А ёна жӧ паськыд миян Коми муным! Быд сикт-грезд-посёлок-карӧ кӧ кӧть муртса кежлӧ пыравны, олӧмыд бара-й тырмас оз?!.
Думыштан, быттьӧ сэтчӧ нин ветлін, эстчӧ нин кежалін, а волытӧминыс чинӧм пыдди, мӧдарӧ, содӧ.
Со дзик неважӧн мойвиис дзик неыджыд кытш сяма вӧчыштны Мылдін районті. Сэтчӧс Г.А.Фёдоров нима шӧр библиотекаын зільысьяс збыльмӧдӧны «Литературные гастроли» уджтас, мый серти районса лыддьысянінъясӧ волывлӧны регионса гижысьяс. Надейтчим пӧ республикаса кутшӧмкӧ грантӧ сыӧн пырӧдчыны, но нем виччысьтӧг артмис Россияса президентлӧн культурнӧй инициатива фондӧ писькӧдчыны.
Та понда гижысьястӧ ас дораныс найӧ вермисны весиг кык пӧрйӧ корлыны нин: ӧтчыдысьсӧ – ӧтиясӧс, мӧдысьсӧ – мӧдъясӧс.
Ми Ольга Баженовакӧд веськалім мӧд «партияас». Мӧдӧдчим ылі тӧдтӧм туяд ас машинаӧн, мед нопйӧн (аддзысьлӧм бӧрын туйным водзӧ на муніс) эз ковмы кашкыны ӧти транспортсянь мӧдӧ котралігӧн.
Сійӧ ӧд водзті позис пуксьыны самолётӧ да журкнитны-лэбны Мылдін шӧрӧдзыд. А ӧні пӧ сэтчӧ весиг поездыс оз сувтлы. Йӧзыс посёлоксянь турки-тарки кыдзкӧ воӧдчӧны Ухтаӧдз, сэсся либӧ поездӧн сійӧ жӧ Сыктывкарӧдзыс, либӧ бара автобусӧн ли мыйӧн. Ухтаӧдзыд эськӧ абу ёна ылын, сӧмын 180 километр и эм, кык часӧн и позьӧ шутёвтны. Но чорыд веркӧса (асфальт) туйыс джынйыс, чайта, весиг оз ло, унджыксӧ колӧ из сора лыа нисьӧ сёйӧд став дзопкан-гурансӧ кытшовтӧмӧн кыссьыны. Ыджыд машинаясӧн лэптӧм тшын-бусыс, кор туйыс син водзсьыд вошлӧ, дзик пыр и казьтыштіс кӧмтӧм кока челядьдырӧс. Сэки бус пиас эськӧ и луасьлім гожӧмбыд, сӧмын тай «цивилизациянад» дзикӧдз нин вунлӧма, мый тайӧ татшӧмыс…
Но миянӧс шоныда вочаалӧмсьыс дзик пыр вуніс и лёк туйыс, и мудзыс. И весиг сійӧ, мый коркӧ-некоркӧ майшӧдліс сьӧлӧм-ловтӧ карын.
Медводз ми «вичмим» Покча сиктсаяслы. Миянӧдз татчӧ вӧлі кежалӧма нин гижысьяслӧн медводдза «партияыс» да, тӧдчис, мый тӧдӧны нин, мый найӧс виччысьӧ, кутшӧм ногӧнджык аддзысьлӧмыд коляс. Верстьӧ йӧзыс этшаник вӧлі, а лабич-пуклӧстӧ тыртісны пӧль-пӧч ордас воӧм челядь. Найӧ юалӧмъястӧ дасьтӧмаӧсь и, ас йывсьыныс окотапырысь висьталісны и.
Чайта, быд сикт-грезд йылысь позьӧ аминь унатор висьтавны, ӧд быдлаын асланыс, некодкӧд ӧткодявны позьтӧм история, кытчӧ тӧрӧма и шудыс, и шогыс. Тані муртса сӧмын пасйыштала, мый удиті тӧдмавны.
Покчаын, коми ног кӧ, Пидздінын, вичко, дерт, сулавлӧма. Ӧні сы йылысь помнитӧ сӧмын джуджыд пӧрысь кыдз, кытчӧ кольӧмаӧсь 1919 воын еджыдъясӧн выль Сӧвет власьт дор сувтӧм 7 мортӧс лыйлӧмысь пуля туйясыс. Колян нэмся квайтымынӧд воясӧ сиктсьыс неылын корсьысьӧмаӧсь мусир. Ӧти розьӧдӧминысь нефть пыдди енэжӧдзыс резыштӧма ва. Ӧнӧдз на пӧ сійӧ ылькйӧ дугдывтӧг да, кутӧмаӧсь косьмыны орчча нюръясыс. Юнысӧ пӧ оз шогмы, но и дугӧднысӧ некодлы. А мыйта челядьыс сиктас вӧлӧма: детсадъяс узьнысӧ пӧ весиг, оз тӧрны да, пызан вылас вӧлӧм водтӧдӧны…
Мӧд асывнас мӧдӧдчим паромӧн Печора мӧдар берегас, кӧні Ылыдздін ӧтлаасьӧ Печоракӧд. Да, эмӧсь на и кызь ӧтиӧд нэмӧ постӧг олысьясыд, кӧть матысса Сыктыв, кӧть ылі Печора юяс сайын.
Татчӧс берегас аслыссяма «пристаньӧ», кӧть некутшӧм юр сюянін и абу, сувтлӧны пыжъяс, кодъяс сэсся воысьяссӧ вуджӧдӧны мӧдарас либӧ катӧдӧны Печора кузя Знаменкаӧ, Приуральскӧйӧ, Еремейӧ да с.в.
Ылыдздінын медводдза олысьясӧн вӧлӧмаӧсь спецпереселенечьяс (румынъяс, немечьяс, литовечьяс, сэсся «власовецъяс»).
«Тобыш» паромӧн вуджигӧн сёрниӧ воим мӧдлапӧлас синсӧ вештывтӧг видзӧдысь мужичӧйкӧд. Ми пӧ тайӧ посёлоксяньыс неылын олім-уджалім, Мишкинъёльын. Ӧні пӧ со чукӧртчим коді вермис (петкӧдліс морт дас вита чукӧр вылӧ, кӧні вӧлі том и олӧма) да вуджам видлыны рӧдвужӧс шойна вылысь. А водзӧсӧ пӧ сэтӧн сьӧд вӧр шӧрсӧ коркӧ муркӧдысьӧн тыр посёлокыс уна на. Но пӧшти пӧ некод некӧн нин оз ов, вуджисны коді кытчӧ, сӧмын налӧн посёлокын кымынӧнкӧ колисны на.
Тані миянӧс вочаалісны медыджыд гӧсьтъясӧс моз няньӧн-солӧн да гудӧкӧн. Библиотекаыс, кыдзи ӧні пӧшти быдлаын, меститчӧ культура керкаас. Но ме, буракӧ, некытысь на эг аддзыв, мед небӧг видзаніныс вӧлі йӧктанінысь ыджыдджык. Зільӧны тані мама-ныла, кодъясӧс позис чайтны том чойясӧн.
Люба нылыс кык во сайын эновтӧма Сыктывкар, кӧні уджалӧма детсадйын, да семьянас вуджӧма чужанінас. Елена мамыс чӧсмӧдліс миянӧс комысь пӧжалӧм чериняньӧн, рыська шаньгаӧн, воййыв чайӧн.
Эг кӧ машинааӧсь вӧлӧй, водзӧ, гашкӧ, тшӧтш ковмис пристаньсяньыд мунны ва туйӧд да. А тадзсӧ бара на сюрліс грунтовкасьыд буссӧ кӧвтны, мед воӧдчыны Знаменка посёлокӧ. Кӧть кианым и вӧлі парсалӧм кабалатор, кытчӧ да кор колӧ кежнысӧ, век жӧ полім вошӧмысь да сувтӧдлім миянӧс суӧдысь машинаӧс. Юасям, кытчӧ, мися, кежны Знаменкаланьыд, а найӧ синсӧ чашкӧдӧмаӧсь да нинӧмсӧ оз гӧгӧрвоны. Вӧлӧм, колӧ юасьны оз Знаменка, а кутшӧмкӧ Мамыль.
Паныдаліс миянӧс зэв варов мужичӧй Николай Иванович. Вуджӧдіс мотора пыжнас, сэсся пуксьӧдіс важиник «шестёркаас» да гӧгӧртӧдіс на посёлокӧдыс. Вомыс эз и тупкысьлы. Помся мыйкӧ висьтавліс: со тайӧ керкасӧ вуджӧдісны Троицкысь (тадзи татчӧссаяс шуӧны Мылдінсӧ), со этані библиотекаад уджалысьыд олӧ, а со менам керкаӧй, со суседлӧн…
Знаменка йылысь кӧ висьтавны, колӧ заводитны буретш Мамыльсянь. Мамыль сикт йывсьыс медводдзаысь пасйӧма аслас дневникӧ нималана промышленник, путешественник, чужан му туялысь Василий Николаевич Латкин 1840 воын, а Знаменка весиг сё во мысти на, 1940-ӧд воясын, некутшӧм карта вылын абу вӧлӧма. Сӧмын 1953 воын Мамыльсянь сэтчӧ вуджӧмаӧсь том йӧз да заводитӧмаӧсь лэптыны олан керкаяс. Выль посёлоксӧ нимтӧмаӧсь Пожӧгдінӧн (неылын Печораӧ усьӧ Пожӧг ю). 1959 воын татчӧс лесопункт нималӧма страна пасьта – вӧр пӧрӧдысьяслы сетӧмаӧсь РСФСР-са Верховнӧй Сӧвет Президиумлысь вуджан Гӧрд Знамя, и та бӧрын Пожӧгдінсӧ шуӧмаӧсь нимтыны Знаменкаӧн – «знаменитый на всю страну»…
Библиотекаӧн веськӧдлысь Ирина Анатольевна Семихина медся дыр да ёна корӧма, мед кӧть коркӧ ӧтчыд на дорӧ гижысьястӧ ыстыласны! Кор тӧдмалӧма, мый ми воам, бабӧн дас ӧти арӧса шуысьыс помся шензьӧма: эмӧсь али мый на пӧ ловъя гижысьясыс, эз пӧ али мый найӧ ставныс нин важӧн кулавны?!.
Ирина Анатольевна нимкодьысла помся гӧграліс-чеччаліс миян гӧгӧр. Первой дзен-дзен чӧсмӧдліс ас вӧчӧм лапшаӧн, ас град йӧрсьыс выль картупельӧн, ас парниксьыс нетшкӧм да солалӧм ӧгуречӧн. Помся юасис: тайӧ улӧсыс небыд-ӧ лоас, тайӧ пызаныс абу-ӧ вывті ляпкыд, а ваыс мед кӧ сӧмын газа?..
Таӧдз кӧ быдлаын ми лыддим кывбуръяснымӧс, тані миянлы ассьыным лыддисны, кодлы пӧ кутшӧм кажитчис, бӧрйӧмаӧсь да. А помас нӧшта на и козинӧн тыртісны!
Сы мыйта «аттьӧ» да «сё пасибӧ» висьталісны волӧмысь, нэм кежлӧ, кӧнкӧ, тырмас. Шуӧны, ми ӧд пӧ абу мыжаӧсь, мый огӧ сійӧ берегас олӧй. А ме думышті, а, гашкӧ, ми огӧ сійӧ берегас олӧй да…
Бӧръяӧн, сідз шусяна «десерт» вылас, ми «вичмим» Мылдінса шӧр библиотекалы. Сэн зільысьяс полыштӧмаӧсь, мый йӧзыс оз чукӧрмы, субӧта пӧ, пывсян рыт быдӧнлӧн. Но абу на тай ставныс коми кывбуралысьяскӧд аддзысьлӧмтӧ пывсян вылӧ вежӧмаӧсь. Жыръяс ӧдва тӧрисны воӧмаясыд.
Кывбуртӧ лыддим рочӧн и комиӧн. Быдлаын варовитім кык кывйӧн. Комияскӧд – комиӧн, рочьяскӧд – рочӧн. Быдсямасӧ сёрнитім: и поэзия, и коми кыв, и велӧдӧм, и туй йылысь. Быдӧн водзын, позьӧ шуны, восьтім ассьыным сьӧлӧм-ловнымӧс, и быдӧн, кодлы вӧлі окота, воссис миянлы воча.
Зэв ыджыд аттьӧ висьталам районса Г.А. Фёдоров нима библиотекаӧн веськӧдлысь Татьяна Вениаминовна Марковалы. Эштылім и шуавны ӧта-мӧднымлы: «Ньӧти эг чайтӧй, мый ті татшӧм вежавидзысьӧсь, шаньӧсь, сюсьӧсь, шмонитысьӧсь, сибыдӧсь». Торъя аттьӧ висьталам библиотекаын зільысь Алла Кимовна Динакалы. Тайӧ мелі аньыс ветлӧдліс миянкӧд быдлаӧ, ставсӧ висьтавліс-петкӧдліс, снимайтіс да весиг вузасис «Ордым» лавкаысь босьтӧм тӧварӧн. Тайӧ кык лунас сійӧ лоис дзик ас мортӧн. Муӧдз копыр Галина Александровна Богатырёвалы. Ыджыд арлыд вылас видзӧдтӧг (80 ар тыртӧ!) тшӧтш петаліс миянкӧд ылі туйӧ да тӧдмӧдіс мусаинъяснас.
Татьяна Вениаминовна корис, мед бытьӧн волам и мукӧд сикт-грездас тӧвнас, кор туйыс пуксяс, дженьдаммыштас да бурмыштас. Найӧ пӧ ӧні нин гижасьӧны-звӧнитчӧны меным да завидьтӧны налы, кӧні удитінныд петкӧдчыны…
Мылдінсянь ми, кыдзи и мӧвпыштлім, мӧдӧдчим водзӧ на. Но тайӧ, кыдз шуласны, мӧд сьыланкыв нин… <>
Анжелика ЕЛФИМОВА.
Снимокъясыс Алла ДИНАКАЛӦН.