Коми наука шӧринысь Кыв, литература да история институт республикаса национальнӧй политика министерствокӧд ӧтув чукӧртлісны финн-йӧгра войтырлысь литература туялысьясӧс сёрнитны асланыс уджын шӧр нырвизьяс, падмӧгъяс да водзӧ вылӧ могъяс йылысь.
Ми радейтам Альберт Егорович Ванеевлысь кывбуръяс, тӧдам и кыдзи литература туялысьӧс, ыджыд пай сійӧ пуктіс и «Коми Республика» энциклопедия дасьтӧмӧ.
Айму вӧсна Ыджыд тыш мунан воясся коми литературалы сиӧм уджъясысь пыдди пуктам Ирина Михайловна Ванееваӧс. Владимир Николаевич Дёмин поэзия донъявліс. Вера Алексеевна Латышева драматургия туялӧмысь ӧтдор студентъяслы велӧдчан пособие дасьтіс. Валерий Иванович Мартынов литературоведениеын вӧдитчан терминъяса кывкуд лӧсьӧдліс, И.Куратовлысь творчествосӧ туяліс, а сідзжӧ видлаліс, кыдзи роч классика тӧдчӧма коми литература сӧвмӧмӧ.
Витнан учёнӧйыслы тайӧ воыс – юбилея, и Сыктывкарын симпозиумсӧ сиисны налы.
Комиысь, Удмуртияысь, Карелияысь, Марий Элысь, Перым-Коми кытшысь, Мордовияысь, Чувашияысь литературоведъяс, кыв, фольклор, культура, история туялысьяс, вуз-колледжын велӧдысьяс, музей-библиотекаын уджалысьяс, аспирантъяс сёрнитісны ас кывъя литературалысь история да поэтика, торъя гижысьяслысь творчество донъялӧм, литература туялысь да критик удж йылысь, а сідзжӧ кыдзи библиография да лингвистика отсалӧны туявны литература.
Наука сӧвмӧдӧмӧ А.Ванеевӧн, И.Ванееваӧн, В.Дёминӧн, В.Латышеваӧн, В.Мартыновӧн пуктӧм пай йылысь висьтасисны Сыктывкарысь Елена Ельцова, Ольга Зиявадинова, Галина Лисовская, Светлана Егорова, Наталья Горинова, Диана Холопова. Кыв боксянь Альберт Ванеевлысь творчествосӧ туялӧмаӧсь Валентина Лудыкова, Ольга Некрасова, Галина Пунегова. Петрозаводскысь Наталья Чикина висьталіс, коми поэтлысь кывбуръяссӧ пӧ вуджӧдӧны карел кывйӧ, йӧзӧдӧны журналъясын.
–Менӧ вӧрзьӧдісны Ленин йылысь мӧвпъясыс, кӧть эськӧ кодкӧ вермас шуны, мый найӧ оз лӧсявны ӧнія кадыслы, – пасйис сійӧ. – Альберт Ванеев ёртасьліс Карелияысь учёнӧйяскӧд.
Наталья Чикина казьтыштіс, 1986 воӧ пӧ Карелияын котыртлісны коми литература лунъяс, и сэки жӧ Петрозаводскса ӧти уличалы сетісны Сыктывкарса ним. А 2006 воӧ пӧ миян республикаын чукӧртчылісны финн-йӧгра регионъясысь гижысьяс. И татшӧм йитӧдъясыс пӧ и ӧні зэв коланаӧсь.
Тӧдса вӧлӧма Альберт Ванеевкӧд и Чувашияса университетысь профессор Виталий Родионов.
Симпозиум дырйи сійӧ сёрнитіс XIX нэмӧ коми да чуваш литератураяслы подув пуктысьяс Иван Куратов да Иван Яковлев йылысь.
1800-ӧд воясас пӧ роч литература кутісны вылӧ донъявны суйӧрсайса странаясын, а мирса литература подулын и Куратов, и Яковлев зілисны кыпӧдны чужан кывсӧ.
Петрозаводскысь Мария Казакова А.И.Мишин йылысь висьталігӧн пасйис, сійӧ пӧ босьтчылӧма гижны роч да финн кывъясӧн, кырымасьлӧма Олег Мишин да Армас Хийри нимъясӧн. Кык сикас культура пӧ сылӧн гижӧдъясын вочаасьӧмаӧсь да матысмӧмаӧсь ӧта-мӧд дорас: финн кывъя гижӧдъясас тыдовтчӧ вӧлӧм войвывса рочьяслӧн, а роч текстъясас – ас войтырыслӧн аслыспӧлӧслуныс.
Бӧрынджык А.Мишин заводитӧма гижны и карел кывлӧн ливвик сёрнисикасӧн. Сідзи жӧ и Н.Аврамов 1980-ӧд воясӧ роч кындзи пондӧма гижны вепс кывйӧн.
Перым-Коми кытшысь Татьяна Ермакова висьтасис перымса комияслӧн драматургия йылысь.
Пьесаяссӧ пӧ кызвыннас гижлісны фольклор подув вылын, но бӧръя кадас тематикаыс паськаліс, ӧнія йӧз да налӧн олӧмыс, мӧвпалӧм-майшасьӧмыс тыдовтчӧны гижӧдъясас. И век жӧ драматургыс пӧ миян этша на.
Коми наука шӧринса Кыв, литература да история институтысь литературоведение юкӧнӧн веськӧдлысь Татьяна Кузнецова сёрнитіс пыдіа мӧвпалысь морт Геннадий Васильевич Беляевлӧн удж йылысь. Сійӧ пӧ сьӧлӧмнас йитчӧма литературакӧд, дасьтӧма «Книгаын да олӧмын» сборник, туялӧма гижысьяслысь (тшӧтш и паськыда тӧдтӧм авторъяслысь – уналысь нимсӧ «бӧр ловзьӧдӧма» буретш Геннадий Беляев) псевдонимъяс да лэдзӧма та йылысь «Коді сійӧ, коді тайӧ…» небӧг, пыртӧма исследователь уджӧ архивъясысь уна материал. Г.Беляевлысь туясяна гижӧдъяссӧ йӧзӧдлӧмаӧсь «Югыд туй», «Коми му» да мукӧд петас, и колӧ пӧ чукӧртны найӧс да ӧтувтны ӧти кышӧд улын.
Татьяна Леонидовналысь вӧзйӧмсӧ ошкисны симпозиум вылӧ чукӧртчӧмаяс, Геннадий Беляевлӧн коми кывйыс пӧ зэв мича, лыддян да нимкодясян сыӧн.
Саранскысь Светлана Шеянова мордва литература йылысь висьтасигӧн пасйис, бӧръя дас вонас пӧ ни ӧти роман абу вӧлі гижӧма. И помкаыс пӧ талы некымын: ӧти-кӧ, литератураӧ локтӧны томъяс, и найӧ оз на ыштыны босьтчыны ыджыд уджӧ, а мӧд-кӧ, лыддьысьысьяс виччысьӧны дженьыдджык гижӧдъяс.
Татшӧм мытшӧдыс и мукӧд финн-йӧгра литератураын петкӧдчӧ. Романыд ӧд эпическӧй жанр, и гижсьӧ сійӧ сэк, кор олӧмыс зумыд, а вежласян кадӧ (а ӧні ми олам буретш татшӧм кадколастын) неыджыд гижӧдъяс артмӧны.
Ньӧжйӧ сӧвмӧ и критика. Москваын кӧ специалистыс уна да, литературасӧ туялӧны и гижӧдъяс донъялӧны торъя йӧз, регионъясын кыкнан уджсӧ лоӧ вӧчны ӧти и сійӧ жӧ йӧзлы.
Удмурт, перым-коми, мордва да мукӧд литератураын, торйӧн нин поэзияын, ӧні ёнджыка аньяс водзмӧстчӧны – тайӧ тшӧтш тыдовтчис симпозиум дырйи сёрниясысь.
* * *
Чукӧртчӧмлы кывкӧртӧд вӧчигӧн исследовательяс шуисны паськыдджыка тӧдмӧдны йӧзсӧ, тшӧтш и школа-вузын велӧдчысьясӧс, финн-йӧгра литератураяс туялан уджӧн, ёнмӧдны регионъяскостса йитӧдъяс.
Аттьӧалісны и Коми Республикаса национальнӧй политика министерствоӧс, сылӧн отсӧгӧн кӧсйӧны йӧзӧдны симпозиум дырйи висьталанторъяса сборник. <>
Павел Симпелев.
Снимокъясыс ӧтуввезйысь.