Буретш 100 во сайын май 19 лунӧ Сӧветскӧй Союзын артмис томуловлӧн ыджыд вына котыр – пионерия. Быдса нэм колис, а верстьӧджык арлыда войтыр ӧнӧдз шоныда казьтылӧны сійӧ кадсӧ. Мыйын жӧ вӧлі тайӧ котырыслӧн выныс да тӧдчанлуныс? Мый ышӧдіс ныв-зонмӧс нырччыны пионерӧ? Мый тшупӧма вежӧрас сійӧ кадсьыс? Татшӧмсяма юалӧмъясӧн шыӧдчим газет лыддьысьяс дорӧ. Чайтім, юбилея лунся петасын став казьтылӧмсӧ йӧзӧдам, но сьӧлӧм вӧрзьӧдана шоныд вочакывйыс воис сымда, мый ковмас и локтан вежонӧ на гоз-мӧд лист бок талы сины. И сідз, пионералан кад йылысь…
Галина Ивкучева:
Ковмас пӧ мӧд воӧдз виччысьлыны
Менам олӧмын унджыкторйыс мыйлакӧ оз мукӧдыслӧн моз артмы. Со весиг пионерад эг йӧз моз ӧтчыдысьӧн пыр.
А делӧыс вӧлі тадзи. Пионерӧ пыртлісны коймӧд классын, но сӧмын найӧс, кодъяслӧн колана арлыдыс тырӧма вӧлі гожӧм вотӧдз. Мыйла тадзи – висьтавны ог куж, челядьыдлы ӧд нинӧм эз гӧгӧрвоӧдлыны.
Пионерӧ мукӧдсӧ пырттӧдз муртса лунӧн водз миянлы Вася Коровинкӧд, сиктса ног кӧ, Петя Васькӧд, висьталісны, а тіянлы пӧ ковмас мӧд воӧдз виччысьлыны. Зэв бура помнита: книга-тетрадьӧс лёкног тойлі-тэчи кык томана портпельӧ да котӧрӧн мӧдӧдчи гортӧ. Туй вылас нин ырзӧмӧн бӧрдны куті.
Гӧгӧрвоа, мый Васясӧ омӧльджыка велӧдчӧмсьыс эз пыртны, сійӧ ӧд весиг лучшӧйнас некор эз вӧвлы, но а менӧ, кодлӧн и «4» оценкаыс гежӧда овліс (велӧдчи ме зэв бура, 4 классӧ помалі ӧти «4»-ӧн) – мыйысь? Шӧвк галстуксӧ папа вайис Косланысь, аслас могӧн сэтчӧ ветліс да, а ковмас Маша чойлы сетны, кытчӧдз сійӧс комсомолӧ оз пыртны. Ёна нин долис, вай пӧ вежсям, тэ начальнӧйын на велӧдчан да. Ме ӧтказӧ сетчи. Галстукӧс дзеби. Сылы, дерт, эг сет.
А недыр мысти сотчис керканым. Муса бабукӧй, дона вокъясӧй колины биас. Менӧ да кык вокӧс вермисны петкӧдны. Галстукӧй сотчис жӧ.
Мӧд вонас менӧ, дзик нин верстьӧӧс (пӧжар бӧрад быттьӧ содіс арлыдӧй), пыртісны пионерӧ. Галстуксӧ мӧд сиктын велӧдчысь Маша чойлысь кӧрталісны. Пионерлысь клятвасӧ ӧнӧдз помнита.
Отряд-дружина олӧмын пыр водзмӧстчи. Звеноргӧн вӧлі, ёна отсасим олӧма войтырлы да тшӧтш и слабджыка велӧдчысьяслы, колхозлы пӧим чукӧртім, спектакль пуктылім.
Бур кад вӧлі. Казьтылігӧн сьӧлӧмӧй пыр шонавлӧ. Миянлы мойвиис, мый вӧлі томуловӧс ӧтувтан татшӧм котыр. Жаль сӧмын, ставсӧ тайӧс воштім.
Надежда Быковская:
Мыйӧ велӧдӧ компартия?
Кор висьталісны, мый пионерӧ миянӧс кутасны пыртны оз кутшӧмкӧ весь лунӧ, а Пионерия лунӧ, ставыс гӧгӧр кутіс тіравны-дзӧрны. Менӧ! Пионерия лунӧ!! Бипур дорын!!!
Дзик пыр босьтчи велӧдны КЛЯТВА. Мый сійӧ клятваыс, прамӧя эг гӧгӧрво, но коліс велӧдны. Уроктӧ вӧчигӧн тай унатор он гӧгӧрво, да велӧднытӧ быть.
– Мамӧ, а мый нӧ сійӧ – «перед лицом своих товарищейыс»? Шуисны, кутам пӧ шеренгаӧн сулавны. Чужӧмъяссӧ ӧд ог кут аддзыны.
Мамным плита пач дорын пусигмоз сӧмын бротнитіс:
– Велӧд, кыдзи гижӧма.
– Батьӧ, а мыйӧ нӧ «учит Коммунистическӧй партияыс»?
Батьӧ выль вугыр вӧчигмоз ӧвтыштіс кинас:
– Мамыд партийнӧй, сылысь и юав.
– Ыджыд мам, а Иван дядьыд война вылас усис, сы вӧсна мый «горячо любил свою Родину»?
Нинӧм эз вочавидз ыджыд мамӧй, сӧмын синваыс тюрис и тюрис…
А сэсся вӧлі Пионерия лун. Альбина Ивановна Кабанова вайӧдіс класснымӧс Эжва ю берегӧ. А сэні!!! Вӧсньыдик пу-понӧльысь вӧчӧмаӧсь мыйкӧ шалаш сямаӧс. Ыджыдсьыс-ыджыд. Енэжӧдзыс.
Клятватӧ висьталігӧн весиг эг джӧмдыв, пыр видзӧді «шалаш» вылад. А сэсся ӧзтісны сійӧс да, ок, гажыс вӧлі! Ставӧн раднымла ойзім-горзім… Чайтсис, биыс кымӧрӧдзыс воӧ!
А тӧданныд, мый медся ёна кажитчис пионералігӧн? Кор шуасны: «Будь готов!», а тэ сьӧлӧмсяньыд воча: «Всегда готов!».
И ми, дерт жӧ, вӧлім «пыр дасьӧсь». Альбина Ивановналӧн юрнуӧдӧм улын ми век вӧлім эгӧ водзын, а медводзын!..
Пионерӧ примитӧмсянь колис 55 во. А ми, ӧти классын велӧдчысьяс, дзик быд во аддзысьлам-паныдасьлам. И ӧти классын велӧдчысьяскӧд век на дасьӧсь пӧся радейтны ассьыным Рӧдинанымӧс.
Оксана Пинягина:
Став вожатӧй вылас «начальник»
Пионерӧ пыртiсны коймӧд классын кыпыд чукӧртчылӧм дырйи, ӧнія челядьыд сэтшӧм здуксӧ оз тӧдны.
Помнита, клятвасӧ велӧдiгӧн сӧмын полі висьталігас сорсьыны.
1982-1986 воясӧ сэсся пионер котырын водзмӧстчим. Менӧ дзик пыр индісны медводдза класса войтырлы вожатӧйӧн, нуӧді налы быдсикас сбор да ворсӧм.
Ок, и ёна ноксьыны вичмыліс, водзмӧстчӧмыд менам ичӧтдырсянь нин вирын, тыдалӧ.
Индылiсны сідзжӧ октябрята ёртъяслӧн сӧветӧн веськӧдлысьӧн – став вожатӧй вылас «начальникӧн».
Пионер-герой Марат Казей нима водзмӧстчысь да ёрта-сӧгласа класс-отрядӧн чукӧртлiм важ кабала, пӧим, шедӧдлім медводдза места. Тшӧкыда петавлім субӧтник вылӧ.
Пионералан кадыс вӧлі зэв гажа, тӧдчана да нимкодь, сэки жӧ велалім и кывкутны асланым шуӧм-вӧчӧмторйысь.
Окотапырысь эськӧ бӧр косавлі-бергӧдчывлі сэкъя олӧмас-кадас.
Марина Малахова:
Велӧдча, водзсася, радейта…
Тӧдӧмысь, быдӧн казьтылӧ ассьыс ичӧтдырсӧ зэв шоныда. А миян, Сӧветскӧй Союзын быдмӧм челядьлӧн, ичӧтдырным вӧлі эз быдӧнлӧн торъя, а ӧтувъя, роч ногӧн – команднӧй!
Мыйла? Да сы вӧсна мый горт дорын, керка йӧрын ворсім ми ставӧн ӧтув: кутасьӧмысь, дзебсясьӧмысь, а школаын вӧліны миянлы октябрёнок, пионер да комсомол котыръяс.
Ме пионералі 1973-1978 воясӧ. Миянӧс, Сыктывдін районса Выльгорт сиктса школаысь 3 «в» классын квайт медбур велӧдчысьӧс, медводдзаясӧн пыртісны пионерӧ – Великӧй Октябрса революция лунӧ сьыліӧ кӧрталісны гӧрд галстук!
Ӧнӧдз на помнита, кыдзи майшаси-полі, велӧді клятва кывъяс… Кыдзи Лена Марковцы кӧрталіс меным сьыліӧ галстук, да мукӧдыскӧд ӧтвылысь нин, ӧти вомысь висьталім пионерлысь кыпыда кӧсйысьӧмсӧ! «Я… вступая в ряды Всесоюзной пионерской организации имени Владимира Ильича Ленина, перед лицом своих товарищей торжественно КЛЯНУСЬ… горячо любить свою РОДИНУ…»
Тайӧ кӧсйысьӧмас ме кутчыся и талун. Ола, велӧдча, водзсася, радейта…
Сійӧ кадся медъяръюгыд казьтылӧмыс йитчӧма дружинаса сӧветын удж-нокӧн. Сэтчӧ бӧрйисны нёльӧд классын да, серпасалі газетӧ, плакат вылӧ, а та пыдди сэтшӧм окота вӧлі ворсны трубаӧн либӧ барабанӧн! Весиг гусьӧн котралі пионер жырйӧ тутсыны горнӧн!
Миян отрядным новліс Айму вӧсна Ыджыд тышса герой, партизан Зоя Космодемьянскаялысь нимсӧ. Сы кодь жӧ мукӧд томуловлӧн подвигъяс пыр ми тӧдмасим война историяӧн.
А сідзсӧ пионерияыс сетіс миянлы вын, ӧтувъя вын: ме и спортын командаын ворса, и уджын да олӧмын ассьым команда век котырта.
Ми эг яндысьӧй ветлӧдлыны керкаысь керкаӧ корны ковтӧм кабала-газет да новлыны сійӧс Худяевӧ, бумага примитанінӧ (сэні ӧні ас керка сулалӧ).
А кӧртсӧ да консерв банкасӧ пионеръяс мыйта чукӧртісны! Быдса самолёт вылӧ тырмас! Ӧд ордйысьӧмад быдӧн кӧсйис вермыны. Казялі ӧти татшӧм кӧрт чукӧрысь важ самӧвар да гортӧ воӧм мысьт шуи мамлы, вай, мися, самӧвартӧ сдайтам, биаруыд и чайникыд ӧд эм. А сійӧ воча: тайӧ пӧ бабыдлӧн на самӧварыс, сійӧс казьтылантор!
Дерт, самӧварыд гортын коли, а со важ, шомӧн на ломтан утюгсӧ гуи-нуи. Таысь каитча… Кӧть эськӧ збыльысьсӧ кӧ, ог каитчы: гортын ӧд вӧлі би помысь уджӧдан утюг, мыйӧн велӧдчи мольӧдны ассьым гӧрд галстукӧс! Быд лун! Школа помалӧм бӧрын уна во на сійӧс видзи…
Тайӧ снимок вылас ми асланым выль, кирпичысь кыпӧдӧм школа кильчӧ вылынӧсь радейтана медводдза велӧдысь Екатерина Степановна Жижевакӧд.
Медводдза кык восӧ босьтім тӧдӧмлун важ стрӧйбаас, кӧні ӧні меститчӧ Сыктывдін районса музей. 4-6 классъясас котралім виж рӧма пу школаӧ, кӧні пионер жырйын миянӧс виччысис старшӧй вожатӧй Тамара Александровна Титенкова.
Школаыс важӧн нин сотчис, а сэні пионералан да ӧтувъя водзмӧстчан кад йылысь шоныд да югыд казьтылӧмыс колис!
<> Лист боксӧ дасьтіс Елена ПЛЕТЦЕР.
Снимокъясыс авторъяслӧн да ӧтуввезйысь.