧ шоныд ёкмыльсӧ, кывны сылысь муслунсӧ – ыджыд шуд. Татшӧм здукъясыс – медся донаӧсь, и буретш та вӧсна ми лӧсьӧдам да радейтам гортса пемӧсъяснымӧс.
Виктория Королева.
Снимокъясыс Анна Булавалӧн гортса архивысь.