Неважӧн Коми Республикаса опера да балет театр восьтіс ассьыс 65-ӧд сезон.
Быд во искусство радейтысьяс нимкодясьӧны яръюгыд постановкаясӧн, енбиа артистъяслӧн петкӧдчӧмӧн, кодъяс и гижӧны театрлысь историясӧ. Талунъя петасын тӧдмӧдам, пӧжалуй, медъюгыд «кодзувкӧд» – Роман Мироновкӧд.
Каратэ? Али йӧктӧм?
Чужлӧма Роман Миронов Сосногорск районса Улыс Одесын. Бать-мамыс мусир перъянінын уджалӧны. Мам рӧдас кодкӧ фигурнӧя конькиӧн исласьлӧма. Вермас лоны пӧ, вужйыс сысянь. Рома кӧкъямыс арӧссянь ветлӧма бальнӧй йӧктӧмъяс кружокӧ. Сэки жӧ и пырӧдчӧма каратэӧ, ворсӧма волейболӧн.
– Первой сэтчӧ и татчӧ котралі, – казьтылӧ Роман Миронов, – но кадыс оз вӧлі тырмы да, ковмис бӧрйыны: либӧ спорт, либӧ искусство, он ӧд шӧри орӧдчы. Йӧктӧмсӧ эновті, бӧрйи каратэ, занимайтчи кӧкъямыс во. Перкаль вӧньӧдз быдми, сы бӧрын сӧмын сьӧдӧс кольӧ босьтны.
9 класс помалӧм бӧрын водзӧ велӧдчи Ухтаын. И кор ме вуджи сэтчӧ, волейболысь тренер мамлы шуӧма, Ромаыд пӧ эськӧ вермис лоны ёна бур волейболистӧн. Тыдалӧ, сылӧн вӧлӧма жӧ ме вылӧ надея. Ухтаын каратэсьыс эновтчи жӧ, мӧд тренер дорӧ эг кӧсйы гижӧдчынысӧ да. И менам олӧмысь быттьӧ мыйкӧ воши. И дум вылӧ уси, мися, ме ӧд и йӧктылі на. Шыӧдчи культура дворечӧ, кӧні вӧлі бальнӧй йӧктӧм кузя самодеятельнӧй котыр. Дерт, уна вонад мыйсюрӧ вӧлі вунӧма нин, но пырӧдчи.
Ухтаын школа эг помав, 10-ӧд класс бӧрын пыри велӧдчыны тайӧ карса колледжӧ мусир да биару перъян оборудование кузя электрик-техникӧ. Велӧдчи сэні сӧмын куим во, и менӧ корисны Сыктывкарӧ опера да балет театрӧ йӧктыны.
– Вот тайӧ поворот! А кыдзи вермис сідз лоны?
– Театрӧ вӧлі воӧма Набережные Челныысь педагог, коді республика пасьталаысь корсьӧма йӧктысьясӧс. Сэки театрас зонмыс оз вӧлӧм тырмы, ӧні ӧд труппаыс ыджыд-а. Набережные Челныысь педагогыслӧн вӧлӧма аслас программа: кӧкъямыс восясӧ вит воӧн велӧдны. Республика пасьталаысь бӧрйӧма та могысь вит мортӧс, на лыдӧ веськалі и ме. Нӧшта кыкӧс вӧлі вайӧдӧма Набережные Челнысьыс. Артмис сідз, мый менӧ, балетӧ велӧдчытӧм том мортӧс (а классика балетӧ велӧдӧны ичӧтсянь), «шыбитісны» труппаӧ. Ме весиг эг тӧд, кыдзи матыстчыны да сувтны станок дорас, кытчӧ пуктыны китӧ, кытчӧ коктӧ, мый сэні вӧчны…
Во джын ме видзӧді балет йӧктысьяс бӧрся, зіли на моз жӧ ставсӧ вӧчны. А балетысь артистъяс ме вылӧ дзоргисны да быттьӧ дивитісны, со пӧ, локтіс кыськӧ улич вылысь театрӧ, а нинӧм оз куж. Ме, дерт, яндыси, кын мыр кодь вӧлі, нинӧм эз артмы да.
Дышыд оз кыпӧдчы
– И «гадкий утёнок» пӧрис «мича юсьӧ»…
– Набережные Челныысь педагогыд миянкӧд ноксис во да сэсся муніс. Но ме эг эновтчы балетсьыд, пыри велӧдчыны искусствояс колледжӧ. Ветлывлам вӧлі искусствояс гимназияӧ, кӧні нин классикаӧ велӧдісны. Веськалі Ольга Петровна Федотова дорӧ. Меным сэки вӧлі 19 арӧс.
Балетын сӧвмыны меным отсаліс каратэ. Сійӧ меным и быдлунъя олӧмын отсалӧ…
– Ӧні кӧсъян шуны, мый верман кодлыкӧ чужйыны либӧ ляскыны-уськӧдны сійӧс кок йывсьыс?
– Ог. Кӧть эськӧ ачымӧс и кодӧскӧ дорйыны верма. Тренер шулывліс, мый улич вылын оз ков пырӧдчыны тышӧ. Зыксьысьыс кӧ бур кывсӧ оз гӧгӧрво, да збыльысь нин колӧ кабырӧн эскӧдны сійӧс, сӧмын сэк позьӧ каратиставны. Каратэ вӧчис менӧ вынаӧн. Та дырйи тӧд вылын кута ог сӧмын эбӧс, но и пытшкӧс вын. Миянӧс сэні сэтшӧма песлӧдлісны-нюжйӧдлісны! Тренер вӧлі кыпӧдас киняулӧд да пуксьӧдас шпагат вылӧ: пукав, терпит. Сідз шусяна растяжка каратэын колӧ жӧ, мед тэныд воча мортыслы юрас чужйыны верман. Велӧдіс терпитны дой, мый некор оз ков сдайтчыны. И кор веськалі балетӧ, меным ставыс тайӧ ковмис. Балетын дисциплинаыд колӧ жӧ. Дышыд тані оз вермы кыпӧдчыны. Да, мукӧдыслы, кодъяслы Енмыс сетӧма туша-мыгӧр-стать да сям, ёна жӧ колӧ зільны-уджавны.
«Муж на час»?
– Ухтаса колледж эн помав, а мыйӧкӧ сэні велалін, сямман, шуам, би провод нюжӧдны?
– Дерт жӧ. Би провод нюжӧда, розетка-выключатель пукта, сантехника кузя став коланасӧ вӧчны верма, ӧшинь карниз ӧшӧда и… Ме абу белоручка. Веськыда кӧ шуны, став тайӧ уджсӧ ог сӧмын гортын вӧч, ветлывла и мукӧдсӧ могмӧдны, медаласны кӧ.
– «Муж на час» али мый?
– Збыльысь. Меным тайӧ кажитчӧ жӧ.
– Шуам, тэ рытнас йӧктін балет, асывнас тэнӧ корисны би нюжӧдны. Казялӧны оз, мый сантехникыс и балетса артист?
– Овлӧ, да. И сёрнитанногныс пыр жӧ вежсьӧ, вежавидзысьӧсьджык лоӧны. Эг пӧ кужӧй весиг думыштлыны, мый йӧктӧм кындзи и горт гӧгӧрын кипом удж сямманныд вӧчны.
Вӧрасногын – и муслун, и шог
– Роман, тэнӧ позьӧ шуны опера да балет театрса принцӧн, пырджык татшӧм партия йӧктан да. «Русалочкаын» ворсін аньӧс – Саридзса кӧлдуньяӧс. Тайӧ медводдза на ань роль?
– «Спящая красавицаын» ворсі фея Карабосӧс. Сійӧс тшӧтш мужичӧйяс ворсӧны. Сэні сійӧ сэтшӧм пӧрысь, гӧрбыльтчӧм нин старука. А Саридзса кӧлдунья – «владычица», асьсӧ петкӧдлысь да вылӧ пуктысь. Тані нин артистлӧн вӧрасногыс мӧд.
Менам татшӧм гротеск образыс кык – ӧнія Яг-Морт да Саридзса кӧлдунья. И кор ме дасьтыси «Русалочкаын» йӧктыны, майшаси-полі, мися, мед эськӧ видзӧдысь оз шу, бара пӧ Яг-Морт петіс. Артмис Саридзса кӧлдуньясӧ вӧчны сексуальнӧйджыкӧн. Но премьера – тайӧ век, кыдз шуласны, сумбур, бӧрынджык образсӧ шыльӧда на, сы вӧсна мый эм на мый вылын уджалыштны, вӧрасногсӧ содтыштны.
– Веськыда кӧ шуны, ме шензя, кыдзи тэ верман йӧктӧмӧн, вӧрасногӧн петкӧдлыны радейтчӧм, дой, шог, лӧглун? Нинӧм он висьтав, а видзӧдысь тэнсьыд став сьӧлӧмкылӧмтӧ гӧгӧрвоӧ. Тайӧ збыльысь енби! Легенда серти Яг-Морт – тайӧ повзьӧдлана персонаж, сэні сійӧ миянлы абу жаль. А спектакльын тэ йӧктін сідз, мый видзӧдысьлы сьӧлӧмас йиджис Яг-Мортыс, сійӧ лои муса да, весиг жаль, мый Райдакӧд эз лоны ӧтлаынӧсь. Быттьӧ сэтшӧма коліс «хэппи-эндыс», кыдзи «Красавица и Чудовищеын». Дерт, гӧгӧрвоана, мый тайӧ торъя постановкаяс. Но век жӧ… Висьтав, кыдзи тэ вермин сэтшӧма вӧрзьӧдны видзӧдысьлысь сьӧлӧмсӧ?
– Гашкӧ, и збыльысь Енмыс тайӧс сетӧма… Нимкодь, кор ворсӧмыд йиджӧ видзӧдысьлы сьӧлӧмас. Абу сэтшӧмыс, мый сӧмын тадзи колӧ петкӧдлыны муслун, а тадзи – лӧглун. Балет йӧктысь оз сӧмын ки-кокӧн шенась, сійӧ тшӧтш пырӧдчӧ персонаж куӧ. Сійӧ либӧ мӧд сьӧлӧм-кылӧмъяс петкӧдлыны меным отсалӧны олӧмас менӧ вӧрзьӧдана лоӧмторъяс. Тӧд вылӧ уськӧда найӧс и йӧкта, вӧрасногын петкӧдла ставсӧ видзӧдысьлы.
Сьӧкыд пӧрны Яг-Мортӧ
– Балетын мужичӧйяслы тшӧкыда ковмылӧ кыпӧдлыны аньӧс. Абу полӧмыс, мый уськӧдан, а, гашкӧ, мӧдарӧ, балерина таысь полӧ? Татчӧ колӧ вын, али эм торъя техника?
– Збыльысь, унаӧн полӧны вылісьыс. Ӧд овлӧ, ог сӧмын кыпӧдӧй артисткаӧс, но и шыбитам, бергӧдам сынӧдас. И полӧмсӧ колӧ венны. Медым качӧдны балеринаӧс, збыльвылас тӧдчанаджыкыс сідз шусяна техника, а абу вын-эбӧс. Кужан кӧ, позьӧ и ыджыд тушааӧс кокниа кыпӧдны. Да ми ӧд ёна репетируйтам, мед ставыс лючки артмас.
– Пырджык Наталья Супрункӧд йӧктан, ӧта-мӧдтӧ тӧданныд нин, кужанныд, кыдзи мый ставсӧ вӧчны. Да и ас труппаысь балеринакӧд репетицияыс тырмымӧн. Но, овлӧ, театрӧ, торйӧн нин «Сыктывкарса тулыс» фестиваль дырйи, волӧны мукӧдлаысь балеринаяс. Кыдзи накӧд?
– Бокысь воӧм артистъяс уна жӧ йӧктӧны. Постановкаясын, торъя нин классикаын, сідз шусяна редакцияыс ӧтпӧртаса. И вежны партнёршаӧс абу сьӧкыд. Ӧта-мӧд костын пасъялам став колана посниторсӧ, сёрнитчам, и тырмымӧн кык-куимысь репетируйтны.
– Тэ шуин, мый балет йӧктысьлы колӧ и ворсан сям. Кутшӧм роль эськӧ шуан сьӧкыдӧн, мый вылын дырджык ковмис уджавны?
– Классическӧй Принцӧс йӧктыны сьӧкыдджык. Сы вӧсна мый сэні классика канонъяс серти колӧ петкӧдчыны. А ме век жӧ абу сэтшӧм «техничнӧй», балетӧ эг ичӧтсянь велӧдчы да, абу меын тайӧ подулыс. Вӧлі сьӧкыд колана ногӧн кутны ки-кок. А Принцын тайӧ колӧ. И ме вӧлі фактураӧн босьта.
Сьӧкыд вӧлі выль Яг-Мортӧс петкӧдлыны. Ме воддзаас тшӧтш Яг-Морт. Шыладыс ӧткодь, а постановкаыс мӧд. Важсӧ унаысь нин йӧкті, и сылӧн вӧрасногыс, кыдз шуласны, вирын нин. А тані колӧ вӧчны мӧд ног, вӧрасногыс абу сэтшӧм. И дыр ачымӧс «песлӧдлі», весиг балетмейстеркӧд вензьылім. Но век жӧ выль Яг-Мортыс пырис куӧ, и ӧні ёна радейта тайӧ партиясӧ.
Кӧсъя йӧктыны тані…
– Сыктывкарса сцена вылын тэ «кодзув», и чайта, тэ сыысь быдмин нин. Тэнӧ оз коравны мукӧд театрӧ? Ачыд он кӧсйы мунны татысь?
– Дерт, коравлісны, шуам, Саранскӧ. Ачым вӧзйысьлі Питерӧ нималана балетмейстер Борис Эйфман дорӧ. Сылӧн аслас труппа, йӧктӧны ӧнія хореография, и босьтӧ сӧмын ме кодь кузь тушааяссӧ. Но сэки ме 30 арӧса нин вӧлі. Локтін кӧ пӧ эськӧ дас во сайын… Но, мися, ме сэки сӧмын на босьтчи балетас и нинӧм на эг куж. Гашкӧ, и бур, мый некытчӧ эг мун. А менам ӧні абу нин татысь мунан арлыд (37 арӧса – Е.М.). Да, менӧ тані тӧдӧны, а сэні ставсӧ ковмас выльысь заводитны. Сыктывкарысь ог мун, кӧсъя йӧктыны тані. И, гашкӧ, видзӧдысьлы таысь лоӧ нимкодь.
– Тані видзӧдысьыс, збыльысь, тэнӧ радейтӧ. А кор петкӧдчанныд мӧд театрын, мукӧдлаӧ тшӧкыда жӧ ветлывланныд да, сэні тэнӧ казялӧны?
– Да. Петіс пӧ сцена вылӧ кутшӧмкӧ дядьӧ, ставсьыс юрӧн ыджыд, – шмонитыштіс Роман. – Миянлысь театрнымӧс ошкӧны, тайӧ збыль. Театръясын уджалысьяс, а найӧ видзӧдӧны и ассьыныс артистъяссӧ, и мукӧдӧс, да эм кодкӧд орччӧдны, матыстчылӧны да ошкӧны. Нимкодь, дерт…
Водзын уна на бурыс
– Роман, тэ помалін ГИТИС, ачыд хореограф. Кор виччысьны тэнсьыд постановка?
– Меным окота на йӧктыны и водзӧ сӧвмыны та боксянь. Кыдз шуласны, «нет предела совершенству». Балет пуктыны, да, эмӧсь мӧвпъяс, но ставыс на водзын. Тавосянь ме педагог труппаын. И тайӧ вермас мыйӧкӧ быдмыны… Сідзжӧ менӧ корисны «Вдохновение» клубӧ хореографӧн, уджала гимнасткаяскӧд.
– Кутшӧм спектакльын кӧсъян йӧктыны, кодӧс?
– Окота вӧлі йӧктыны «Баядеркаын» Солорӧс – збыльмис. Ӧні кӧсъя «Шахерезадаын» Рабӧс йӧктыны. Тайӧ ӧти акта балет, но сэні асыввывса пластикаыс зэв мича.
– Семья, челядь, хобби?
–Хоббиӧн шуи эськӧ ки помысь вӧчасьӧмӧс. Висьталі нин, ме окотапырысь гортгӧгӧрса удж вӧча. Менам эм радейтана гӧтыр. Тӧдмасим театрын, сійӧ вӧлі гримируйтӧ миянӧс. А сэсся корис диплом удж кузяыс моделявны. Сэки ставыс и гӧрддзасис. Ӧні ас вылас уджалӧ – имиджмейкер. Миян ныла-пиа. Зэв ёна радейта найӧс. <>
Сёрнитіс Екатерина МАКАРОВА.
Снимокъясыс Коми Республикаса опера да балет театрса архивысь.