Кольӧм вежонӧ Коми Республикаса народнӧй артист, Россия Федерацияса заслуженнӧй уджалысь Михаил Бурдин филармонияын «Ас му» концертӧн кыпыда пасйис ассьыс юбилейсӧ. Коми шаманлы, кыдзи ставныс сійӧс нимтӧны уна во нин, август 18 лунӧ тырис 75 арӧс.
Тшупӧда концертыс пансис шаманлӧн шонді дорӧ шыӧдчӧмсянь. Буретш тайӧ петкӧдчӧмсьыс йӧзыс и сетісны Михаил Николаевичлы шаман нимсӧ. Кыдзи висьтавліс водзті, «Шондіӧй» обряда сьыланкывсӧ артист лӧсьӧдлӧма «Шондібанӧй» фестиваль вылын суйӧрсайса гӧсьтъясӧс чуймӧдӧм могысь. Сэки луныс вӧлӧма кымӧра да зэрышталӧма. Но кор Михаил Бурдин петкӧдчӧма тайӧ сьыланкывнас сцена вывсянь, збыльысь петӧма югыд шонді. Кыдзи сэсся он эскы сылӧн талантӧ да вынӧ?..
Да и ӧнія концертыс вӧлі аслыспӧлӧс руа. Залын пукалысьяс ловнас кылісны Михаил Бурдинлысь, рочасьыштны кӧ, энергетикасӧ. Быд петкӧдчӧмысь йирмӧгаліс, сьӧлӧмыд радліс. Сцена вывсянь юргисны сыӧн лӧсьӧдӧм сьыланкывъяс да шылад: «Як да зонъяс», «Вӧр керка», «Рытъя кад», «Еджыд лым», чипсанлы да пӧлянлы «Экспромт» концерт пьеса да мукӧд. Артист ачыс сьыліс да ворсіс коми йӧзкостса шылада инструментъясӧн «Зарни ань» ансамблькӧд.
Петаліс сцена вылӧ и Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрбердса «Парма» ансамбль, йӧктіс челядьлӧн «Отрада» котыр.
Аслыспӧлӧс яръюгыд концертсӧ Михаил Бурдин сигӧртіс Зулӧб грездлы кыпӧн, кодӧс гоз-мӧд во сайын гижӧма муса чужаніныслы.
Зулӧбса енбиа пи
Казьтыштам, Михаил Бурдин чужӧма август 18 лунӧ Кӧрткерӧс районса Зулӧб грездын. Сійӧс, кыдз шуласны, Енмыс юр пыдӧсас окыштӧма. Вит арӧссянь нин заводитӧма гудӧкасьны. Дедыс ветлӧма пес вӧчны Богословӧ да став нажӧтка вылас ньӧбӧма гудӧк. Батьыс Мишалӧн вӧлӧм бура гудӧкасьӧ. Дерт, и зонка сы гӧгӧр гартчӧма. Сиктсаяс пӧ пырасны на ордӧ да шензьӧны: гудӧкыс ачыс ворсӧ.
–Ичӧт да, гудӧк сайсьыс ог и тыдав вӧлі, – нюмсорӧн казьтылӧ челядьдырсӧ Михаил Николаевич.
Ӧкмыс арӧссянь нин ворсӧма кӧлысьяс дырйи. Сиктса некутшӧм гаж сытӧг абу кольлӧма и. Зулӧбас овлӧма Виталий Макаров, зэв мастер гудӧкасьысь пӧ, мудзас да зонкалы вӧлӧм сетӧ: «Мишӧ, ворс!». Дерт, енбиа зонка петкӧдчылӧма школаса самодеятельносьтын, районса смотрын. Но сэки абу и думайтӧма лоны музыкантӧн. Кӧсйӧма велӧдчыны киномеханикӧ, историкӧ, археологӧ либӧ мунны пединститутӧ.
Кӧкъямысӧд классын велӧдчигӧн Ыджыдвидзса клубӧ локтӧма Прометей Чисталёв. Сиктса йӧзкӧд ӧтвыв сьылӧма. Аддзысьлӧм помас вӧзйӧма, коді пӧ кӧсйӧ локны карӧ велӧдчыны, верма найӧс кывзыны. Зулӧбса зонка войбыд майшасьӧма – збыльысь кӧ петкӧдчыны Прометей Чисталёвыслы? Кыдзи и пыр, асывнас Зулӧбсянь локтӧма Ыджыдвидзса школаӧ, урок бӧрас мунӧма клубӧ. Но Прометей Чисталёвтӧ абу нин суӧма. Вӧла-доддьӧн пӧ тӧвзис-муніс. Заводитлӧма эськӧ суӧдны да, лым толаӧдыд кыдзи вӧтӧдан.
Ыджыдвиддзын сэки велӧдӧмаӧсь 8 классӧдз. Кытчӧ водзӧ мунны? Ӧти гожся лунӧ Михаил Бурдин шуӧма мамыслы, мый мунас Сыктывкарӧ музыкальнӧй училищеӧ. Сы шӧрӧ казялӧма, мый орчча Сюзяыб грездсянь машина лэччӧ. Машиналӧн няйт туйӧдыд руньгигкості зонка дасьтысьӧма нин да котӧрӧн петӧма туй вылӧ.
Зулӧбса зонкаыд училищеад да карсаяс дорад гӧлиника видзӧдсьӧма: кирза сапӧга, омӧлик паськӧма. Кыдзи ачыс висьталӧ, асьсӧ коньӧрӧн кылӧма. Ставныс пӧ локтӧмаӧсь ворсанторйӧн. Медся ёна чуймӧдӧма Михаил Бурдинӧс домбра. Коми грездысь зон некор на сійӧс абу аддзылӧма. Чайтӧма ыджыд пу паньӧн. Юалӧма, кыдзи ворсӧны сыӧн да, скӧрмӧмаӧсь весиг, кутшӧм пӧ тайӧ пу пань?! Тайӧ домбра.
–Мам вӧлі кӧлуй пуӧдӧ, мед еджыдджык лоӧ, да ыджыд пу паньӧн гудралӧ-лэпталӧ. Ме сійӧн и чайті, – водзӧ серамсорӧн казьтылӧ Михаил Николаевич.
Велӧдчыны пырысьясӧс донъялӧмаӧсь Яков Перепелица, Прометей Чисталёв да мукӧд. Михаил Бурдин пырӧма да, тшӧтш комиӧн шыасьӧмаӧсь, юасьӧмаӧсь, кытысь воис да мый кужӧ. Сійӧ висьталӧма, мый ворсӧ гудӧкӧн. Но налӧн гудӧкыд абу вӧлӧма, сӧмын пӧ домбра да баян. Век жӧ Михаиллысь донъялӧмаӧсь сямсӧ, абу-ӧ пель вылас тувччӧма ош. И шуӧмаӧсь, мый сылӧн, рочасьыштны кӧ, абсолютнӧй слух.
А ӧд Зулӧбад, ичӧтик коми грездад, некутшӧм музыкальнӧй школа эз вӧв. Велӧдчӧма ворсны ачыс. Гортас вӧлӧм радио кывзӧ да сэсся гудӧкӧн сійӧ шыладсӧ ворсӧ.
Кӧть и шуӧмаӧсь училищеад Михаил Бурдинӧс енбиаӧн, но велӧдчыны ог пӧ вермӧй босьтны. Ыстӧмаӧсь сійӧс мӧд жырйӧ, виолончельӧн велӧдчыны. Сэтчӧс педагогыс кывзӧма Висер вожса зонкатӧ да бара жӧ абу босьтӧма. Мун пӧ сьывны велӧдчы. Сэтчӧ Михаил Бурдин бара абу шогмӧма, арлыдыд пӧ ичӧт. А сэки сылы дас нёль арӧс вӧлӧма. Ыстӧмаӧсь трубаӧн ворсысьяс дорӧ, сэсянь – балалайкаӧн велӧдчыны.
–Сэтшӧма шогӧдліс, – висьталӧ Михаил Николаевич. – Ошкӧны, абсолютнӧй слух пӧ, а некытчӧ оз примитны. Балалайкаӧн эг жӧ куж ворсны, но кывлі троньӧдчӧмсӧ. Сэтчӧ сэсся и босьтісны.
Первойсӧ, дерт, сьӧкыд вӧлӧма. Ворсны пӧ кужа, а кабалаӧ нота гижны ог сяммы. Сэтшӧма зільӧма, воӧн ставсӧ велӧдӧма. Мукӧдыс узьӧны, а сійӧ коридорас да сод вылас зунясьӧ.
Зіль да енбиа зонтӧ казялӧма Валентина Есева да корӧма ас дорас «Эжва» котырӧ. Сэні сійӧ ворсӧма балалайкаӧн. Ветлывлӧма Валентина Есевакӧд гастрольӧн. Училище помалӧм бӧрас на дорӧ и кольччӧма. Зонлы весиг сетӧмаӧсь диплом, мый вермас ворсны ыджыд сцена вылын. А сідзсӧ училище помалысьяс сӧмын вермӧны велӧдны музыка школаын либӧ веськӧдлыны самодеятельнӧй ансамбльӧн.
Сыктывкар – Питер – Сыктывкар
Дерт, колӧма водзӧ велӧдчыны. Училище помалӧм бӧрас Михаил Бурдин видлӧма пырны Гнесинъяс нима институтӧ. Но енбиа музыкантӧс сэтчӧ абу босьтӧмаӧсь. Рӧкыд вылӧ пуксьӧма сьӧм вылӧ картіасьны ӧти студенткӧд. Сыкості суӧма комендантыс да юӧртӧма приёмнӧй комиссияас. Михаил Бурдинлы кольӧма нин сӧмын ӧти экзамен сдайтны, но картіасьӧм понда сійӧс весиг абу лэдзӧмаӧсь сэтчӧ.
Велӧдысьясысь кодсюрӧ казялӧмаӧсь, мый Михаил Бурдин лёкас оз ышмы. Ӧти педагог весиг сёрнитчӧма, мед Бурдин винитчас, да век жӧ примитасны сылысь экзаменсӧ. Но Михаил Николаевич абу кевмысьӧма да бӧр локтӧма Сыктывкарӧ уджавны Валентина Есевакӧд.
Век жӧ кык во мысти Михаил Бурдин мунӧма Ленинградса консерваторияӧ. Сэтчӧ бара пӧ локтӧмаӧсь зэв енбиа йӧз, ставныс конкурсъясын вермысьяс. Кор Михаил Бурдин петкӧдлӧма асьсӧ, балалайкаӧн 47 секундаӧн ворсӧма «Полёт шмеля», ставныс чуймӧмаӧсь.
Ленинградса консерватория бӧрын Михаил Бурдинӧс вӧлӧм кольӧдӧны карса филармонияӧ. Но Ленинградса горкомпартияӧ ыстӧмаӧсь Коми обкомысь письмӧ, мый том мортӧс виччысьӧны гортас.
–Сэки ме збыльысь шогӧ усьлі, – висьталӧ сійӧ. – Но нинӧм он вӧч. А ӧд гастроль кузя нин вӧлі сёрнитчӧма, но ыстісны бӧр гортӧ.
Сыктывкарын Михаил Николаевич босьтчӧма сӧвмӧдны коми шылада искусство. Сійӧ збыльысь виртуоз. Сяммӧ ворсны вель уна шылада инструментӧн. «Асъя кыа» ансамбль бердын Бурдин восьтӧма коми йӧзкостса шылада инструментӧн ворсан оркестр, мыйӧн сэки и ӧні чуймӧдӧ видзӧдысьясӧс.
Михаил Бурдин збыльысь ыджыд пай пуктіс коми фольклор видзӧмӧ. Котыртіс «Парма» ансамбль, а сэсся вӧзйис и фольклор театр восьтыны. Буретш сылӧн водзмӧстчӧмӧн миян республикаын ӧні эм вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр. Таысь юбилярӧс чолӧмалігӧн аттьӧаліс и театрса художествоа веськӧдлысь Светлана Горчакова.
Тӧдса, Михаил Бурдин ветліс Комиысь овны Санкт-Петербургӧ. Кор 2017 воын та йылысь кывсис, унаӧн шемӧсмылісны: кыдзи Коми муыс кутас овны татшӧм енбиа артисттӧгыс? Но збыльысь кӧ, сійӧ дзикӧдз эз орӧд йитӧдсӧ: гижис шылад «Зарни ань» да «Парма» ансамбльяслы, Сыктывкарлы да Зулӧблы кып, петкӧдчыліс чужан грездас.
Да, колӧ пасйыны, Зулӧб клубӧн веськӧдлысь Нина Макарова восьтіс Михаил Бурдинлӧн чужанінас сылӧн творчестволы сиӧм музей. Бать-мам керкаыс абу нин да, музей улӧ жыр вичмӧдӧмаӧсь грездса клубын. Петкӧдланторйыс – артистлӧн сценавывса медводдза паськӧмыс, ас киӧн вӧчӧм коми йӧзкостса инструментъяс, Михаил Бурдинлӧн творчествоа олӧмысь снимокъяс.
–Михаил Бурдин – збыльысь югыд «кодзув», Коми муса зарни, енбиа артист, коді ыджыд пай пуктіс коми культура видзӧм-сӧвмӧдӧмӧ. Та вӧсна зэв нимкодь, мый сійӧ бӧр воис Комиӧ. Сиа Михаил Николаевичлы дзоньвидзалун, да мед водзӧ на нимкодьӧдас миянӧс аслас творчествоӧн, выль уджтасъясӧн, – пасйис сцена вывсянь регионса культура министрӧс вежысь Вячеслав Попов.
<> Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс Евгения ЦВЕТКОВАЛӦН.