2015 восянь Ржев кардорса Осуга посёлокын казьтылӧны войвылысь салдат-воинъясӧс, кодъяс 1942 вося январын пӧгибнитӧмаӧсь Осуга станция вӧрӧгысь мездігӧн. Комиысь Айму дорйысьяс нэм кежлӧ кольӧмаӧсь куйлыны Ржев муын. Найӧ зумыда сулалӧмаӧсь вӧрӧглы паныд, медым видзны Чужан мусӧ да матыстны Победа.
Ыджыд удж вӧчсьӧ налысь подвигсӧ нимӧдӧм могысь. Россияса финн-йӧгра культура шӧрин дасьтӧма «Оленно-транспортные батальоны в снегах Заполярья» фотовыставка. Коми муысь делегация ветліс Тверь обласьтса Ржев карӧ, медым кыпыда восьтыны выставкасӧ.
Вӧлі тшӧтш и Лилия Чупрына – выставкаыслӧн куратор, финн-йӧгра культура шӧринын этнокультура юкӧнӧн веськӧдлысь. Сійӧ висьталіс тайӧ фотовыставкаыслӧн коланлун-тӧдчанлун йылысь.
Сідз, 30 планшета экспозицияын петкӧдлӧма Сӧветскӧй Союзса нималана да тӧдтӧм фотографъяслысь уджъяссӧ. Снимокъяс вылын фронт вылӧ мӧдӧдчысь кӧр видзысьяс, Гӧрд армияын быдлунъя служба. Фотоуджъяссӧ содтӧны архивысь, биографияясысь, кӧр батальонъяслӧн историяысь пасйӧдъяс, тшӧтш и сы йылысь, кутшӧм ыджыд пай пуктӧмаӧсь войвывса салдатъяс Айму дорйигӧн.
– Коми делегацияӧс зэв бура вочаалісны, быттьӧ ӧта-мӧднымӧс нэмсӧ нин тӧдам. Ржевса выставочнӧй залӧн веськӧдлысьлы да сэтчӧс уджалысьяслы вӧлі нимкодь, мый татшӧм аслыспӧлӧс выставкаыс воссис налӧн карын, да лои позянлун унатор выльсӧ тӧдмавны миян странаса историяысь, – висьталӧ Лилия Чупрына. – Ржев карса администрацияын юралысьӧс вежысь шуис, мый челядьлы да томуловлы быть лоӧ котыртӧма экскурсияяс, медым тӧдмӧдны найӧс миян Чужан мулӧн геройяскӧд. Таво сентябрын выставкасӧ нуласны Изьва районса краеведческӧй музейӧ, а таӧдз петкӧдласны и Москваын.
Планшета выставкаыслы содтӧд вӧчӧма юӧра буклет, кӧні висьтавсьӧ кӧра-транспорта батальонъяс йылысь. Сійӧс дасьтӧма велӧдчысьяслы, студентъяслы, специалистъяслы, кодъяс окотапырысь туялӧны Чужан мулысь историясӧ. Сэні экспозицияӧ пыртӧм архивысь фотояс, а сідзжӧ историческӧй да ӧнія снимокъяс, кодъяс абу веськалӧмаӧсь выставка вылас, но видзӧдысьлы лоӧны тӧдчанаӧсь.
Медым бурджыка гӧгӧрвоӧдны медшӧр мӧвпсӧ, экскурсия дырйи кутасны петкӧдлыны Россияса финн-йӧгра культура шӧринлӧн да Коми Республикаса шылада-драмаа театрса артистъяслысь видеоматериалъяс, «Юрган» телеканаллысь «Оленный батальон» фильм, сідзжӧ «Северная кавалерия» да «Путь подвига» документальнӧй кинояс. Найӧ отсалӧны пыдӧджык пырӧдчыны историяӧ, восьтыны «Оленно-транспортные батальоны в снегах Заполярья» фотовыставкалысь сюрӧссӧ.
–Фотовыставкасӧ кыпыда восьтӧм вылӧ волісны Москваса Коми землячествоысь, «Русь Печорская» ӧтмунӧмысь водзмӧстчысьяс. Налӧн творчествоа петкӧдчӧмын юргисны коми кывбур-сьыланкывъяс, а композитор Жанна Габова ворсіс фортепианоӧн «Белые ночи». Нуӧдіс гажсӧ Яна Васильченкова, – висьталӧ Лилия Чупрына. – Миян делегациялы мойвиис волыны сьӧлӧм вӧрзьӧдана да аслыспӧлӧс экскурсияяс вылӧ. Ветлім Ржев кардорса Осуга посёлокӧ, кӧні братскӧй гуын куйлӧны миян землякъяс. Пуктім дзоридзьяс и Ржевын Сӧветскӧй салдатлы мемориал дорӧ, кодӧс восьтӧмаӧсь 2020 вося июльын Айму вӧсна Ыджыд тышын пӧгибнитӧм салдатъясӧс казьтылӧм могысь. Налысь подвигсӧ некор ог вунӧдӧй.
Ржевын «Оленно-транспортные батальоны в снегах Заполярья» фотовыставканас позис тӧдмасьны июнь 12 лунӧдз. Кӧр видзысьяслӧн батальонъяс йылысь тайӧ карас олысьяс унаӧн медводдзаысь тӧдмалісны.
Чужан мулысь историясӧ, сылысь геройяссӧ быть колӧ тӧдны быдӧнлы.
* * *
«Оленно-транспортные батальоны в снегах Заполярья» фотовыставка восьтӧм могысь ёна отсасьӧма Коми Республикаын культура, туризм, архив удж министерство. Дасьтӧма сійӧс Коми юралысьлӧн грант весьтӧ «Помним. Гордимся. Сохраним» проект серти.
Став колана экспонатсӧ, гижӧд-снимоксӧ босьтӧма Мурманск обласьтса, Интаса краеведческӧй да Изьва районса историко-краеведческӧй музейясысь, а сідзжӧ Ненеч автономия кытшса этнокультура шӧринысь.
<> Екатерина МИКУШЕВА.
Снимокъясыс Лилия ЧУПРЫНАЛӦН.