Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр петкӧдчис Йошкар-Олаын финн-йӧгра войтыр театръяслӧн «Майатул» XIV фестиваль вылын. Искусство радейтысьяслы миян артистъяс козьналісны Олег Уляшевлысь да Светлана Горчаковалысь «Эзысь шабді» спектакль.
«Майатуллы», кыдзи и Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрлы, таво тырӧ 30 во. Миян театр петкӧдчыліс унджык фестиваляс, найӧ мунӧны кык вонас ӧтчыд. Таво миян котыр эз сӧмын ачыс петкӧдчы, но и удитіс видзӧдны мукӧд спектакльсӧ да пырӧдчыны уна сикас чукӧртчылӧм-аддзысьлӧмӧ.
«Гӧгрӧс пызан» сайын
Май 26 лунӧ Марий Эл Республикаысь театрса уджалысьяслӧн союзын (СТД-ын) вӧлі Россияса вужвойтыр театръяс ассоциациялӧн «гӧгрӧс пызан», кытчӧ волісны и коми театрын уджалысьяс.
Ассоциацияӧн, театръясӧн, Марий Элса правительствоӧн веськӧдлысьяс сёрнитісны вужвойтыр театръяслӧн ӧнія олӧм да мытшӧдъяс йылысь. Пасйисны, мый пӧшти быдлаын чужан кывйӧн сёрнитысьыс, вуджӧдтӧг спектакльсӧ видзӧдысьыс бырӧ. Театр, дерт, отсалӧ видзны чужан кывсӧ, но медводз та вӧсна кывкутӧ семья, сэсся – детсад да школа.
Василий Пектеев, М.Шкетан нима мари театрын художествоа веськӧдлысь, пасйис, мый кутшӧмсюрӧ регионъясын вужвойтырлӧн театръяс котыртчисны революция бӧрын нин да лоисны национальнӧй культураын оазисӧн, кыв да профессиональнӧй изобразительнӧй искусство видзысь-сӧвмӧдысьясӧн.
Василий Пектеев майшасьӧ, мый ӧні миян театръяслы ӧтарӧ колӧ корсьны-судзӧдны сьӧм, могмӧдны йӧзӧс быдсикас услугаӧн, кыдзи, шуам, ӧтувъя пывсян либӧ парикмахерскӧй.
– А ӧд медводз ми сӧвмӧдам войтырӧс, кыпӧдам найӧс культура тшупӧдын, – тӧдчӧдіс сійӧ.
Россияын театрса уджалысьяслӧн союзын национальнӧй театр кабинетӧн веськӧдлысь Марина Корчак казьтыштіс жӧ сьӧм абутӧмкӧд йитӧдын мытшӧдсӧ, но пасйис и, мый театръяс асланыс став мытшӧд йывсьыс чӧв олӧны.
Сідзжӧ тӧдчӧдіс, мый СТД-ын ӧні абу нацтеатръяс кузя программаыс. Но бур, мый лоис позяна нуӧдны быдвося ыджыд аддзысьлӧм – Россияса вужвойтыр театръяслысь «Федерация» фестиваль. Таво сійӧ мунас нёльӧдысь.
Удмуртияса театрысь директор Андрей Ураськин элясис, оз пӧ тырмы бур национальнӧй драматургияыс. М.Шкетан нима театрса режиссёр Роман Алексеев тӧдчӧдіс юркарса театральнӧй вузъясын национальнӧй кадръяс велӧдӧмлысь коланлунсӧ.
Марий Эл Республикаысь культура, печать да вужвойтырлӧн тӧжд-мог кузя министр, опера да балет театрӧн художествоа веськӧдлысь Константин Иванов висьталіс, мый выль стрӧйбаӧ вуджӧм бӧрын став спектакльсӧ кутісны пуктыны оригинал кыв вылын, вуджӧдчӧны «котӧртан строкаӧн». И быд пӧрйӧ спектакль видзӧдысьыс чукӧрмӧ зал тыр. Тайӧ висьталӧ сы йылысь, мый яръюгыд, вына спектакльясын мед-тӧдчанаыс абу кывйыс.
Россияса национальнӧй театръяслӧн ассоциацияысь исполнительнӧй директор Игорь Троилин тӧдчӧдіс, мый Роч муын 131 сикас вужвойтыр, а быд 20 во мысти вошӧ-бырӧ вит-ӧ-квайт кыв. Ассоциациясӧ котыртӧма медводз сы могысь, мед вужвойтыр театръяс эз йӧршитчыны асланыс этнография боксянь векньыд мирас, мед и мукӧд войтыр вермисны тӧдмавны да гӧгӧрвоны налысь культурасӧ.
Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрысь директор Светлана Белорусова пасйис ассоциация котыртӧмлысь коланлунсӧ. Комилы сідзжӧ оз тырмы ӧнія кадся ас драматургияыс, и колӧ эськӧ ӧтув мӧвпалыштны та йылысь, мед драматургъяс унджык татшӧм гижӧд дасьтасны, да ышӧдны найӧс та могысь тшӧтш премияясӧн.
«Майатул» нима аллея
Фестивальлы лои сиӧма Йошкар-Оласа шӧр паркын аллея, кодлы подувсӧ пуктісны финн-йӧгра театръясысь артистъяс. Миян коми котыр тшӧтш садитіс пуяссӧ. Волісны и Марий Эл Республикаса правительствоысь чинаяс.
М.Шкетан нима театрысь художествоа веськӧдлысь Василий Пектеев нуӧдіс мари войтырлысь языческӧй ритуал, ӧд татшӧм традицияясыс налӧн ӧнӧдз на вынаӧсь. Комиысь уджъёртъясыс эз кольччыны бокӧ да сьылӧдісны выль пуяссӧ Му вежан лунся (Троича) бурсиӧмъясӧн.
Миян артистъяс пыралісны и мари вужвойтырлӧн театрса музейӧ, кӧні видзӧны важся шылада инструментъяс (кÿсле – гусли, шÿвыр – волынка да мукӧд), аньяслысь важ нога мичмӧдчанторъяс – монисто да юркышӧдъяс, важ нога сцена югзьӧ-дан ыджыд лампаяс, декорация макетъяс, небӧгъяс, снимокъяс.
Экскурсиясӧ нуӧдіс коми коллективлӧн тавося куратор, М.Шкетан нима театрса актриса, радиоведущӧй Елена Мочалова.
Йошкар-Олаын – вит канму театр, ставыс кар шӧрын. Тайӧ М.Шкетан нима вужвойтырлӧн театр, роч драма театр, опера да балет театр, ТЮЗ да акань театр. Налӧн стрӧйбаясыс мичасьыс-мичаӧсь, куимыс дзик на выль. Фестивальса спектакльяссӧ петкӧдлісны М. Шкетан нима театрын да ТЮЗ-ын.
Миян коллектив ветліс нёль спектакль вылӧ. Видзӧдім Горномарийскӧй театрлысь «Годы и люди», Об-угор войтырлысь «Сказка на бубне», Удмурт театрлысь «Менам пӧльӧй шуліс» да Карелияса театрлысь «В сапоге у бабки играл фокстрот».
Таво петкӧдчисны Марий Эл, Удмуртия, Карелия, Перым-Коми да Ханты-Манси кытшъясысь театръяс, ворсісны финн-йӧгра кывъяс вылын 9 спектакль. Фестиваль гажӧдіс видзӧдысьясӧс уна сикас жанра вына петкӧдчӧмъясӧн: вӧліны кыдз войтыръяслӧн эпоса да оласнога спектакльяс, сідз и ӧнія кадся драмаяс.
Гран-при босьтіс мари вужвойтырлӧн М.Шкетан нима театр «Югорно» эпосӧн. Пасйисны сідзжӧ Перым-Коми театрлысь «Зарни инь», Мордовияса театрлысь «Эрьзя. Летящий к свету».
«Эзысь шабді» вайис радлун
Май 27 лунӧ М.Шкетан нима театрын лои петкӧдлӧма «Эзысь шабді» коми спектакль. Коллективным дорӧ чолӧмалана кывъясӧн шыӧдчисны Марий Элса культура, печать да войтырсикаслӧн тӧжд-мог кузя министр Константин Иванов, М.Шкетан нима театрысь директор Эрик Юзыкайн.
Спектакльнымӧс бура вочаалісны кыдз видзӧдысьяс, сідз и жюри. Мӧд лунас экспертъяс висьталісны миянлы ассьыныс видзӧдлассӧ.
Эвика Сивакова – театровед, журналист (Йошкар-Ола – Санкт-Петербург):
– Менам синмӧй-пельӧй нимкодясис-шойччис. Медъёна воис сьӧлӧм вылӧ, кыдзи ті ӧтув уджаланныд. Вывті мичаӧсь гӧлӧсъясныд, костюмъясныд. Кӧсъя пасйыны, мый тайӧ фестиваль вылас вуджӧдӧмыс медводдзаысь на татшӧм ловъя да бур, аттьӧ таысь Евгения Удаловалы. Сьӧлӧмыд бурмӧ спектакльсӧ видзӧдігӧн. И зэв бура вӧчӧма программкасӧ, ставсӧ сэні ясыда гижӧма. Унатор дженьыд кадӧн висьталінныд, сы мында удитінныд видзӧдысьлы сетны. Ме аддзи, мый налы ставыс ёна кажитчис. Торйӧн пасъя Александр Ветошкинӧс, сылысь талантсӧ, энергиясӧ. Аттьӧ спектакльсӧ став дасьтысьыслы.
Елена Глебова – театральнӧй критик, «Страстной бульвар, 10» журналса редактор (Москва):
Тайӧ рытыс вайис уна радлун. Ӧтар боксянь, тӧдмӧданныд этнографияӧн, а мӧдар боксянь – ті абу экспонатъяс, кодъяс петкӧдлӧны, мый вӧлӧма зэв важӧн, ті – ловъя йӧз, «шабді туй» вуджысьяс. Тшӧкыда овлӧны спектакльяс, кӧні прӧстӧ петкӧдлӧны, кыдз йӧзыс овлӧмаӧсь, а ми быттьӧ таысь бокынӧсь. Ті жӧ сэтшӧма менӧ пыртӧдінныд асланыд петкӧдчӧмӧ, мый бара на гӧгӧрвои: век вӧвлісны и лоасны сьӧлӧмкылӧмъяс, бурӧ эскӧм, мыйӧн олӧ мортыс. Тайӧ бурӧ эскӧмсӧ зэв стӧча петкӧдлӧма режиссёрӧн гадайтчӧм пыр. Посниторъясӧн зэв бура вӧдитчанныд. Тайӧ стӧч, ловъя детальяс пырыс меным ловзьӧ важся кадыс. Технология боксянь ставыс жӧ стӧч, шуам, кыдз шабдісӧ летісны. Но таӧ синмыд оз крукась. Менӧ шензьӧдіс, кыдзи ті кыинныд миян син водзын вӧньсӧ, тайӧ збыльысь дивӧ. Аддзи лӧсьыд сюжет, медводз Александр Ветошкинлӧн да Валентина Соколовалӧн дуэт пыр: налӧн видзӧдлас пыр гӧгӧрвои мукӧд геройсӧ. Зэв ёна уджалӧма роль вылас Зоя Осипова – Ирина дӧваӧс ворсысь. Тайӧ быттьӧ том ань йывсьыс торъя спектакль. Лӧсьыда ворсісны том гозъяӧс Ангелина Шахова да Илья Карманов, петкӧдлісны, кыдзи рытпукъяс вылын чужӧ-артмӧ семья. Интереснӧ видзӧдны, кыдз ладмӧдчӧны дӧра краситысь Сера Ёгор да Анна. Харлам (Александр Канев) – сиктса удал зон, шмоньлив, зумыд этша, крепыд морт.
Веськыда кӧ шуны, ни ӧти актёр эз вош весиг уна йӧза сценаясын, кывйыс этша, а ворсісны зэв бура. И кокниа ӧтлаасьӧны важ эскӧмъяс да Христослы эскӧм. Коми культура омӧля на тӧдысь видзӧдысьяслы, дерт жӧ, окота лоас водзӧ унджык тӧдмавны комияс йылысь.
Дина Давлетшина – театральнӧй критик (Уфа):
Меным ставыс зэв ёна воис сьӧлӧм вылӧ. Тіян спектакльын меным кажитчис йӧз костын йитӧдъяс артмӧмыс. Тайӧ ловъя йӧз налӧн кӧсйӧмъясӧн, сьӧлӧмкылӧмъясӧн. Аслым тшӧтш пасйи Ирина нима героиняӧс (Зоя Осипова), код ордын мунӧны войпукъяс. Майшаси, аддзас оз аслыс гозсӧ. Хормейстер (Анна Попова) зэв бура вӧчӧма ассьыс уджсӧ: ансамбль сьылӧ вывті профессиональнӧя.
Режиссёр Светлана Горчакова зэв стӧча ставсӧ тэчалӧма, геройяс бӧрся зэв интереснӧ видзӧдны. Праздникъясыс ловзисны налӧн ӧта-мӧд костса йитӧдъясысь. Ті чуймӧдінныд, шемӧсмӧдінныд, вайинныд радлун. Тайо пример, кыдзи колӧ дасьтыны-петкӧдлыны фольклора спектакльяссӧ.
Марина Корчак – театральнӧй критик, Россияса театрын уджалысьяслӧн союзын национальнӧй театр кабинетӧн веськӧдлысь (Москва):
– Тайӧ вӧлі войтырлӧн история йылысь вылыс тшупӧда спектакль. Весиг позьӧ юкны сійӧс нёль пельӧ да петкӧдлыны асшӧра. Спектакльыслӧн доныс – артистъяслӧн ӧткодь вылыс профессиональнӧй тшупӧдыс. Зэв бур сценографияыс – ставыс уджалӧ, отсалӧ актёръяслы. Костюмыс уна да мича – быттьӧ музейын петкӧдлӧм вылӧ дасьтӧмаӧсь. Тайӧ спектакльсӧ быть колӧ петкӧдлыны Москваын медбур конкурсъяс да фестивальяс дырйи.
* * *
И сідз, Коми Республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театр аслас «Эзысь шабді» спектакльӧн шедӧдіс финн-йӧгра войтыр театръяслӧн «Майатул» фестиваль вылын «Актёръяслӧн медбур ансамбль» нимпасын диплом. Чолӧмалам! <>
Евгения САВИНА.
Снимокъясыс Евгения МУРАВЬЕВАЛӦН.