Печораын коми олӧм-гажыс менам вежӧрын топыда йитчӧма Ольга Хасановакӧд. Кор кывсьӧ, мый войвыв карын олысьяс котыртӧмаӧсь кутшӧмкӧ коми гаж, пырысь-пыр думышта, мися, со ӧд, бара на Ольга Владимировна водзмӧстчӧ.
КВН дырся командировкаын небыд нюма да дзольгысь гӧлӧса аньӧс удайтчис «кыйлыны» диктофонӧн.
–Ог тӧд, мый йылысь тэ кӧсъян менсьым юасьны. Ме быттьӧ нинӧм сэтшӧм тӧдчанасӧ ог вӧч, – вежавидзис Ольга Владимировна.
Ыджыд семьяын
Ольга Артеева чужӧма Даниловкаын, Печора карсянь тайӧ грездыс матӧ 80 километр ылнаын.
–Грездным – Печораын медся важся, пасйим нин сылы 275 во тырӧм, – висьталіс чужанін йывсьыс вомъёртӧй. – Быдми ме ыджыд семьяын, бать-мамлӧн вӧлі 8 челядь да нӧшта на кыкӧс босьтісны быдтыны. Ставным йӧзӧ петім, быдӧнлӧн 2-3 челядьӧн, внукъяс нин эмӧсь.
Даниловкаса начальнӧй школа бӧрын Ольга Владимировна велӧдчӧма Приуральскӧйын, а сэсся – Коми пединститутын начальнӧй классъясын челядьӧс велӧдысьӧ.
–Группаным вӧлі коми, – водзӧ нуӧдіс сёрнисӧ ань. – И, кыдз тыдовтчис, ӧтнам кӧсъя вӧлі мунны уджавны ас грездӧ. Мамӧй велӧдысь жӧ, школаын нэмсӧ зілис, Коми Республикаса заслуженнӧй велӧдысь. Мися, сійӧ пенсия вылӧ петас, а ме сы пыдди школаӧ локта. Но артмис, мый институтысь нывъяс пӧшти ставӧн ӧні сиктын уджалӧны, а ме карын.
Ольга Владимировналӧн семьяыс коми.
–Челядьӧй, Серёжа да Марина, комисӧ гӧгӧрвоӧны, шочиника сёрнитыштӧны, СМС-ӧн гижасьлам. Ӧні внучка нин эм, – висьталіс вомъёртӧй. – Ичӧтджык вок-чойлӧн челядьыс гӧгӧрвоӧны жӧ, но сёрнитӧны гежӧдджыка.
И кӧрт туй вылын муслуныд суас
Верӧсыс Ольга Владимировналӧн Оренбургысь. Аддзысьӧмаӧсь Микуньын, кӧрт туй станцияын. Том ныв мамыскӧд локтӧмаӧсь Архангельсксянь, ичӧтджык чой пӧ сэні медакадемияын велӧдчис да, каникуласьны сы дорӧ ветлім.
–Ме Микуньӧ кольччи, медым сэтысянь Сыктывкарӧ мунны, – нюммуніс ань. – А мамӧй гортӧ мӧдӧдчис, шуис меным «шойччан жырйын» войковтны.
Сэсянь ныв и кылӧма, мый кӧнкӧ юргӧ концерт. Вӧлӧмкӧ, коридорын ӧшинь дорас сувтӧдӧмаӧсь телевизор.
–Видзӧда, том зон улӧс вылын пукалӧ да концертсӧ видзӧдӧ, – висьталіс Ольга Владимировна. – Меным интереснӧ жӧ лои видзӧдны.
–Концертсӧ али зонсӧ? – шмонитышті ме.
–Концертсӧ, дерт! – серӧктіс вомъёртӧй. – Зонмыс менсьым юасьӧ, гашкӧ пӧ, пуксян. Мися, ӧти улӧс вылын али мый кутам пукавны? Петавліс, пыртіс меным улӧс, да тадзи концертсӧ и видзӧдім. Сэсся телевизор пырыс Геннадий Хазанов петкӧдчис. Том мортыд и шуӧ, овным пӧ ӧткодь, сӧмын ӧти шыпасӧн торъялӧ. Ме и думайтны куті, мися, Сазанов али мый. Сэсся висьталіс, ме пӧ Хасанов.
42 час
Ольга Владимировна велӧдӧма начальнӧй классъяс да нуӧдӧма коми кывйысь кружок. Уджалӧма и школаын, и интернатын челядькӧд.
–Вӧлі кад, кор коми кывсӧ зэв ёна кыпӧдісны, – водзӧ сёрнитіс ань. – Звӧнитӧны меным, юасьӧны, кӧсъя-ӧ коми кыв кузя урок нуӧдны? Сэки менам уджын кост вӧлі – некымын во эг уджав. Мися, коми уроктӧ быть кута нуӧдны. Ӧтпырйӧ 7 школаын зільны ковмис, быд лун 2-3 школаӧ ветлі. «Скайп» пыр Сыня посёлокысь челядьӧс велӧді. Бӧръя воас вежоннас 42 час зіли.
«Коми войтыр»
«Коми войтырлӧн» Печораса юкӧнын Ольга Хасанова водзмӧстчӧ дыр нин, но веськӧдлӧ сыӧн медводдза во на. Школаын уджалігӧн на сьылӧма «Пелысь» котырын, сэсся лӧсьӧдӧма ассьыс «Зарава» ансамбль.
–Меӧдз веськӧдлысьнас вӧлі Галина Николаевна Ануфриева, коді муніс Сыктывкарӧ, – казьтыліс ань. – Сылӧн уджӧ босьтчи ме: документ-кабалаяс дасьті, йӧзкӧд сёрниті-аддзысьлі.
Выль веськӧдлысьӧс бӧрйигӧн тешкодьтор пӧ вӧлі. Ань сетӧма ассьыс сӧглас пырӧдчыны мукӧдкӧд тшӧтш бӧрйысьӧмас, а ачыс петӧма концерт паськӧмсӧ вежны. Локті пӧ, а менӧ бӧрйӧмаӧсь нин, ставӧн «Ура, ура!» горзӧны. Сэсся бӧрынджык олӧмаджыкъяс матыстчӧмаӧсь да шуӧмаӧсь, ми пӧ сэтшӧм радӧсь, тэнад пӧ кӧть кутшӧмкӧ удждон лоӧ.
–Ачым серала, – содтыштіс Ольга Владимировна. – Мися, кутшӧм удждон? Тайӧ жӧ общественнӧй удж.
Печораса «Коми войтырлӧн» водзмӧстчӧмӧн котыртӧмаӧсь «Майбыръяс» да «Анбур» клубъяс.
–«Анбур» – научно-просветительскӧй сяма, – юӧртіс Ольга Владимировна. – Сэні сёрнитам гижысьяс да туялысьяс йылысь, нуӧдлі «Мый? Кӧні? Кор?» ворсӧм. А «Майбыр» котырын нуӧдам быдсикас гажсӧ, сы лыдын аньяслы сиӧм да Василей лунъяс пасйылім и. Сідзжӧ зіля сикт-грездын олысьяскӧд топыд йитӧд кутны. Ӧтувъя коми диктантсӧ век Печораын сӧмын гижим, а таво думышті, мися, мыйла эськӧ мукӧдлы ог ыстылӧй?! И со, Приуральскӧйын, Соколовын, Медвежскӧйын, Кӧджорӧмын тшӧтш гижисны.
Паметьсӧ видзны
Вомъёртӧй век тӧждысьӧ-майшасьӧ и чужан Даниловкаыс понда.
–Меным медся бур мортыс, идеалыс – мамӧй, – небыда висьталіс ань. – Ме эськӧ и батьӧлӧн ныв, но мамӧкӧд матынджыкӧсь.
Мария Кирилловна Артеева, Ольга Владимировналӧн мамыс, некымын во архивъясысь чукӧртӧма Даниловкаса фронтӧвикъяс йылысь юӧр. А 2011 воын челядь-рӧдвужыскӧд сувтӧдӧма грездас налы памятник.
–Памятник вылӧ сьӧмсӧ мамӧй аслас пенсияысь вочасӧн чукӧртіс, ми, ныв-пиыс, отсалім жӧ, – водзӧ нуӧдіс сёрнисӧ Ольга Владимировна. – Кык плита вылас пасйӧма 50 мортлысь ним-овсӧ. Кольӧм во мам нӧшта 20 морт йылысь юӧрсӧ аддзис, да содтӧд ичӧтджык плитаяс вӧчӧдім, но таӧн ветеранъяслӧн сӧветӧ шыӧдчи, а найӧ «Газпромкӧд» ёртасьӧны. Тадзи удайтчис спонсорсянь сьӧма отсӧг судзӧдны.
Памятникысь кындзи Мария Кирилловна сувтӧдӧма Даниловкаын неыджыд часовня.
–Мамӧлы 82 арӧс, – водзӧ нуӧдіс сёрнисӧ Ольга Владимировна. – Уна во чӧж чукӧртіс часовня вылӧ сьӧмсӧ, бара жӧ ми отсыштім мыйта вермим. Неуна сьӧм вичмӧдісны и сиктсаяс. Мамӧй йылысь ӧтуввезйын «Русская вера» сайтын гижисны да, та бӧрын йӧзсянь сьӧм воис. Артмис пытшкӧс уджсӧ помавны, юрйывсӧ да йирксӧ вежны. Ӧні колис священникӧс вайӧдлыны, медым часовнясӧ вежӧдны.
Зэв ёна Мария Кирилловна кӧсйӧма часовняыслы сетны Георгий Победоносецлысь ним, сы вӧсна мый сійӧ сулалӧ фронтӧвикъяслы памятник дорын. Но вежӧдны вичкосӧ позьӧ вежалы сиӧм лунӧ, а Георгий Победоносецлӧн паметь луныс апрель помын, рӧспута кадӧ, кор Даниловкаӧдз туйыс абу. Сідзкӧ, и батюшкосӧ сэки вайӧдлыны оз артмы.
–Но мам таӧн сэсся смиритчис, – нюмъёвтіс вомъёртӧй. – Мый пӧ сэсся керан, сідзкӧ, медматысса вичко праздниксӧ тӧд вылӧ босьтам.
Ыджыд кӧсйӧм эм и Ольга Владимировналӧн: коми керка выльмӧдны-дзоньтавны, сьӧд пывсян бокас сувтӧдны. Медым туристъяс волывласны, зэв ӧд мича миян тані ставыс.
–Гранта конкурсӧн тӧдмаси да ыззи тайӧ мӧвпнас, – висьталіс Ольга Владимировна. – Но абу кокни сьӧмсӧ судзӧдны. А окота мамкӧд тшӧтш удитны збыльмӧдны тайӧ проектсӧ, медым аслас озыр тӧдӧмлунъясӧн сійӧ отсаліс лӧсьӧдны керкасӧ и ортсысяньыс, и пытшкӧссяньыс, кыдзи важӧн вӧлӧма.
* * *
Газетын гижӧдсӧ йӧзӧдӧм водзын йитчылі Ольга Владимировнакӧд мыйсюрӧ стӧчмӧдны.
–Тайӧ вежонӧ батюшкакӧд ветла Даниловкаӧ, мед колана ногӧн ӧшлыны ӧбразъяссӧ, – юӧртіс ань. – Сэсся сійӧ висьталас, кор вермас волыны, медым вежӧдны да восьтыны часовнясӧ.
Ирина Терентьева.
Снимокъясыс Ольга Хасановалӧн гортса архивысь да «Русская вера» сайтысь.