«Биа сюръяын»
Ми мамӧкӧд дзолядырйи овлім Діасёръя вӧр посёлокын. Діасёръясӧ менам сэки шусьӧ вӧлӧм «биа сюръяӧн», дерт, кӧнкӧ, югыд биыд вӧлі нин сэн.
Кутшӧмакӧ кольӧма на вежӧрын сэкся олӧмыс. Мамӧ – Миш Тина – кер дорӧ ветліс 11 во. Кер лэдзис, кыскасис, кывтліс моль бӧжӧн Затонӧдз. Том бур кадсӧ ас коддьӧм ныв-зонкӧд Красноярын да Юшкоёльын и коллявлӧма.
Олім посёлокас нёль патераа щитӧвӧй керкаын. Мам сэки петіс верӧс сайӧ, сэні жӧ чужисны вок да чой. Оланінным кӧдзыд да, вонъя крӧватьсӧ джекпом вылӧ лэптыштлісны весиг. Ме узьлі джоджын. Вольпась пыдди кык купайка вольсавлісны, эмбур ӧд уна эз вӧв, мамӧй сирӧта да.
Баринов суседъяс орччӧн овлісны, челядьыс унакодь вӧлі. Батьныс быд лун ньӧбліс зонпоснилы шоколад плитка, и меным тшӧтш чуктӧдыштас да шуас: «Шоколад надо кушать, а от карамелек зубы портятся». Налӧн чачаыд уна вӧлі. Ӧтчыд ньӧбӧмаӧсь заводнӧй шыр, и ме чайті сійӧс ловъяӧн да вель дыр полі. Менам вӧлі жӧ дзоляник резина акань, да коксӧ вунді, мед ветлӧдлас.
Мӧдарсяньыс олісны Иона дядь мамыскӧд. Степан Марья пӧчӧӧн шулім ставным. Пӧчӧыд висьласис, кага видзны эз нин вермы. Петавлывлі Иона дядь дорӧ сгущённӧй йӧв сёйны. А банкаыс куим литра, ыджыд паньӧн жӧ и сёя вӧлі. А пӧчӧ броткӧ: «Тайӧ тай ставсӧ сёяс, ставсӧ сёяс». Иона дядь том да зэв мича, толькӧ шпыньялӧ. Бурлак зон нывъяс понда тышкасьлӧ. Мам сылы гач стрелка гладитӧ либӧ дӧрӧм кизь вуралӧ. Посёлокад пӧлучка бӧръясад ми и иган сайын на пукавлім. Быдсяма йӧзыс сэк вӧліны…
Тшӧкыда петавлі и Расова Лизаясӧ, найӧ матын овлісны. Сійӧ вышивайтчӧ вурсян машинаӧн, а меным зэв интереснӧ видзӧднысӧ. Вышивайтчан лапкасӧ весиг вайлі гортысь. Шуд усьлӧма да, мамӧй вурсян машинасӧ лотереяӧн воӧма, зэв бура вурсис. Приданнӧй машинаӧн шулывлісны гортын. Коркӧ эськӧ мам кватитчис жӧ лапкатӧ, да сёр нин, ме сійӧс тётя Лизаыдлы козьналі нин. Пӧдаритӧмтӧ ӧд бӧр он босьт.
Ньӧжйӧникӧн овмӧдчим: мам вӧчис градтор, пуктіс картупель, лӧсьӧдіс кӧза. Нимыс вунӧма нин, гортӧ тамбурӧдз пырӧ вӧлі. Челядьыдлы ӧд ас йӧлыд колӧ. Сэсся и дзоляджык вок нин вӧлі. Кӧза гидсӧ вӧчны воліс Толей чож, гашкӧ, ӧти лунӧн и вӧчлӧма. Сӧмын кӧза йӧвсӧ сёйны эз удайтчы. Куліс вайсьӧм бӧрас, висьмис да. Мамӧ шуис, вомдзалісны пӧ, кӧзаыс ӧд мича, еджыд вӧлі.
Скӧттӧ мамӧ ёна бура видзліс. Сійӧс посни челядьнад «кокньыд» удж вылӧ вуджӧдісны пекарняӧ. Пӧжасяніныс миянсянь ылынкодь, но ме тшӧкыда сэтчӧ волывлі. Пекар Ёгор оз дӧзмы, век сетӧ челядьыдлы сотчыштӧм нянь корка. Шуас: «На, тіянлы припёк».
Ёна ола вӧлі Пекар Ёгорын, ворса Нина нылыскӧд да Лида Эльвейнкӧд. Ёгор сарайын дзебсясям, мыйыс сӧмын абу сэн! Черитӧ кыйӧма бӧчка тыр, а бӧчкаыс, гашкӧ, миян судта. Лидалы консерв банкаысь вӧчӧмаӧсь дзоляник ведра да збыльнӧй карнан, дерт жӧ, меным та-тшӧмыс колӧ жӧ. Ва новлӧдлӧ сійӧ, мыйкӧ киськалӧ, Ниналӧн чойяс-видзанторъяс эмӧсь. Ме ӧтнам медся прӧст. Лида пыртлас миянӧс гортас, немеч «гросмуттер» дорас, а кыдзи гӧгӧрволім ӧта-мӧднымӧс, ог тӧд. Мунны кутам да, бабыс гусьӧникӧн лыддьӧ камодас мича прӧшви вылас сувтӧдӧм слӧникъяссӧ: «Айн, цвай, драй…». Слӧникыд миянлы, кӧнкӧ, колӧ жӧ вӧлі.
Коркӧ ворсігӧн дзебсьылі ывлавывса пызь ларӧ. Дыр эз аддзыны да, менам сэтчӧ ланьтсьӧма. Корсьӧмаӧсь да, Пекар Ёгор моздорас нуӧма гортӧдз. Кӧть и стрӧгкодь вӧлі, но челядьтӧ сійӧ радейтліс. Медбӧръяысь пыралі на ордӧ Югыдтыдорсянь кывтігӧн. Гӧгӧр мича краскаӧн мавтӧма, пызан гӧгӧрыс челядь. Пекар Ёгор гӧтыр вердіс менӧ чӧскыд борщӧн. Налӧн Женя пиыс зэв мичаник, сьӧд кудриа юрсиа. Ас вӧчӧм улӧс вылӧ пуксьӧдӧмаӧсь да, ме дыр видзӧді сы вылӧ. Стенас ӧшалӧ чойясыслӧн ыдждӧдӧм карточка, и ме жалиті, мый менам татшӧмыс абу. Фотографъясыд волӧны жӧ вӧлі, но «денег нет» кӧ, оз снимайтны. А Пекар Ёгор гӧтырыс син водзӧ коли сэтшӧм мичаӧн – статя, мича платтьӧа, шань, бур нывбаба, мамӧлӧн пӧдруга.
Посёлокад кодсюрӧ скӧттӧ видзӧ жӧ вӧлі, и менӧ бидонӧн ыстывлісны йӧвла. Бидоныс муртса муӧдыс оз кыссьы. А ӧтчыд менӧ весьӧпӧртіс тӧдтӧм звер: друг кок улӧ чилзігтырйи котӧртіс еджыдик, дзоляник, неведомӧй зверушка, да ме страсьт кыдзи повзи. Йӧв тыра бидоныс киысь качлӧмӧн лэбис. Вӧлӧмкӧ, порсьпиыс кодлӧнкӧ пышйӧма, а ме синмӧн на чошӧтӧ эг аддзывлы, дерт, повзя. Некутшӧм полӧм сэсся торъя эз вӧв. Вой шӧр войын ветла корны фельдшерицаӧс, висьмас кӧ кодкӧ гортын. «Кокньыд» удж вылад мамӧй костті вайсьыліс: килоӧнджынйӧн чойӧй чужлӧма, да фельдшерицаыд жӧ и бабитчис. Мамӧ кагасӧ сы нимӧн Надяӧн шуис.
Пес вылад ваясны вӧртӧ хлыстнад да, ми челядь котыр кер вылад ворсам, кер йывнад качайтчам. Огӧ полӧй доймӧмысь, сюсьӧсь ӧд. Ӧтчыд ме кер чукӧр вывсьыд и чеччышті, да шуйга кок лапаӧй веськыда жугалӧм поллитровкаӧ веськаліс. Нуисны медпунктӧ гартлыны. Колӧ вӧлі вурыштны, да эг сетчы, а шрам-туйыс коли вель ыджыд.
Вок меысь куимӧн-джынйӧн арӧсӧн дзоля. Ӧтчыд мамӧ Помӧсдінӧ лэччис да кага видзысьнас кутшӧмкӧ Нинаӧс колис. Мамӧ дыр эз лок, кага ыждалӧ, потанын шердйӧ кага видзысьыд, но и шлячкис сійӧ кагаыдлы чунь туй кольмӧныс. Повзис жӧ, буракӧ, нӧйтӧминсӧ мавталіс кӧнтусь выйӧн, а меным восьтіс сгущёнка банка да стрӧжитіс: «Смотри, висьталан кӧ!». Бӧрыннас мам шуис, мый сійӧ нылыс йӧй нисьӧ прӧсуж. Вокӧс кольлісны меным видзны, потанас ӧшйӧдчӧмӧн тшӧтш ачымӧс качайта. Ме медыджыд да, кагатӧ видзӧмысь сэсся эг нин мынлы. Буретш кага видзӧмысь меным резина аканьтӧ и ньӧблісны, кодлысь коксӧ вундылі, мед кокӧн ветлас.
Кинотӧ вайлӧны жӧ вӧлі клубад. Ме весиг верстьӧ кино видзӧдны зэв ёна радейтлі ветлыны. Лэдзӧны вӧлі, буракӧ, кутшӧмкӧ блат вӧлі. Сы мында йӧзыс овлӧ, весиг местаыд абу, но век сюрӧ бур морт. Босьтасны водзаныс, и видзӧда кинотӧ. Дерт, мый йылысь, ӧні ог нин тӧд. Посёлокад быдсяма йӧзыс олӧ да уджалӧ вӧлі, но меным лёк кыв некод эз шулыв, кӧть эськӧ шодла вӧлі быдлаті. Став выльторсӧ, кысь мый кывла, гортӧ вая. Мамӧ шулывлӧ вӧлі, колӧма пӧ Варвараӧн нимтыны.
Ветлігмоз пыравла поштаӧ, некод оз вӧтлы, оз дӧзмы, мый пӧ тані мешайтчан. Кор кӧсъя, ветлывла вӧлі общӧй баняӧ. Банщицаыс мыссьӧдас да шуас на нӧшта, нильӧг пӧ да, эн вильснит. Коркӧ мӧдӧдлісны Помӧсдінӧ да, трактор кабинаын лэччылі, узим Кузьмылькйын. Менам кынмыссьӧма да прӧступитсьӧма. Некод лёк кыв эз шу. А кӧзяеваыслӧн югыд биныс эз на вӧв, карасина лампаӧн вӧдитчисны. Со татшӧм бур йӧз пӧвстын и олі.
Посёлокад ӧтчыд войнас пӧжар вылӧ на ветлі дай. Вадорад лэччыны сӧмын оз вӧлі лэдзны, Вӧлльыд ӧд ыджыд да визув. Сы понда тай ёна на Вӧль ю бокын олі Югыдтыдорӧ катӧдӧм бӧрын. <>
Выль оланінӧ — Югыдтыдор
Выль оланінӧ – Югыдтыдорӧ – воим сёр рытын. Челядь тыра дзибльӧг пыжным сьӧкыдпырысь веніс Вӧль ювывса косьтъяс да йиръяс. Миян син водзын сувтіс важмӧм нин овтӧм керка. Ичӧтик ӧшиня, пӧлӧстчыны пондӧм кильчӧторъя, шӧр посводза оланін. Йӧрас пу кӧлуй тыра воймӧм нэмӧвӧйся кӧбрег. Гӧгӧр чӧскыд дука джуджыд турун.
Выль оланіныс пырысь-пыр кажитчис. Сӧмын мамӧ шуис, мый тайӧ ёсь дзодзув пӧвстас сійӧ дыр оз ов.
Югыдтыдор вӧлӧма менам чужанін кодь кымын, сӧмын керкаясыс дзоляджыкӧсь. А ывлаыс да матысса вӧр-ваыс мӧд пӧлӧс, весиг сынӧдыс мӧд кӧра.
Керка кӧзяйкаыс, Степан Марья, омӧль здоровье вӧсна водз на кувсьыліс. Томдырйиыс Гриша вокыскӧд турун пуктігӧн чоя-вокаӧс гымньӧв лыйлӧма.
Кӧзяиныс жӧ, нёль война пыр мунӧм Гриша Матьвей, петлӧма Югыдтыдорысь да оліс Ухта кар дорын.
Мамӧ овмӧдіс керка, стын бӧжас эжа вылӧ пуктіс морт сёркни. Ме радейтi паччӧр, гӧбӧч выв да пӧлать. Пӧлать пӧвсӧ кытчӧкӧ воштӧмаӧсь нин, но сёрйӧдыс каттьысьла на кыдзкӧ.
Гортын дыр пукавны ме, дерт, эг кут, пыр жӧ петі йӧзӧ.
Суседъясӧ гортӧ моз нин пыравлі и ылӧджык на ветлі, сюсьми да. Матын олісны Опонь Августа, Габрил, Исак, Зосим Вась. Ольланьыс оліс Галя чойлӧн Полинария гӧгинь. Сійӧ тшӧкыда миянӧ воліс мамӧлы отсасьны.
Миянсянь матын – ыджыд ыб, лётнӧй полоса, сувтӧдӧма сера пасъяс. Ворсны сэн оз тшӧктыны, а орчча вӧрсьыс здукӧн позьӧ вотны кружка джын чӧд либӧ чӧдлач.
Сэк жӧ тӧдмаси сэтчӧс челядькӧд, но мукӧдыс оз ворсны мекӧд, тӧдтӧмтӧны. Мамӧ, кӧнкӧ, оз жӧ тшӧкты «подворнӧй обкодтӧ» вӧчны, да мый нин ӧні керан, сэтшӧм олӧм вӧлӧма менам. Мамӧ ёна гажтӧмтчис, жаль вӧлі весиг, а меным гажтӧм эз кӧвъясьлы. Быттьӧ Югыдтыдорын и чужсьӧма, вӧляа да долыда овсьӧ.
Воис ар. Кылӧм ни тӧдӧм, сетісны менӧ школаӧ. Коралӧма менӧ Иван Алексеевич Напалков – наставник, челядь лыд серти мед сетасны содтӧд мӧд велӧдысьӧс.
Ме сэки ог тӧд вӧлі, а локтӧма уджавны Лениан Алексеевич Игнатов. Збыль, уна велӧдчысьыс вӧлі, кыклаын занимайтчисны. Иван Алексеевич велӧдіс гортас ӧтар пӧлас, мӧдарас оліс семьяыс. Сылӧн вӧліны зэв мича, меысь гырысь нывъяс Роза да Дуня.
Первой классын мекӧд велӧдчисны Иван Ӧлексей Нина, Габӧ Нина, Опонь Миш Надя, Зосим Вась Маша, Митрей Ӧлексан Маша, Валя, а детинаяссӧ ог помнит. Пукавлі Надякӧд.
Иван Алексеевич зэв шань вӧлі. Гортса удж оз сет. Гижи ме мисьтӧма цыпра кӧть числӧ, но лыддьысьны велалі. Валя мисьтӧма жӧ гижӧ да, дивитӧны – шуӧны, киныд пӧ тіралӧ, петук яй пӧ сёйинныд али мый? Ӧценка ассьым ог тӧд, а медбура велӧдчис Надя.
Ме радейті физкультура, турник вылын увлань юрӧн ӧшавны. Весиг каникул дырйи ветлывлі турник вылын занимайтчыны. Лениан Алексеевич снимайтлӧма да, эм школьникъяскӧд душ-мӧд снимок.
Миян керка мӧд джынъяс овмӧдчис Янина нима ныв. Сійӧ зверовод, зверофермаын уджалӧ, примитӧ быдсяма звер ку вӧралысьяслысь.
Ачыс кыськӧ Пожӧг вожысь, зэв томиник да мича, но сэтшӧм кывкутана удж вӧчӧ! Менӧ ас дорас сибӧдӧ, оз дӧзмы. Звер куыс керка тыр, йирксяньыс быдпӧлӧс кыйдӧс унасьыс-уна – кӧть купайтчы-уяв! Ме сэки вӧлі медся шуда морт.
Тшӧкыда ветла зверофермаӧ, кӧть сійӧ ылынкодь – вӧр кост да шор сай, но ме нинӧмысь ог пов. Янина ӧлӧдіс, мед чуньӧс клеткаас ог сюй, курччасьӧны пӧ кыньясыс. А ӧд найӧ сэтшӧм мичаникӧсь, пелькӧсь, мусаникӧсь…
Вердӧны звертӧ яя сёянӧн. Кормокухняас ыджыд мясорубка сулалӧ, Педӧр Павла сыӧн шырӧ лыа яй. Гожӧмнас нӧбйӧн вайӧ анькытш турун сорас шырны. Павла меным норасьӧ, мый уджыс зэв сьӧкыд, да регыд кыньяссӧ эновтас. Сэні жӧ ыджыд вескиӧн и менӧ веситӧны. Паськӧмӧн лои кызь витӧн-джынйӧн кило.
Выль во кутіс матыстчыны. Югыдтыдор клубын менам медводдза «ёлка». Сетісны ворсны Гӧрд Шапочкалысь медводдза роль. Янина вурис меным костюм, гӧрд шапочка, листалан кален- дарысь босьтіс выкройка да вурис кык зепта платтьӧ.
Кыдзи ворсі рольсӧ, ог помнит, но коз гӧгӧр ёна гажӧдчим. Ёлкаыс вӧлі йиркӧдзыс да шензьымӧн мича. Сэн жӧ йӧктігмоз казялі ичӧтик чача, ӧшалӧ-бергалӧ, быттьӧ миянкӧд тшӧтш йӧктӧ. Меным сійӧ дзик ловъя кодь кажитчис, со и босьті ичӧтик молодечтӧ аслым. Гортын куті пӧрччӧдны вата паськӧмсӧ, рази-рази, да колис сӧмын кык бедь. Со ӧд кыдзи ылалӧма лои.
Выльвося уна кулёк сетісны да, чукӧрті уна мича кампет кор. Гӧрд Шапочка бӧрын сетлісны нӧшта ӧти роль. Пьесаыс шусис «Шонді петігӧн дзоридз косьмис». Клубын сцена эз вӧв, а ви-дзӧдысьыс вӧлі. Лыддьысьны ёнасӧ ог на и куж, по складам «Кре-стья-нин па-шет, пе-тук по-ёт» шуалі. Та вылын драматургия помасис.
Тӧвсӧ коллявлі гажаа. Радейті еджыд лымсӧ, дзирдалан лым чиръяссӧ. Радейті исласьны клубдорса джуджыд чой йывсянь. Мам ӧлӧдас, мед ю вылӧдз ог исковт, зэв пӧ рыӧсь да, сунгысян. А ме ог тӧжды, тӧвзя ылӧджык, ислася-кынтыся бур-пӧт. Вурун носки-кепысь эз вӧв. Исак Нина пӧдругакӧд ворсам кильчӧ улын вузасьӧмысь. Прӧдуктасӧ вӧчалам лым шмакъясысь. Исак Нина вурун кепыся да, киыс варччӧ.
Югыдтыдорын жӧ босьті медводдза нажӧтка. Тулыснас ыджыд ва кузя локтіс мича еджыд катер.
Ва туйӧн вайӧны вӧлі лавкаӧ груз-сӧвтас, а бӧрсӧ босьтӧны стеклӧтара. Удитӧдчи да, литр джынъя уна банка чукӧрті, вадорын йиа ванас шполькниті и сдайті. Вина штопыд миян эз вӧв, некод оз ю да. Деньгасӧ эз сетны, а лавкаысь босьті ыджыд карандаш пачка. Рисуйтчыны радейта вӧлі.
Тшӧкыда Исакӧ ветла ворсны, чой да вок ичӧтӧсь да, накӧд ворсны абу окота. Исакын век вӧчсьӧ кутшӧмкӧ кипом удж – то дадь, то гӧлик. Исакын жӧ велӧдісны сёйны кын яй да чери. Медся ёна радейтi шелькъялӧм кос йӧра яй. Сэк йӧратӧ кыйлiсны, и сарай стенын ӧшаліс йӧра кыс, лызь вылӧ эжӧд. Кайла посводз лӧскӧ, зептӧ кос яй сюяла и лунтыр кӧть шодла, кынӧм менам пӧт. Йӧзӧ ветлӧмысь менӧ оз видны, а Машӧӧс пинялӧны, мыйла сійӧ ачыс воча пинясьӧ, гортсасӧ оз кывзы, паныд чеччыштӧ.
Юасьтӧг ветлывлі би сетан станцияӧ, кӧть сійӧ бокын жӧ вӧлі. Югыд би сетісны 12 час войӧдз. Сёр ветлӧмысь эг жӧ пов, быд керкаын кыйсьысь-вӧралысь олӧ да.
Кывза йӧз сёрни, кыдзи коркӧ санка пӧвадитчылӧма да дӧсадитчӧ вӧлӧм, гусясьӧ-пакӧститчӧ кыйсьысьяслы. Ӧти пӧраӧ ёна ӧзтасьлім – ракета вӧчавлім сынан пиньысь. Ракетаыс ӧзйылӧ да чискыштӧмӧн водзлань чошыштӧ. Сэні жӧ аддзывлі, кыдзи сёй лойӧны, ас кирпич вӧчӧны, кыдзи пыш кудель вылӧ нирӧны.
Югыдтыдорын сэки быдса вӧв стада вӧлі гожӧмнад гӧняйтлӧ. Мамӧ ӧлӧдӧ вӧв кок улӧ веськалӧмысь. Вӧвъяс ёнӧсь, ме пола, мед оз кисьтыны миянлысь потшӧс, котӧрӧн дзебсьывла гортӧ. Мамӧлӧн удж абу, сійӧ тшӧкыда шулӧ, мый петас Югыдтыдорысь, ӧд ӧти нажӧткаӧн овны дзескыд. А менам петан дум абу, лӧсьыда овсьӧ да, шог ни печаль.
Опонь Августаын олӧ дзоляник детинка. Шуӧны, сійӧс пӧ кыськӧ корсьӧмаӧсь. Кывза йӧз сёрни. Ветла Габрилъясӧ Габӧ Нинакӧд ворсны, сэсся Зосим Вась Машаясӧ.
Тӧлкӧвӧйӧсь йӧзыд Югыдтыдорад. Зосим Васьын стенас уна карточка ыджыд рамаын, уна мича открытка да журналысь вундалӧм картинка. Ӧдзӧс весьтыс тар бӧжӧн мичмӧдӧма. Керкаыс кажитчӧ меным зэв гажаӧн.
Асылын чечча водз, потшӧс дорын виччыся Леваӧс. Лева – Золиналӧн жӧник. Найӧс сьӧлӧмсянь радейта да чайта вӧльнӧй светас медся мичаясӧн.
Лева мунны кутас Золина дорысь, и ме зэв сьӧлӧмсянь юала: «Лева, он на гӧтрась?». Дерт, кӧнкӧ, кодкӧ тадзи шулӧ.
Югыдтыдорын чужис чойӧй. Пывсьӧдчис Полинария, отсасис миянлы да, гӧгиньӧн кутім шуны.
Полинария висьталіс, мый Галя нылыс мунӧма овны Ручӧ. А ме чайті, сійӧ збыль ручкӧд олӧ.
Чойлы пуктісны Галя ним да видзисны гӧбӧч вылын, мед ог вӧрӧшитӧй дзолятӧ. Потанын на вӧлі, Галя миян коркӧ висьмис, колӧкӧ, виньдіс. Ме котӧрӧн фельдшерица Тоняӧс кори, да сійӧ миянлысь кагатӧ кулӧмысь мездіс.
Тшӧкыда ветлывлі медпунктӧ, ёртаси Опонь Миш Надякӧд, фельдшерица нывкӧд. Быдсяма медицинскӧй инструмент аддзывлі.
Матын вадор, но купайтчыны оз позь, Надялӧн вокыс сэн пӧдлӧма.
Иван Ӧльӧксей гӧтыр коркӧ висьмӧма кынӧмнас, да ме жӧ котӧртлі фельдшерсӧ корны.
Югыдтыдорӧ ӧти пӧръяӧ корь висьӧм воӧма. Павлаясын джоджас куйлӧны Валя да нӧшта ӧти нывка, биалӧмаӧсь да крӧватьсьыс усьласьӧны. Ме на костті ветлӧдлі, но корйӧн эг висьмы.
Гожӧмнас воліс роч экспедиция. Ӧти зон юӧма да кисьтіс миянлысь ӧшинь. Янинаӧс гуляйтны нуӧдӧ, но сійӧ эз пет.
Янина жӧ сэтшӧм прамӧй да мича, юысь вылад эз и видзӧдлы. Эз жалит да вундаліс меным бантъяс вылӧ еджыд шӧвк шарпиксӧ. Сэк кежлӧ кӧса менам эз нин вӧв.
Мам висьмис аппендицитӧн, вель дыр бурдӧдчис Помӧсдінын, операция вӧчӧмаӧсь. Сэккостi юрсиӧй пратьмис омӧля веськӧдлӧмнад да, шуисны кӧсаӧс шырны. Ме эськӧ пышйывлі на гӧбӧчӧ дзебсьыны, но эз ме серти ло. Юрсиӧс тшӧтшӧдісны да, бантикнад зэв мича лои.
Гожӧмнас волісны Помӧсдінысь туристъяс. Зэв моднӧй-тшап ныв-зон. Недыр олісны да водзӧ мунісны.
Школаӧ нин ветла, но век на Вӧлльын купайтча, шоныд сэк вӧлі. Ю пыдӧсыс гоб-льӧгӧсь: ваыс кодйысьӧ то ӧтилаын, то мӧдлаын.
Коркӧ кутшӧмкӧ ас коддьӧм нывкакӧд вуджим ю сайӧ гӧрд сэтӧр вотны. Кыськӧ кыптіс сьӧд кымӧр, тӧвзьысис, гым да чард вайис. Ӧтка кыдз улӧ дзебсим, но друг мыйкӧ думыштчим да котӧрӧн гортлань вуджим. Ӧшиньсянь видзӧдам, а сійӧ кыддзад чардыштіс-лыйис, тшынавны кутіс. Мамӧ сэсся шуис, кутшӧм Ен пӧ тіянӧс сэтысь вайис?
Дерт, кӧнкӧ, Енмыд видзӧ жӧ, кӧть быдсяма суевериесӧ кывза вӧлі. Особеннӧ еретникъясысь видзчыся вӧлі. Сюся видзӧда, мед мӧс пель пасъялысь чышъяна пӧрысь бабӧ паныд оз во. Гӧбӧчын олысь уль куканьӧн повзьӧдлӧны, но ме ёнасӧ ог пов.
Кывза быдсяма висьталӧмсӧ: лов печатайтчӧм йылысь, мый операция наркозӧн вӧчӧмӧн вит во водз кулан.
Кулӧмсьыд пола жӧ вӧлі. Неминуча-ускӧттьӧтӧг Югыдтыдорын олӧмыс эз жӧ коль.
Вечеславлӧн гӧтырыс томӧн-бурӧн кувсьӧма да, пыжӧн вайисны. Шогыд семьяыдлы! Кык посни челядь кильчӧ помас сулалӧны да, ме найӧс жалита, гырысьяскӧд тшӧтш колльӧдча да бӧрдӧдча.
Гриша Матьвей керка кӧзяиныс ёна Енлы эскывлӧма. Кузьмыльксянь кӧмтӧг котравлӧма Помӧсдінысь вичкобердса школаӧ. Вичкоын сьылӧ, попӧ велӧдчӧ, бӧрыннас гусьӧн попалӧ весиг.
Менӧ гусьӧн жӧ староверъяс пыртлӧмаӧсь.
А мӧдаръюгыд олӧмнас ёна интересуйтчыны куті В.Савинлысь «Райын да адын» пьесасӧ лыддьӧм бӧрын. Пыр жӧ лои окота ставсӧ аслам синмӧн аддзывлыны кымӧръяс вывсьыд. Мед бурджыка тыдалас, кайлі первой лӧс пыр кильчӧ вевт вылӧ, но репӧмысь полі да, Саваоптӧ кыйӧдны эз удайтчы. Сы бӧрын каттьыси турун зорӧд вылӧ да гатш-видзӧмӧн дыр видзӧді кывтысь мичаник кымӧръяс вылӧ. Аддзӧдлі кӧ кӧть ӧти анделӧс, сьӧлӧм менам и бурасис, но весьшӧрӧ.
Дыр мысти уси шуд видзӧдны тайӧ пьесасӧ Помӧсдінса сцена вылысь. Тӧдса йӧз волісны миянӧ, Сордйывса рӧдня. Ӧтчыд аддзывлі Ӧне Ваньӧӧс, сійӧ Камбалова Валяясӧ локтӧма. Менам сэк буретш водз пиньӧй усис. Ӧне Ване юаліс, кытчӧ нӧ пӧ, Майюк, пиньтӧ воштін? А ме шушкыльтышта, кӧбыла тай, мися, шууттіс. Сылы долыд, землячкатӧ дзигӧдлас и окыштас.
Камбаловаясӧ гежӧдджыка вола, найӧ бокынджык олӧны.
Артип Насталӧн гажа керкаыс зэв ёна кажитчӧ, югыд шпалера, мича пачводз занавеса, гӧгӧр краситӧма, мичаа-сӧстӧма олӧны. Ме гусьӧник видла пачводз занавессӧ, а Артип Наста шуас, миян пӧ ӧд занавесыс весиг «мая» нима тӧварысь. Пӧжалӧны найӧ чӧскыд мака еджыд булки и менӧ гӧститӧдӧны.
Гортӧ локта да ворса аслам радейтана чачаӧн – пуысь вӧчӧм Буратиноӧн. Нимсӧ пуктывлі сылы кузь ныра Иван, сы вӧсна мый Буратино йывсьыс ог на вӧлі тӧд. Коркӧ весиг вӧталі, мый чачаӧй гӧбӧчӧ усьӧма.
Гожӧм помланьыс арся пемыд востымасян кадӧ кутшӧм праздник вӧлі. Сэки рытнас улич вывсянь кывліс гажа гудӧк шы, да ылӧдз юргис мича лэчыд гӧлӧсӧн сьылӧм. Сьылӧны Вась Марья да Педӧр Павла, мичаӧсь, вӧччӧмаӧсь, гажӧдчӧны праздник кузя, миянӧ пырӧны, миянӧс тшӧтш гажӧдӧны. Павла синвасӧ чышкалас и быдсӧн, сьӧлӧмыс нормас да…
Югыдтыдорын олӧмсӧ пыр казьтывла медшуда кадӧн… <>
Майя Игнатова.
«Биа сюръяын» гижӧдсӧ дасьтыны отсаліс Елена Васильевна Игнатова.
Снимокъясыс авторлӧн гортса архивысь.