Удора районысь Алексей Жилин енбиа сьылысь, сьыланкыв да шылад гижысь, артист, режиссёр, серпасасьысь. Кӧть эськӧ таӧ абу велӧдчылӧма. Татшӧм йӧзсӧ рочьяс нимтӧны самородокӧн. Алексейлы эськӧ мир пасьтала ветлӧдлыны, а вужъясьӧма чужанінас.
Гитаратӧ босьт да лок
Чужӧма сійӧ Разыбын. Ӧні, кыдзи ачыс висьталіс, чужанінысь пӧ ылӧ эг мун, уджалӧ Усогорскын культура керкаын. Бать-мамыслӧн быдмӧмаӧсь чоя-вока. Ичӧтсяньыс Алексей мичаа серпасасьӧ карандашӧн да шомӧн, сьылӧ, ворсӧ шылада инструментъясӧн, петкӧдчӧ сиктса постановкаясын.
Мамыс уджалӧма библиотекаын, кӧні вӧлӧма пианино. Лёша волывлӧма, кыдзи ачыс шуис, троньӧдчыштны. Вежавидзысь коми мужичӧй лабутнӧя шуис, ог пӧ виртуоз моз ворс. Нӧшта сійӧ кужӧ ворсны барабанӧн, гитараӧн, бас-гитараӧн, гудӧкӧн.
–Коркӧ видлі гудӧкасьны. Буретш совхоз ыстіс миянӧс турун пуктыны. Зэрмис да, пыри эновтӧм керкаӧ. Кытшовті да, сарайсьыс сюрис гудӧк. Лунтыр зэрис да, лунтыр гудӧкасьны велӧдчи. Ӧні киӧ ог босьтлы. Но, чайта, артмас на. Тӧдсаӧй тай пыр гитараӧн ворсіс, а сэсся кольӧм во киас босьтіс гудӧк. Мися, сьӧкыд ӧд велӧдчынытӧ. Велала пӧ. А со таво клубын ансамбльлы гудӧкалӧ нин.
Дзолядырйи, дерт, медъёна кажитчис гитара. Зэв ёна вӧлі кӧсъя ворсны тайӧ инструментнас вадорын, походын. И ас коддьӧмкӧд заводитім велӧдчыны, но ме кындзи некод эз велав. Кӧкъямысӧд классӧ сэк котралі. Помнита, клуб кильчӧ вылын медводз велалі «Свеча» сьыланкыв ворсны. Сэки ёна модаын вӧліны Ляпис Трубецкой, Евгений Осин да «Сектор газа» котыр. Тӧдмалі, мый Усогорскса клубын «Орион» котыр эм, да сэтчӧ и вӧзйыси. Босьтісны. Сьылі-ворсі гитараӧн. Вӧляникысь куті гӧгӧрвоны шыладсӧ, кывны сійӧ либӧ мӧд шы юргӧмсӧ, велалі ворсны клавишаа инструментӧн, барабанӧн да бас-гитараӧн, – казьтыліс челядьдырсӧ Алексей Жилин.
–Сэсся кӧсйӧмыд збыльмис? Первый парень на деревне лоин?
–Збыль сідзи и эм. Весиг ныв сюри, – нюмъялӧ Алексей. – Гитараӧн ворсны кужысьтӧ быдлаӧ кутісны корны. Мися, менам сёян-юан вылад тыртчыны сьӧмӧй абу да, нинӧм пӧ оз ков, гитаратӧ босьт да лок.
–Сійӧ, нылыс, гашкӧ, гӧтырӧн и лои?
–Эз. Сійӧ ӧд челядьдырся радейтчӧм на вӧлі. Гитараӧн ворсӧмыс вывті уна лои да, весиг мудзлі сыысь. 17-18 арӧсын ассьым став ёртӧс армияӧ колльӧді. Армияса сьыланкывъяс велалі.
–А тэнӧ коді колльӧдіс? Али ачыд ворсін, сьылін да и мунін?
–Армияад ме дзоньвидзалун вӧсна эг шогмы. Дзолядырйи пельӧн матайтчи, да лорыс эз лэдз. Кӧть и мырдӧн вӧзйыси, окота вӧлі служитны да. Ме ӧд, мися, бура кыла. Рочасьыштны кӧ, музыкальнӧй слуха и быдӧн. Весиг ветлі военком дорӧ, мися, отсав армияӧ веськавнысӧ. Кӧсйысис. А сэки уджалі нин клубын звукорежиссёрӧн, кодлы быть колӧ бура кывны, но…
Тӧлысь мысти военком звӧнитіс удж вылӧ. Чукӧртчы пӧ, босьтасны. Муннысӧ талун нин колӧ. Военкоматӧ пыралі колана кабалаясла да скачӧн гортӧ: мися, мамӧ, ме муні армияӧ. Но Княжпогостын лорыд жӧ и косӧдіс. Оз пӧ позь. Кынтан пельтӧ да висьман, либӧ орччӧн гораа лыйӧмсьыс пель барабаныд потны вермас… Сё дивӧ: музыкальнӧй слух эм, а армияӧ пель вӧсна эз босьтны.
Кыдзи лоны режиссёрӧн
Алексей Жилин 15 во зільӧ Усогорскса культура керкаын. Медводз звукорежиссёралӧма, ӧні нӧшта и режиссёралӧ.
–Кыдзи пансис тайӧ уджыс? Режиссёрлы ӧд колӧ водзвыв думыштны став мизансценасӧ, сідз либӧ тадз вӧчны. Велӧдчылін?
–Эг. Ме и звукорежиссёрас эг велӧдчы. Тӧдӧмлун содтӧм могысь клубсянь сӧмын курсъяс вылӧ ыстылісны. Аппаратура сайын пукалігад ӧд пыр видзӧдан репетициясӧ. И мукӧддырйи сэсся юрӧ волӧ, а ме эськӧ, мися, тадзи вӧчи, а тані – тадзи. Сэсся коркӧ директоркӧд сёрнитім, юксьышті мӧвпъясӧн да, шуис, гашкӧ пӧ, ачыд видлан. Первойсӧ, дерт, чуралыштлі, а сэсся босьтчи.
Медводдза спектакльӧй вӧлі «Чукля». Лыддьылі горш вӧралысь йылысь, кодӧс Вӧрсаыс кӧсйис велӧдны дорын узьлыны. Сценарийыс эз вӧв. Став кывсӧ ачым гижи, лӧсьӧді, юклі роль серти. Сійӧ спектакльнас петкӧдчим да весиг медводдза места босьтім районса «Муслун» кон- курсын. Культура юкӧнӧн сэкся веськӧдлысь Лариса Александровна Королёвалӧн вӧлі шок! Сэтшӧма чуймис.
Водзӧ дасьті «Золушка» выльвося мюзикл. Зэв аслыспӧлӧс артмис. Помнита, ёна майшаси, мед ставыс артмас: ачым аппаратура сайын звук вылын пукала, нӧшта и режиссёр. Водзӧ вӧлі «Снежная королева» мюзикл, «Спящая красавица». Ӧні Выль во кежлӧ дасьтам «Приключения Маши и Вити».
Унатор нин дасьті. Мойдъяссӧ рочӧн, а спектакльяссӧ комиӧн лӧсьӧда. Весиг республика пасьта гастрольӧн корӧны. Но мукӧд районӧ ветлӧмыс оз артмы. Миян артистъяс ӧд оз ставныс клубын уджавны. Быдӧнлӧн аслас удж, семья.
Медводз чужӧ шылад
Алексей Жилин мичаа сьылӧ. Петкӧдчывлӧ «Василей» фестиваль-гажын, корлывлӧны Сыктывкарӧ этнорытпук дырйи сьывны. Неважӧн снимайтчӧма «Гажа вой» шылада шоуын. Ӧні пӧ бара «Василей» кежлӧ дасьтыся.
Ачыс гижӧ кывъяссӧ и шыладсӧ.
–Мый медводз чужӧ? – юалі сылысь.
–Менам первой чужӧ шылад, сэсся кывъясыс. Мукӧддырйи гортын пукала, да юрӧ шылад кутас воны. Ветлӧдлышта стенысь стенӧ. Пуксьыла гитараӧн ворсыштны, и артмас. Гижа, кывза, и кывъясыс асьныс локтӧны.
«Минусовкасӧ» эг на куж вӧчнысӧ да, босьта вӧлі суйӧрсайсаӧс. Коми кывъясыс сійӧ шыладас лӧсьыда жӧ пуксьӧны. Сэсся торъя программа перйи-качайті да ӧні ачым лӧсьӧда «минусовкасӧ».
А со мукӧд авторлӧн дась кывбур вылӧ шыладсӧ тэчны оз артмы.
–Тэнсьыд шыладтӧ либӧ сьыланкывтӧ кодкӧ корлывлӧ?
–Ме ӧд паськӧда ассьым сьыланкывъясӧс ӧтуввезйын. Эм и роч, и коми сьыланъяс. И коркӧ «ВКонтактеын» гижис кыськӧ Россияысь ӧти ань, корис гижны верӧспуыслы сьыланкыв. Регыд пӧ кӧлысь да, козин кӧсъя сылы вӧчны. Первой пыксьышті, а сэсся кӧсйыси. Петкӧдлі да, зэв ёна аттьӧаліс. И кӧлысь бӧрас видео ыстіс, кыдзи сьылӧмаӧсь. Бура и артмӧма.
–Тэнад эм сьыланкывъя торъя альбом?
–Эм, но сэні кызвыныс роч. Чукӧртлі и коми плейлист, но уджсӧ помӧдз вӧчтӧм на. Сыктывкарысь звукорежиссёр Тимофей Боровковкӧд сёрнитчим, сылӧн аслас студия. Гоз-мӧд «минус» сылы ысті, колӧ ӧд бура ставсӧ вӧчны.
–Кыдзи тэнад лолыд сьылӧ?
–Гажа радейтӧмӧн. Но эм и «Тэ меным нин он ков…» кывъяса.
–Алексей, эм-ӧ аслад семьяыд?
–Кольӧм во гӧтраси, нылуклы муртса арӧс. Гӧтырӧй Междуреченскысь, но рӧднас Архангельск обласьтысь. Уджалӧ Усогорскса школаын велӧдысьӧн. Мам кувсьӧм бӧрас локтіс татчӧ, а сыӧдз Сыктывкарын уджалӧма. Тӧдмасим школаын, кытчӧ менӧ корлісны ньӧбӧм выль аппаратура видзӧдлыны. Видзӧда да, сэтшӧм мича нылыс. Настя пыр и мусмис. Сійӧ эськӧ тані эз дыр кӧсйы овны, чойыслӧн школа помавтӧдз сӧмын. Но куим во нин тані, вужсӧ лэдзис жӧ. Чойыс важӧн нин карын велӧдчӧ-а.
Вӧт али вемӧс
–Аслыд мый ёнджыка сьӧлӧм вылад воӧ: сьывны али спектакль дасьтыны?
–Кыкнан уджыс зэв интереснӧй. Мукӧддырйи войнас думайтан, а сэсся ассьыд мӧвпъястӧ спектакльын збыльмӧдан. Артистъяс петкӧдлӧны сцена вывсянь тэнсьыд мӧвпъястӧ, и таысь нимкодь. Сьывнысӧ тшӧтш кажитчӧ. Мукӧддырйи машинаӧн ӧтнам муна, «минус» включита да сьыла…
–Семьяад, рӧдад кодкӧ эм татшӧм жӧ енбиаыс?
–Мам сьылӧ. Баб (нэмсӧ Разыбын фельдшераліс) гитараӧн ворслӧма жӧ. Мамлӧн вокыс, Сашӧ вежай, бура ворслӧма гитараӧн, 1980-ӧд воясӧ сылӧн вӧлӧма аслас котыр. Клубын дискотекаяс дырйи весиг сьывлӧмаӧсь. Но сійӧ кадысь водз кувсис. 1990 воын кувтӧдз доймаліс туй выв неминучаын. И ме чайта, мый сійӧ меным вуджӧдіс сямсӧ. Кулӧм бӧрас вӧтаси, лэччи быттьӧ Мозын ю дорӧ. А мӧдлапӧлас шойнаыс. Видзӧда да, мӧдар берегас сулалӧ Сашӧ вежай. Сэсся сійӧ вуджис ме дорӧ. Киасис мекӧд. Весиг кӧдзыд кисӧ ӧнӧдз помнита. И ме быттьӧ сы дорӧ шыаси, сӧмын на вӧлі гитараӧн ворсны велӧдча да, мися, велӧд менӧ. Быттьӧ мунім бабӧ ордӧ, а сійӧ оз аддзы миянӧс, дінтіным ветлӧдлӧ. Сашӧ вежай воши, и ме нин веськалі эновтӧм керка дорӧ, кыла быттьӧ Сашӧ вежайлысь сьылӧмсӧ. Матыстчи да кӧсйи восьтыны ӧдзӧссӧ. А весьтас воӧм мысьт Сашӧ вежай чужйис ӧдзӧсас, да ме уси лым пиӧ. И сійӧ вошис-муніс. Садьмӧм бӧрын баблы вӧтӧс висьталі. Но пӧ, сідзкӧ, сямсӧ тэныд сетіс. Кутан пӧ сэсся тэ шпана сьыланкывъяс сьывны. И ӧд збыль ӧдйӧ велалі.
Абу Чукля кодь горш
Кутшӧм нӧ коми мужичӧй оз радейт вӧравны? Тайӧ, тыдалӧ, вирас жӧ. Алексей Жилин, кыдзи ачыс висьталіс, ичӧт классын велӧдчигӧн на кыйсьӧма. Урок помасьӧм бӧрын пӧ чер да пурт босьтан – и вӧрӧ.
Эм аслас лэч туй, вӧр керка, кыйӧ став сикас пӧткасӧ, кӧч. Ачыс весиг утка чучеласӧ вӧчалӧ. Тшӧтш и мукӧд вӧралысьыс сылысь ньӧбӧны. Да и сідз пӧ на сиктсаяс мич вылӧ гортаныс видзӧны. Артмӧ, серпасасьӧм кындзи нӧшта на и ки помысь вӧчасьны мастер. Кӧть эськӧ художествоа школа абу жӧ помавлӧма.
– Мый Енмыс сетӧ, ставсӧ кыя, но Чукля моз ог горшась, – висьталӧ Алексей. – Йӧра вылад киӧй оз лыб ни.
– Мыйла?
–Ог тӧд. Эг нин ӧтчыдысь паныдасьлы. Коркӧ весиг кызь метр сайын вӧлі кык. Окота эськӧ вӧлі лыйны, матын ӧд, да эг вермы. Мися, мунӧй, пышйӧй пыдӧджык, лыясны тіянӧс. Пельнас сӧмын вӧрӧдӧны да йирсьӧны. Сэки пастукалі налы, – шмонитыштіс Алексей Жилин.
–Ӧткӧн радейтан кыйсьыны, али ёртъяскӧд?
–Тулыснас пыжӧн каям вӧр керкаӧ ёртъяскӧд, мед кытсюрӧ лӧсьӧдыштны-дзоньталыштны. А арнас ӧтнам вӧрала. Менам кык пон: лайка да спаниель.
–Уджалан культураын, а вӧравны кад сюрӧ. Уджыд оз торк?
–Ньӧти оз. Директорным зэв гӧгӧрвоысь ань. Сійӧ тӧдӧ, мый кыйсян кад матысмигӧн ми вокыслӧн синным ӧзйӧ вӧрлань. Май 9 лун пасъям – и вӧрӧ. Мукӧддырйи асывнас удж вылӧ мунтӧдз кытшовта матігӧгӧрсӧ.
–Алексей, он жалит, мый абу ыджыд, а сиктса сцена вылын?
–Татысь карӧ-бокӧ ветлігӧн сэтшӧма сиктӧ кыскӧ. Быттьӧ и шойччыны ветла, но сэні машина шысьыс, уна йӧзсьыс ме ёнджыка мудза. Велалӧма сиктад овны. Тані ставыс орччӧн: ягыс, юыс, чужан керка, удж, гортгӧгӧрса нок. Пажын кадӧ мам дорӧ ветла Разыбӧ, Мозын ю дорӧ лэччыла, керканым матын да. Тані вӧля! Гӧтыр эськӧ карӧ нуӧдчӧ, весиг патера ньӧбим. Но овмӧдчам кӧ сэні, менам сэсся кар кындзиыс нинӧм оз и ло. <>
Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс Алексей ЖИЛИНЛӦН гортса архивысь.