Ар. Ывлаын ыркыдкодь нин. Ӧтияс нюжӧдӧны на гожӧмсӧ да кокньыда пасьтасьӧны. Мӧдъяс сӧмын на воӧмаӧсь шоныд саридз дорысь да, вир-яйыс абу на велалӧма войвыв поводдя дорас. Со кодсюрӧӧс и кызӧдӧ, нырсьыс мӧдӧ виявны, кыптӧ температура…
Республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын сёрниыс муніс буретш арся пӧрӧс йылысь. Кыдзи видзчысьны насмукаысь да гриппысь? Дорйӧ-ӧ сыысь турипув?
Комиын Роспотребнадзор управлениеысь эпидемиология юкӧнӧн веськӧдлысь Марина Петухова:
–Мӧйму республикаын быд сё сюрс олысьысь прӧстудасӧ кӧвъяліс 50-70 сюрс морт. Россияса Федерация серти тайӧ кык пӧв унджык. Медуна нёрпалысьыс миян и Рытыв-Войвывса да Асыв-Войвывса регионъяс серти. Кольӧм во висьысьыс ёна содіс и А(H1N1) грипп пандемия вӧсна. Йӧзыс висисны зэв сьӧкыда. Эпидемияыс заводитчис декабрь 7 лунӧ. Уна муниципалитетын пӧдлалісны школаяс, эз пасйыны выльвося гаж, сад-яслиын ӧвтыштчисны утренникъясысь.
Таво грипплы паныд уколавны урчитӧма 435.860 мортӧс, на лыдын 102.200 челядь.
Мӧйму республикаын прививкасӧ вӧчис 387.963 морт, тайӧ 48 прӧчент олысьыс. Та мындаыд зэв этша. Главнӧй государственнӧй санитарнӧй врачлӧн июнь 21 лунся ӧкмысӧд номера индӧдын нин урчитӧма уколавны 60 прӧчентсӧ.
А вакцинаыс тырмас сӧмын 47 прӧчентыслы. Сідзкӧ, 13-сӧ уколаласны предприятие-организация тшӧт весьтӧ.
60 прӧчент олысьысь ӧтдор индӧд сертиыс колӧ уколавны сідз шусяна риск котырысь 75 прӧчентсӧ. На лыдӧ пырӧны квайт тӧлысся кагасянь став челядьыс, школаын, колледж-лицейын, вузын велӧдчысьяс да велӧдысьяс, медицинаын, йӧзӧс социальнӧя да мукӧдторйӧн могмӧдан, коммунальнӧй юкӧнын, транспортын зільысьяс, вахтаӧн уджалысьяс, муниципалитетса служащӧйяс, нӧбасьысь нывбабаяс, 60 арӧсысь олӧмаджыкъяс да хроническӧя висьысьяс. Индӧдас гаралӧма и порсь да гортса пӧтка видзысьясӧс, зоопаркын уджалысьясӧс, ас овмӧс кутысьясӧс.
Гриппыс воысь-во вежласьӧ. Но став сикас пӧрӧссьыс медся бура дорйӧ вакцина. Оз ков чайтны, мый уколасьӧм бӧрын он висьмы. Вирус-инфекциятӧ быдлаысь верман кӧвъявны. Но вакцинаыс кокньӧдӧ висьӧмсӧ. Уколасьӧм морт оз во куланвыйӧдз. Та вӧсна абу на сёр вӧчны прививкасӧ. Вакцинаыс поликлиникаясын тырмымӧн на.
Учреждение-организацияын колӧ видзӧдны, медым жыръясыс лючки шоналісны, некысянь эз пӧльт, кадысь кадӧ восьтывны ӧшинь да тӧлӧдны вежӧссӧ, ӧшлыны термометръяс, могмӧдны уджалысьясӧс, велӧдчысьясӧс дезинфекция сорасӧн да маскаӧн.
СПИД-лы да мукӧд кӧвъясян висьӧмлы паныд водзсасян да профилактика нуӧдан республикаса шӧринысь главнӧй врачӧс вежысь Нина Овчинникова:
–Воддза воясӧ коронавирус пандемия дырйи лыда морт нёрпаліс гыркнас. Сы вӧсна мый сэки олӧмыс велӧдіс тшӧкыдджыка мыськыны ки. Унджык пӧрӧсыс кӧвъясьӧ буретш киад. Ӧдзӧс вуг, автобус вороп, банкомат кнопка. Кытчӧ сӧмын лунтырнад он инмӧдчыв!
Но талун, тыдалӧ, вунӧдны мӧдім коронавирус йывсьыд. Маска ог новлӧй, кинымӧс ог мыськӧй. И пыр жӧ содіс энтеровирус инфекцияӧн нёрпалысьыс.
Сэсся ми дугдім повны висьӧмсьыс. Кыткӧ кӧ доймыштӧ, юр висьӧ, температура кыптӧ, врач дорӧ ог шыӧдчӧй. Лун-мӧд-коймӧд бурдӧдчам асьным ӧтуввезса «специалист» индӧд серти. А кор ёна топӧдас, овлӧ, сёр нин корны врачтӧ.
Мӧйму порсь гриппысь республикаын кувсис нёль морт, воддза воын – кыкӧн. Медсясӧ тайӧ 60-70 арӧса, уна сикас хроническӧй висьӧмӧн нёрпалысьяс. И некод на пиысь абу уколасьӧма грипплы паныд.
Регионӧ вайисны нин верстьӧлы 100 сюрсысь унджык «Совигрипп» да 12 сюрс сайӧ «Ультрикс квадри» вакцина. 37 сюрс «Ультрикс квадри» воӧма квайт тӧлысся кага да 17 арӧса ныв-зонмӧс уколалӧм могысь.
«Совигрипп» вакцинаыс куим сикас грипплы паныд, а «Ультрикс квадриыс» – нёльлы. Тайӧ зэв бур вакцина, сэні абу некутшӧм консервант, прививкасьыс некод на эз висьмыв.
Федеральнӧй сьӧм весьтӧ Комиӧ ваясны челядьлы 88.360 да верстьӧлы 247.700 вакцина. Таысь ӧтдор республикаса сьӧмкудйысь та вылӧ урчитӧма ньӧбны челядьлы да верстьӧлы 50 сюрс вакцина. Та мында жӧ мортӧс шуӧма уколавны предприятие-организация тшӧт весьтӧ.
Уколасьӧмыс отсалӧ водзсасьны быдсикас эпидемиялы паныд. Специалистъяс таво ОРВИ-ысь да гриппысь ӧтдор виччысьӧны и ковид. Водзті кӧ гриппӧн нёрпавлісны декабрь-февральын, таво пӧ медводдза висьысьясӧс казялӧмаӧсь сентябрын нин.
Сыктывкарса коймӧд номера поликлиникаысь юкӧнӧн веськӧдлысь Галина Петрова:
–Оз ков вунӧдны и дзоньвидза оласног йылысь. Лючки да тырмымӧн узьны, бура сёйны, песны асьтӧ физкультураӧн, ветлыны вӧрӧ да вадорӧ. Иммунитеттӧ арнас позьӧ ёнмӧдны и град выв пуктасӧн да вотӧсӧн. Турипув, пув, сэтӧр-ӧмидз. Кутшӧм сӧмын витаминӧн миянӧс оз козьнавны быдмӧгъяс!
Но век жӧ висьӧмъясысь медся бура мортӧс дорйӧ вакцина.
Миян поликлиникаысь кык бригада быд лун ветлӧны предприятие-организацияӧ уколавны сэтчӧс зільысьясӧс.
Позьӧ волыны и поликлиникаӧ. Тані прививкасӧ вӧчӧны кык жырйын кӧкъямыс час асывсянь кӧкъямыс рытӧдз. Стӧчджыка кӧ, сизим час комын минут рытӧдз. Сы вӧсна мый уколасьӧм бӧрын мортыслы час джын колӧ пукыштны, медым ставыс вӧлі лючки.
Но некод на эз норасьлы. Уколасьӧм бӧрас вир-яяд 9-12 лун мысти артмӧм антителӧяс во гӧгӧр сэсся доръясны тіянӧс быдсикас вируссьыс.
Да, лун-мӧд мысти овлӧ неыджыд температура, неуна висьыштӧ юрыд. Тайӧ и бур. Сідзкӧ, вакцинаыс уджалӧ. Мӧдарӧ, майшасьны колӧ, прививка бӧрас кӧ вир-яйыд немтор эз казяв.
Челядьлы Сыктывкарса коймӧд номера поликлиникаысь главнӧй врачӧс вежысь Светлана Антонова:
— Еджыд халата йӧз важӧн нин водзсасьӧны быдсикас инфекцияыслы паныд. Медводдза уколсӧ вӧчам куим тӧлысся дзолюклы. Сэсся уколалам квайт тӧлыссяӧс. И водзӧ быд во куимсянь дас кӧкъямыс арӧсӧдз.
Ньӧтчыд на эг казявлӧй, медым уколасьӧмысь кагаыс висьмис. Мӧдарӧ, вакцинаыс дорйӧ дзолюкӧс. И оз ков сыысь повны.
Гӧгӧрвоана, бать-мамлысь юасьтӧг кагалы прививкасӧ некод оз вӧч. Дзолюклӧн, ныв-зонлӧн дзоньвидзалун вӧсна кывкутӧны медводз бать-мам. Но, видзӧдан да, быдсикас мам-батьыд овлӧ. Унаӧн пыксьӧны уколасьӧмсьыд. Мед пӧ кага вир-яйыс ачыс велӧдчӧ водзсасьны вирус-бактериялы паныд.
Шемӧс босьтӧ, кор эпидемия дырйи казялан уна йӧза вузасян шӧринысь коляскаа аньӧс. Гриппӧн висьысьяс вӧсна пӧдлалӧны школа, а велӧдчысьясыс мунӧны кинотеатрӧ, уна йӧза гажӧдчанінӧ. Та дырйи некод оз вӧдитчы маскаӧн.
* * *
Грипп, прӧстуда, ОРВИ да ОРЗ. Тайӧ кыв-шыпассӧ тшӧкыда кылам арсянь тулысӧдз. А мыйӧн найӧ торъялӧны? Кыдзи гӧгӧрвоны, мый мортыс гриппуйтӧ?
Специалистъяслӧн висьталӧм серти, тайӧ респираторнӧй инфекцияясыс йитчӧмаӧсь ӧта-мӧдыскӧд. Но висянногыс да бурдӧдчӧмыс торъялӧны.
ОРВИ, грипп да прӧстуда – тайӧ ставыс ОРЗ. Мортыс кызӧ, несъялӧ, нырыс пӧдӧма, доймӧ-висьӧ горшыс да юрыс, кыптӧ температура.
Прӧстуда кывнас врачьяс оз вӧдитчыны, но тайӧ кокньыд ОРВИ.
ОРВИ-ӧн шуӧны и ляті, мононуклеоз (герпес), грипп да мукӧд инфекция.
А да В гриппӧн висьӧны сьӧкыда, а С-ыс кокньыд прӧстуда кодь.
Сьӧкыд стӧча висьтавны, кор мортыс висьмис ОРВИ-ӧн. Но позьӧ стӧча тӧдмавны, кор заводитчис грипп. Шуам, вит час рытын температураыс чеччыштіс 38 градусысь вылӧджык. Мортсӧ кынтӧ, висьӧ юрыс, доймӧ син бугыльыс, ки-коксӧ «чегъялӧ», ньылӧдӧ.
<> Николай Размыслов.
Снимокыс авторлӧн.