Анастасия Пунегова (нывдырся овыс Мишарина) – шуда мам да радейтана гӧтыр. Водзӧ олӧмсӧ тунавлӧма ӧти классын велӧдчысь нывъяскӧд пывсянын гадайтчигӧн. Сьӧлӧмсяньыс эскӧма, мый верстяммас да, збыльмас нывбаба шудыс.
А мый тані дивӧыс, став том нылыс кӧ эскӧны мойдӧ. Эскӧма, эскӧма, да и везитӧма Анастасиялы.
Олӧм югзьӧдысь
Чужӧма-быдмӧма Анастасия Кӧрткерӧс районса Ыджыдвиддзын. Бать-мамыслӧн быдмӧмаӧсь куим чоя-вока. Настя – шӧр ныв, эм сылӧн кык вок: ӧтиыс ыджыдджык, а мӧдыс ичӧтджык.
–Школаын велӧдчигӧн зэв унаысь тунасьлім: пывсянын, гожся керкаын. Весиг ӧтнам пывсянын гадайтчылі. И аслым ме сэки туналі Дима нимаӧс. И, кыдз помнита, куим челядьӧс.
Ме сэки таӧ эски. Пыр кори Енмыслысь, мед верӧсӧй эз курит ни эз ю. Сэтшӧмӧс и аддзи. Уджалӧ сійӧ «Комиэнергоын» ведущӧй экспертӧн, зэв кывкутана уджыс. Шмонитӧмӧн ме сійӧс нимта «Лампочка Ильичаӧн», сы вӧсна мый менсьым олӧмӧс югзьӧдіс. Быдтам куим пи. Гадайтчигӧн, дерт, эг тӧд, мый буретш тадзи лоӧ, сӧмын куим челядьӧс тунавлі. А збыль олӧмас нин сэсся ставыс воссис, – висьталӧ Анастасия Владимировна.
–А кыдзи тӧдмасинныд верӧсыдкӧд?
–Ӧтуввезйын. Зэв интереснӧя артмис. Ми ӧта-мӧдӧс эг тӧдӧй, кӧть эськӧ миян аддзысян туйным вӧлӧма матын. Сыктывкарса университет помалӧм бӧрын уджалі КРИРО-ын, а Дима, вӧлӧм, туй мӧдарас – «Комиэнергоын». Но ми некор эг паныдасьлӧй. А, гашкӧ, паныдасьлім, но эг синмасьлӧй. Олім ӧта-мӧдсянь матын жӧ. Ме Маегов уличаын оланін кӧртымалі, а сійӧ Дальньӧй улича вылын оліс. Сэсся ме вуджи уджавны Сыктывкарса коми культура шӧринӧ, артмӧ, эг жӧ ёна ылӧ. Но миян туйным, висьтала тай, эз вомӧнасьлы.
Коркӧ сэсся ме регистрируйтчи ӧтуввезйын тӧдмасян сайтын. Унаӧн, дерт, гижисны, на пӧвстын вӧлі и верӧспуӧй. Зэв вежавидзысь да лабутнӧй. Во гӧгӧр гижасим, а эг паныдасьлӧй. Меным сэсся дышӧдіс сайтыс, да петі сэтысь. И ӧтчыд кодкӧ быттьӧ бокӧ тойліс: пырав пӧ, пырав. Пыри, а сэні Димасянь письмӧ. Ме вочавидзи. И бара мӧдім гижасьны. Сэки нин Дима корис менӧ ресторанӧ, аддзысьлам пӧ.
–Эз вӧв сідз, мый ӧтуввезйын ӧти морт, а збыльвылас мӧд?
–Эз. Сэтшӧм жӧ вежавидзысь да лабутнӧй. И менам сьӧлӧмӧй сылі. И Дималы ме мусми. Менсьым эз на юав, а бать-мамыслы шуӧма, гӧтрася пӧ. Некымын тӧлысь мысти меным шуис, ме пӧ тэнӧ ёна радейта, чужты пӧ меным кага. Ме пӧ патераӧс дзоньтавны заводиті нин. Ме сэсся сылы шмонитӧмӧн жӧ вӧзйи, мися, бус пиас ӧд он ов, лок ме ордӧ дзоньтасигад. И эг чайт, мый локтас кӧлуй нопйӧн. Сывъяліс менӧ – и ставыс… Таво миян кӧлыссянь кӧкъямыс во нин лоӧ.
Шудтӧм да шуда во
–2016 воыс менам вӧлі медся шудтӧм и медся шуда, – водзӧ висьталӧ Анастасия Владимировна.
–Мыйла?
–Сэки, март 13 лунӧ, мамӧй кувсис. Кӧкъямыс во нин сійӧ мӧдаръюгыдас. Эз вермы гажӧдчыны миян кӧлысь вылын. Гожӧмнас гижсим, а ноябрын чужис медводдза кагукным – Матвей. Таво пиукнымлы тырӧ 8 арӧс.
Збыльысь, буракӧ, шуӧны, шогыд да шудыд орччӧн ветлӧны… Мамӧй зэв ёна окотитіс, мед сійӧс ыджыд мамӧн шуисны. Воклӧн вӧлі нин ныв да, бабӧн шуисны, а сылы вӧлі окота кывны «ыджыд мам» кыв. Ме сӧмын удиті сылы висьтавны, мый нӧбася, вӧлі тайӧ март 6 лун…
И пуксис гаж
–Мыйла вуджин КРИРО-ысь коми культура шӧринӧ?
–Мудзи, тыдалӧ. Меным эськӧ вӧлі вӧзйӧны диссертация гижны. Но ме гӧгӧрвои, мый абу дзик сьӧлӧм серти наукаын уджыс. И кор тӧдмалі, мый корсьӧны коми культура шӧринӧ уджалысьӧс, пыр жӧ шыӧдчи. И заводитчис менам праздник! Культураын уджалігӧн быд лун колӧ котыртны кутшӧмкӧ гаж. Дзик пыр ыстылісны командировкаӧ Эстонияӧ. Муні ме сэтчӧ холодильник-сумкаӧн, кытчӧ пукті чери, сьӧла, вотӧс, тшак. Финн-йӧгра войтырлӧн гаж вылын гӧсьтъясӧс тӧдмӧді коми культураӧн, пуси-пӧжаси сэні. Весиг вузаси. Зэв окотапырысь ньӧбалісны менсьым коми шаньгаяс, тшак-вотӧс. Помнита, мырпом ёна кажитчис. Зарни тусь пӧ тайӧ.
Но, веськыда кӧ шуны, ме кӧкъямыс во нин декретын. Куим пи быдтам верӧскӧд. Матвейлы ноябрын, висьталі нин, кӧкъямыс арӧс тырас, Артём нёль арӧса, Ромалы дас тӧлысь. Ыджыдджыкъясыс радейтӧны видзӧдны «Три кота» мультфильм. И сэні куим кань: Коржик, Карамелька да Компот. Матвей вӧлі шуӧ, ми пӧ кӧсъям сідз жӧ.
–И ӧні тіян Коржик, Карамелька да Компот?
–Три танкиста, – нюмъялӧ ань. –Ыджыдыс радейтӧ танкъяс, военнӧй техника. И шуӧ, ме пӧ лоа командирӧн.
–Он майшасьӧй та вӧсна, бӧръя кадсӧ кӧ тӧд вылын кутны?
–Ог старайтчы думайтны лёксӧ. Эска бурас. И пиянӧй – менам дорйысьяс. Зэв меліӧсь быдмӧны. Ӧта-мӧдсӧ радейтӧны, дорйӧны жӧ. Матвей меным отсасьӧ Ромаӧс видзны. Ворсӧдӧ сійӧс, видзӧдӧ, мед тӧдлытӧг оз ньылышт ичӧт чача торъяс.
–Анастасия Владимировна, уна мамсянь кывлан, мый декретын пукалігӧн налӧн лоӧ кутшӧмкӧ бейби-блюз, депрессия. А тіян?
–Ме зэв шуда! Кыдзи вермас мам лоны шудтӧмӧн аслас челядькӧд? Верӧс меным первойсяньыс шуис, быдтысь пӧ, удж йылысь эн мӧвпав. Куим во пукалі декретын, а сэсся мӧд пи чужті, коймӧдӧс Ен сетіс. Некутшӧм удж оз вӧч аньӧс шудаджыкӧн. Кор ме лоа аслам челядькӧд, ог кӧ ӧні? Сьӧлӧмтӧ выя бордйӧн быттьӧ мавтыштӧны, кор кылан «мам» кыв, аддзан кагаыдлысь медводдза воськов, ворсан-ноксян сыкӧд.
–Абу окота некытчӧ ветлыны, шойччыштны наысь?
–Ме ог шу, мый ме кутшӧмкӧ мудзлытӧм ань. Ловъя лов ӧд. Но менам мудзӧй накӧд и бырӧ. Радейтана верӧскӧд да. Ме ог пыр пукав гортын. Челядькӧд гуляйтам, тӧдмасялі нин мукӧд мамкӧд. Сэсся ветлывла коми гаж-шмонь вылӧ (ачым коми да, ловлы коми шмонь-гаж колӧ).
«Пуктам кык чипанок»
–Карын оланныд, верӧсыд, дерт, роч. Али коми?
–Верӧслӧн мамыс чувашка, батьыс коми, ачыс сійӧ роч, но некор на эг кывлы сысянь, эн пӧ сёрнит комиӧн. Ог ӧд кут рочасьны, шуам, батькӧд, вокъяскӧд. Комиӧн велӧда и челядьӧс. Ветлывлам «Шуда котырӧ». Зэв бур, мый татшӧмыс эм Сыктывкарын.
–А мый сійӧ сетӧ тіянлы?
–Ме ачым коми. И зэв окота, мед пиян тӧдісны кывсӧ. Но первой майшаси, мый карын олігӧн, гашкӧ, оз артмы велӧдны. Колӧ ӧд быд лун сёрнитны, а верӧс менам, шулі нин, роч. А, сідзкӧ, пыр сёрнитны комиӧн оз артмы. «Шуда котыр» меным отсаліс венны тайӧ майшасьӧмсӧ. Да и ыджыдджык пиӧй ачыс окотитіс тӧдны комисӧ. И таысь меным зэв нимкодь. Ми сэтчӧ ветлывлам челядькӧд, налы сэні гажтӧм оз босьт да и интереснӧ, унатор котыртӧма да.
–Мыйджык вӧчланныд?
–Овлӧ, кывбур велӧдам либӧ пусям-пӧжасям комиӧн сёрнитігмоз. Матвейлы, дерт, сьӧкыд на кутшӧмсюрӧ кывъяс шуавны. Торйӧн нин сэтшӧмсӧ, кӧні орччӧн некымын согласнӧй. Коркӧ вӧлі сэні пӧжасям. И коліс шуны: «Пуктам кык чипан кольк». Гашкӧ, сё дубль снимайтім. Матвейлӧн эз и артмы, пуктам пӧ кык чипанок.
Овлӧ, ме сійӧс комиӧн вида. А сійӧ зэв лабутнӧя шуас: «Мамӧ, пуксьы да сёй».
–Кор мортыс сёйӧ, раммӧ, али вомыс сэки мӧдторйӧн занят?
–Вермас лоны, – нюмъялӧ шуда мам.
Сёйны кӧ, ӧти пызан сайын
–Эм-ӧ тіян семьяын кутшӧмкӧ традиция?
–Гашкӧ, торъя традицияыс и абу, но радейтам семьяӧн шойччыны ӧтлаын, сиктын либӧ дачаын, лызьӧн ислалам. Мед пыр ӧтлаын вӧлім. Сёйны кӧ, ӧти пызан сайын. Миян ӧд ичӧтдырйи вӧлі сідз жӧ. Помнита, кыскасны пачысь чугунын шыд, пуктасны ыджыд тасьтіӧ, и ӧтилаысь панясям. Ӧні, дерт, быдӧнлӧн торъя тасьті, но ставӧн ӧти пызан сайынӧсь.
Кӧсъя, мед челядь эз дышӧн быдмыны. Верӧс бать-мамлӧн ас керка, ветлам сэтчӧ картупель пуктыны. Кольӧм во морков туссянь быдтім. Мед челядь тӧдісны, кыдзи сійӧ быдмӧ, а эз думайтны, мый лавкаӧ петалін да и ньӧбин. Ме ачым быдми сиктын да уна уджалі, мамкӧд вӧлі пӧжася, мӧс видзим да, идрася, турун пуктам, киськасям. Менӧ кӧ кытчӧкӧ вӧлі колясны, некӧн ог вош, унатор кужа вӧчны да. Коркӧ менам кӧмӧй косяссис, да бать сетіс суниса ем, вур пӧ. Ме и вури. Челядьӧс уджӧн овны жӧ велӧда, мед тӧдісны, кыдзи сьӧмсӧ нажӧвитны. <>
Екатерина Макарова.
Снимокъясыс Анастасия Пунеговалӧн гортса архивысь.