Республикаса йӧзӧс велӧдан, наука да том йӧзлӧн политика министерствоын чукӧртчыліс уджалан котыр, кодӧс вӧлі лӧсьӧдӧма коми кыв велӧдан нырвизьяс бурмӧдӧм могысь куим во сайын.
Сёрнисӧ панігӧн министрӧс вежысь Олег Холопов вайӧдіс некымын лыдпас.
Тайӧ велӧдчан воас коми, кыдз чужан кыв, велӧдӧны 67 школаын (тайӧ 21 прӧчент) 4.023 ныв-зон (став велӧдчыссьыс сӧмын 4%-ыс). А комиысь, кыдз каналан кывйысь, тӧдӧмлунсӧ босьтӧны 158 школаын нин (50 прӧчентас) 24.651 морт (24%).
Та кадӧ жӧ этнокультура нырвизя предметъяс, на лыдын краеведение, Коми Республикаса литература да история да с.в., велӧдӧны став школаас 85.865 ныв-зон (84%).
Велӧдан министерствоысь чинаяс пасйисны, мый бӧръя воясӧ унатор вӧчӧма велӧдчан небӧгъяс да уджтасъяс дасьтӧм могысь.
Йӧзӧдӧма «Дзолюк» (ко-ми детсадйын уджалысьяслы) да «Детям о Республике Коми» (роч челядьӧс ви-дзанінын зільысьяслы) уджтасъяс.
Лэдзӧма «Литература Республики Коми» (8-ӧд классын велӧдчысьяслы), «Коми кыв» (7-ӧд классалы), кык юкӧна «Пропись». Бӧръя петасъясыс – 2-4 классаяслы кык юкӧна лыддьысян небӧгъяс (авторъясыс – О.В.Ведерникова да Н.В.Раевская). Найӧс выль пӧв йӧзӧдӧма «Анбур» небӧг лэдзанінын.
Зэв бур, мый федеральнӧй лыддьӧгӧ лои пыртӧма 1-4 классъясын велӧдчысьяслы коми (чужан) кывйысь уджтасъяс. Та бӧрын лоис позянлун йӧзӧдны учебникъяссӧ да ыстыны найӧс школаясӧ.
Таво кежлӧ министерство дасьтӧма нин та могысь 3,8 млн шайт. И мӧдӧдӧма нин федеральнӧй экспертиза вылӧ 5-9 классъясын велӧдчысьяслы коми кыв кузя небӧгъяс.
Матысса кадӧ лӧсьӧдчӧны ыстыны экспертиза вылӧ коми литератураысь 2-4, 5-9 да 10-11 классъясын велӧдӧм кузя ылӧсалӧм на уджтасъяс.
Сэк жӧ вӧлі тӧдчӧдӧма, мый коми кывйысь да литератураысь велӧдчан небӧгъяс йӧзӧдӧм кузя уджыс мунӧ надзӧн медвойдӧр сы понда, мый экспертъяс дыр видлалӧны уджтас-учебникъяссӧ, содтӧд на, ӧтарӧ вежласьӧны найӧс дасьтӧм кузя индӧд-корӧмъясыс.
Докладъяс кывзӧм бӧрын уджалан котырӧ пырысьяс-лӧн вӧліны и юалӧмъяс, и вӧзйӧмъяс.
Валерий Марков пасйис, мый Коми Республика дыр кад вӧлі чужан кыв видзӧм, водзмӧстчысьяс лыдын. Велӧдан министерствоын вӧлі дасьтӧма абу ӧти график, медым ас кадӧ мӧ-дӧдны федеральнӧй экспертиза вылӧ уджтас-небӧгъяс. Но на пиысь ни ӧти эз пӧртсьы олӧмӧ.
Валерий Петрович юаліс ведомствоӧн веськӧдлысьяслысь, эм абу ӧні сідз шусяна гарантияыс, мый водзӧ вылӧ татшӧм падмӧгыс оз ло.
Сылы вочакывйыс вӧлі эскӧдана, но гӧгӧрвоам, мый та могысь позянлуныс зэв этша.
Ассянь содті, мый эмӧсь мытшӧдъяс, кодъясӧс колӧ венны министерствокӧд ӧтув матысса кадӧ нин.
Коми войтырлӧн Сыктывкарса конференция да ХХ съезд дырйи нин сёрнитлім сы йылысь, мый оз тырмыны методистъяс, зумыд тӧдӧмлуна да ыджыд опыта специалистъяс, кодъяс вермасны дасьтыны коми кывйысь да литератураысь небӧгъяс.
Талун абу ни ӧти специалист, коді вермас дасьтыны 2-4 классаяслы лыддьысян небӧг. Кольӧм воын йӧзӧдӧмыс – тайӧ выль пӧв лэдзӧм уджъяс, кодъяс петавлісны 2010 воын. Бӧръя кадӧ некымынысь нин вежсьылісны учебникъяс дасьтӧм кузя федеральнӧй индӧд-корӧмъясыс. Нӧшта ӧт-чыдысь кӧ шуасны вежлавны, ог сяммӧй петны тайӧ дзугсьыс.
5-11 классъясын велӧдчысьяслы коми литератураысь уджтасъяс да лыддьысян небӧгъяс гижӧны специалистъяс, кодъяс уджалӧны мукӧдлаын. Налы, дерт жӧ, зэв сьӧкыд вӧчны некымын сикас удж. Сідзкӧ, быть колӧ ӧдйӧджык корсьны да быдтыны бур тӧдӧмлуна специалистъясӧс.
А мыйла оз тырмы татшӧмыс? Сы вӧсна мый вывті ичӧт удждоныс! Школаын да детсадйын уджалысьяс босьтӧны ёна унджык.
Велӧдӧм сӧвмӧдан институтын зільысьяслы удждон кыпӧдӧм йылысь вӧлі жӧ гаралӧма тайӧ чукӧртчылӧм дырйиыс.
Неуна сёрнитыштім и коми кывъя начальнӧй школа йылысь. Колӧ оз татшӧмыс? Коми войтырлӧн съезд дырйи тайӧ юалӧмсӧ вӧлі кыпӧдӧма да пыртӧма резолюцияӧ.
Йӧзӧс велӧдан министерствоын уджалысь Юлия Савиналӧн кывъяс серти, ӧні ичӧт классъясын эм позянлун велӧдны коми кыв да литература. Мукӧд предметсьыс (математика, асгӧгӧрса мир да с.в.) коми кывъя учебникыс абу.
Валерий Марков та дорӧ содтӧд пасйис, мый Коми – дзик ӧти республика, кӧні абу вужвойтырлӧн кывъя начальнӧй школаыс.
Уджалан котырӧ пырысьяс воисны ӧти кывйӧ, мый колӧ тӧдмавны такӧд йитӧдын бать-мамлысь видзӧдлассӧ да выльысь бергӧдчывны тайӧ сёрни дорас.
Алексей Рассыхаев,
«Коми войтыр» ӧтмунӧмса президиумӧ пырысь.