Комиын быд гожӧм школа, культура учреждение бердын челядьлы котыртлӧны уджалан лагер, бригада, юралысьлысь да мэрлысь отрядъяс.
Велӧдчысьясӧс босьтӧны медвойдӧр сэтчӧ, кӧні оз ков торъя тӧдӧмлун да сям. Найӧ вермасны пелькӧдны уличаяс, школа, пляж, керка да детсад ӧшинь ув, памятникъяс гӧгӧр, отсасьны ӧтка олӧма йӧзлы да с.в. Дас лунӧн челядюлов пӧ вермасны нажӧвитны… 4.500 шайт.
Но, кыдз тыдовтчӧ, тыр арлыдтӧмаяс пӧвстысь кодсюрӧлы та мындаыд абу сьӧм. Найӧ кӧсйӧны курыштны ёна унджык да дженьыд кадӧн. Майбыр, ӧтуввезйын наян йӧз вӧзйӧны ныв-зонлы быдсикас «уджсӧ».
Мошенникъяс дорын нажӧвитчӧмысь ӧтдор челядь медасьӧны наркотик иналысь дорӧ да дзеблалӧны сідз шусяна закладка-тубрас. Сьӧмӧн найӧс ышӧдӧны бырӧдны-сотны йӧзлысь эмбур да весиг вӧчны теракт.
Сыктывкарса прокурорлы отсасьысь Екатерина Соколова:
–Тыр арлыдтӧмаяс торкӧны оланпас некымын помка вӧсна. Бать-мамлы веськодь, мый вӧчӧ быдтасыс, а челядь оз тӧдны, кутшӧм кружок-секцияӧ инасьны. Со и тӧв чужъялӧны ас коддьӧмыскӧд.
А татшӧм котырас нырщикалысьыс вӧзйӧ нажӧвитны уна сьӧм. Мый пӧ кӧть и оланпас торкӧмӧн. Повнысӧ нинӧм, тыр арлыдтӧмаӧс дзескыдінӧ оз пуксьӧдны…
14-16 арӧсаяс босьтӧны бӧбйӧдлӧм мортыслысь ылӧдчысьясӧн пычкӧм сьӧмсӧ да банкомат пыр ыстӧны индӧм тшӧтӧ, дерт, уджсьыс урчитӧм мында кольӧны аслыныс.
Буретш татшӧм «курьерсӧ» и киӧдыс кутӧны погона йӧз, а сьӧмсӧ чукӧртысь медалӧ нин выль ныв-зонмӧс.
Кодсюрӧ дорйӧ челядьӧс, коньӧръясӧс пӧ ылӧдлӧмӧн тойлӧны мыж вӧчны.
Овлӧ и тадз. Емдін районын «уджӧн могмӧдысь» кык зонкаӧс эскӧдӧма, пӧль-пӧчлысь «чукӧртӧм» сьӧмыс пӧ мунӧ спецоперацияын воюйтысьяслы. Найӧ и босьтчӧмаӧсь отсасьны.
Кыкнанныс лючки семьяысь, оз тшыгъявны. Ӧні мӧдасны «быдмыны» полиция син улын.
Но унджык ныв-зонмыс гӧгӧрвоӧ, мый вӧчӧ мыж. Ӧд лёк вылас медалысьыс сьӧмсӧ чукӧртны мунтӧдзныс найӧс велӧдӧ дзебсясьны полицияысь, видеокамераысь, шуам, ныр-вомсӧ тупкыны медицина маскаӧн, гаровтны шарпӧн, синмӧдзыс лэдзны капюшонсӧ, а сідзжӧ юӧртӧ «следовательлысь» ним-вичсӧ, кодлы олӧма мортыс сетӧ сьӧмсӧ да с.в.
Эмӧсь пӧ и сэтшӧмъяс, кодъяс тӧдмалӧны, мый зільӧны мошенник вылӧ, но майшасьӧм пыдди, мӧдарӧ, нимкодясьӧны да вӧзйӧны бӧбйӧдлыны тӧдса пӧль-пӧчӧс.
Оперативникъяслӧн син улӧ тшӧкыда веськалӧны и наркотикӧн вузасьысьлы отсасьысь ныв-зон, «закладчикъяс».
Став мыжсӧ тыр арлыдтӧмаяс вӧчӧны интернет-лавка помысь жӧ да, дерт, та дырйи гӧгӧрвоӧны, мый тубрас пытшкас. «Оператор» налы юӧртӧ, кӧні дзебӧма тубрас чукӧрсӧ. «Закладчик» корсьӧ дзебассӧ да разӧдӧ мукӧдлаӧ. Та бӧрын юӧртӧ «операторлы», кытчӧ дзеблаліс дурмӧдчанторсӧ.
Таво январын погона йӧз кутісны киӧдыс нёль «закладчикӧс». Мӧйму тайӧ каднас шедӧма сӧмын ӧти.
Кыдзи и сьӧм чукӧртысь «курьеръясӧс», полиция медся тшӧкыда кутӧ дурмӧдчантор разӧдысьясӧс. Татшӧмыслы оз жӧ сетны дыр «нажӧвитчыны». Кодсюрӧ весиг «удждонсӧ» босьтны оз удитны. Буретш найӧс кыскӧны кывкутӧмӧ да вермасны йӧршитны сутшкасьысь сутуга сайӧ. Дурмӧдчанторкӧд йитчӧм мыжысь кодсюрӧӧс пуксьӧдӧны 16-20 во кежлӧ.
Казьтышта, кокньыд да шӧркодь мыж вӧчӧмысь кывкутӧмӧ кыскӧны 16 арӧссянь, но сьӧкыд да торъя сьӧкыд мыжысь сутшкасьысь сутуга сайӧ вермасны веськавны и кык арӧсӧн томджык ныв-зон.
Юркарын тыр арлыдтӧмаяслӧн делӧяс кузя юкӧнысь старшӧй инспектор Ольга Кохендерфер:
–Сыктывкарын тавося февральын Октябрь шӧртуйса 68-ӧд да Эжваысь Маяковский нима уличаса 9-ӧд номера керкаясын ӧзйылӧма ӧдзӧсыс. Некымын лун мысти ыпнитӧма ӧдзӧсыс Школьнӧй переулокса 11-ӧд номера керкаын.
Недыр мысти туясьысьяс кутӧмаӧсь тыр арлыдтӧм сизим зонкаӧс да панӧмаӧсь на вылӧ уголовнӧй делӧ. На лыдысь кыксӧ водзті кыскылӧмаӧсь нин уголовнӧй кывкутӧмӧ. Нёльыс велӧдчӧны школаын. Куимыс тыр-бур семьяысь, ӧти – детдомса, кодӧс син улас кутӧ нин вӧлӧм тыр арлыдтӧмаяслӧн делӧяс кузя юкӧн. Следовательлы висьталӧмаӧсь, мый татшӧм «уджсӧ» аддзӧмаӧсь Тelegram-каналысь, кӧні налы вӧзйӧмаӧсь ӧти ӧдзӧс ӧзтӧмысь 5-6 сюрс шайт.
Шуны, мый челядь эз гӧгӧрвоны лёк вӧчӧмсӧ, кыв оз бергӧдчы. Ӧдзӧс ӧзтӧмнас вермис пӧдны тшынас да сотчыны уна морт.
Зэв бура тӧдісны вӧчӧм мыж йылысь и юркарса аэропортын трансформатор подстанция сотны дасьтысьысьяс. Ӧти зонка быдмӧма мамыскӧд, мӧд – мамыскӧд да дядьыскӧд, а коймӧдыс – пӧль-пӧчыскӧд. Кыкыс вӧлӧмаӧсь нин полиция син улын. Теракт вӧчӧмысь ускӧттьӧ йылысь абу и мӧвпыштлӧмаӧсь. Тшӧтш кӧсйӧмаӧсь ӧдйӧ нажӧвитны уна сьӧм. Но тадзи «нажӧвитчӧмсьыс» зонъясӧс вермасны пуксьӧдны дзескыдінӧ 12-20 во кежлӧ.
Россияса следственнӧй комитетлӧн следственнӧй управлениеысь Сыктывкарса юкӧнӧн веськӧдлысь Дмитрий Сотиев:
–Воддза воын серти мӧйму тыр арлыдтӧмаяс вӧчисны унджык мыж. Миян ведомствоса следовательяс туялісны да ыстісны судӧ 44 уголовнӧй делӧ, а 2022-ӧдын – 33. Челядь ёнджыка гусясисны да мошенничайтісны. 2022-ӧдын кӧ вӧлі 8 татшӧм мыж, мӧйму – 14 нин.
Наркотиккӧд йитчӧм мыж кузя кольӧм во панім 7 уголовнӧй делӧ, а воддзаас – 11. Ёрдӧ ыстім дурмӧдчанторкӧд йитчӧм 4 уголовнӧй делӧ, 2022-ӧдын татшӧмыс вӧлі 8.
Тыр арлыдтӧмаяслӧн мыж кузя судӧ мӧйму ыстім 19, а воддза воын – 22 уголовнӧй делӧ.
Ныв-зон пиысь унаӧн кӧсйӧны, мед налӧн вӧлі тшӧтшъяыслӧн кодь жӧ дона айфон, кӧм-паськӧм. Но налӧн бать-мамыс оз вермыны татшӧмсӧ ньӧбны. Со и томулов корсьӧны содтӧд «нажӧтка».
Та йылысь погона йӧз тшӧкыда сёрнитӧны велӧдчысьяскӧд, бать-мамыскӧд аддзысьлігӧн. Та могысь найӧ вонас сюрсысь кымын волӧны школаясӧ. Но…
* * *
Гӧгӧрвоана, тыр арлыдтӧмаяс мыж вӧчӧны оз сӧмын нажӧвитчӧм могысь.
Тайӧ гижӧдсӧ дасьтігӧн син улӧ усис кык юӧр.
Сыктывкарын полицияӧ шыӧдчӧма мужичӧй, кодлысь гусялӧмаӧсь ВАЗ-2107 машина. Здук кежлӧ пыралӧма гортас, весиг машина ӧдзӧссӧ абу пӧдлалӧма, и мотор заводитан ключсӧ абу перйӧма.
ГИБДД-са сотрудникъяс сувтӧдӧмаӧсь машинасӧ Сыктывкар–Мылдін туйлӧн 28-ӧд километрын. Руль саяс пукалӧма 16 арӧса зон. Сыкӧд орччӧн вӧлӧма татшӧм жӧ арлыда, но некымынысь нин судитлӧм ёртыс. Таӧдз найӧ куим машинаысь жугӧдӧмаӧсь томансӧ, но вӧрзьынысӧ абу вермӧмаӧсь.
Мыйла гусялӧмаӧсь? А кӧсйӧмаӧсь журъялыштны республикаті.
Емдін районса судӧ шыӧдчӧмаӧсь полицияса сотрудникъяс, кодъясӧс пикӧ вайӧдӧма 10 (!) арӧса зонка. Гортас ни школаын некод пӧ сійӧс оз вермы пуксьӧдны успаньвыв. Торйӧн нин ёна «гажӧдчӧма» мӧйму да таво. Кытчӧдз пӧ ставсӧ эз пузувт, колӧ мыйкӧ вӧчны зонкаыскӧд.
Суд меститӧма кампужитчысьсӧ тыр арлыдтӧмаясӧс видзан шӧринӧ. Гортсаясыс, велӧдысьяс да тшӧтш и полиция вермасны 30 лун «шойччыштны»… <>
Николай Размыслов.
Снимокыс авторлӧн.