Удора районса сикт-грезд озырӧсь асланыс традицияясӧн да культураӧн. Та понда и кыскӧны ас дорас оз сӧмын миян республикаысь, но и ылі муысь туристъясӧс. Неважӧн «Культура» роч телеканал пыр позис видзӧдны «Хозяйки Удоры» документальнӧй кино. Мый йылысь сійӧ? Гашкӧ, эз на ставӧн видзӧдны да донъявны.
Унатор шензьӧдӧ
«Хозяйки Удоры» нимыс нин гӧгӧрвоӧдӧ кинофильмлысь сюрӧссӧ, ӧд сэні медшӧрыс – том и олӧмаджык нывбабаяс. Ӧкмыс ань висьталӧны асланыс олӧм йылысь, юксьӧны дум-мӧвпнас. Шуам, Нина Власова оз вермы уджтӧг овны, Мария Матева висьталӧ, кыдзи верӧс сайӧ петӧма, Валентина Худяковалӧн пыр керка тырыс гӧсьт. Быдӧнӧс окота дугдывтӧг кывзыны, ӧд налӧн сёрниын воссьӧ аньяслӧн быдлунъя оласногыс.
Лидия Алексеевна Храмовичлы, Путшкымдін грездысь петӧм аньлы, мойвиис жӧ тӧдмасьны съёмочнӧй котыркӧд.
– «Культура» телеканалысь журналистъяс волісны Путшкымдінӧ да Кирикӧ. Ёна виччыси, кор телевизор пыр петкӧдласны передачасӧ, ӧд найӧ снимайтісны менам мамлӧн, Агния Алексеевна Жучевалӧн, кувсьӧмсяньыс 9-ӧд лунлы сиӧм карезнясӧ ставнас. Дерт, сьӧлӧмным тырӧма вӧлі шогӧн, но вӧлім съёмка вылас сӧгласӧсь. Ичӧтик сюжетыс, но тайӧ – мамӧ йылысь ыджыд паметь, – висьталӧ сійӧ.
Лидия Алексеевна серти, Удораад уна интереснӧйыс да шензьӧданаыс. Кулӧмаясӧс казьтылан традицияcӧ пӧ позьӧ паськыдджыка петкӧдлыны, ӧд мукӧд районас унатор абу, шуам, кутшӧм сёян сэки вайӧны сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн пызан вылӧ.
–Параскева Пекнича йылысь да путшкымдінсалысь висьтасьӧмсӧ окота жӧ аддзыны торъя сюжетын. Коді оз тӧд миянлысь сикт-грезднымӧс, мӧвпыштас, мый ставсӧ Кирикын снимайтісны. Со, шуам, «Хозяйки Удорыын» петкӧдчысь Мария Васильевна – Путшкымдінысь, школаса вӧвлӧм директор. Сійӧ ворсіс Параскева йылысь фильмас медшӧр рольсӧ. Миян грездысь жӧ кевмысян-юрбитан котыр ветліс Кирик грездӧ съёмка вылас, – шуӧ Лидия Алексеевна.
Дерт, зэв унатор снимайтісны, но эз ставсӧ вермыны петкӧдлыны. Сідзкӧ, быдӧнлы миян пиысь колӧ волыны Удораӧ да тӧдмасьны сэтчӧс йӧзкӧд, налӧн оласногӧн, важся обрядъясӧн. Волӧй – уна выльсӧ тӧдмаланныд!
Вежа Параскева
Удорса районса Вашка юлӧн веськыд берегын меститчӧма Кирик грезд. 1946 воын сэні лэптӧмаӧсь медводдза вичко, но сійӧ сотчылӧма. XVIII-ӧд нэм заводитчигӧн вӧчӧмаӧсь вежа Параскева Пекничалы сиӧм часовня. Сійӧ ӧні на эм, пырӧ Коми Республикаын пу зодчестволӧн важся памятникъяс лыдӧ да топыда йитчӧ вашкасалӧн олӧмкӧд.
Предание серти, Параскева сетӧма кыв, мый некор оз пет верӧс сайӧ, сиас олӧмсӧ Енлы. Унатор сійӧ вӧчӧма язычникъяслысь юр-вежӧрнысӧ югзьӧдӧм могысь. Сійӧс казнитӧмаӧсь, ӧткажитчӧма жертва ваян обрядысь да. Кулӧм бӧрас лоӧма вежаӧн.
Параскевалӧн кулан луныс йитчӧма нимыскӧд. Грек кывсянь кӧ вуджӧдны, Параскева – тайӧ пекнича.
Вежа Параскеваӧс, нывбабаяслы отсӧг сетысьӧс, нимӧдан традицияыс ёна нималӧ Удораын. Сійӧс пасйӧны Ыджыд лун бӧрся 9-ӧд пекничаӧ. Мыйла буретш сэки? Шуӧны, мый коркӧ аддзылӧмаӧсь сылысь ӧбразсӧ Киръю дорын. Сы бӧрын сэтчӧ сувтӧдӧмаӧсь крест. Чайтӧны, мый тайӧ лунӧ Параскева Пекничалӧн ӧбразыс вермӧ бурдӧдны став висьӧмсьыс, торйӧн нин нывбабаяслы отсалӧ.
Дзоньвидзалун бурмӧдӧм могысь унаӧн ылісянь волӧны, но колӧ пӧ подӧн локны, ас кокӧн. Коді сӧмын дзик оз вермы, воӧны машинаӧн. Киръюысь васӧ вежӧдӧны, а сы бӧрын йӧзыс мыссьӧны сэні, тшӧтш и сьӧрсьыныс дозмукъясӧ босьтӧны вежа васӧ. Традициясӧ пыдди пуктӧны и верстьӧ, и ичӧт, ӧд быдӧн эскӧ, мый Параскева Пекнича отсалас налы. <>
Екатерина МИКУШЕВА.