Дзик нин регыд – тавося апрельын Россияын гижаласны йӧзӧс. Странаын олысьясӧс корасны вочавидзны 33 юалӧм вылӧ, на лыдын тшӧтш и национальносьт кузя. Кыдзи тӧдса, комиыс воысь-во чинӧ, та понда торйӧн нин тӧдчана миян пӧвстысь быдӧнлы висьтасьны комиӧн. А мый шуӧны та йылысь «Коми войтыр» ӧтмунӧмын водзмӧстчысьяс? Найӧ юксисны «Коми му» газеткӧд асланыс видзӧдласӧн.
Елизавета МАЛЕТИНА,
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Мылдін районса юкӧнысь нырщик,
Мылдін районса культура керкаын национальнӧй культураяс юкӧнӧн веськӧдлысь:
–Миян районын дас во сайын йӧзӧс гижалӧмыс петкӧдліс: Мылдінын вужвойтыр комиыс став олыссьыс нёльӧд пайсьыс этшаджык. Бӧръя дас вонас странаын да республикаын политикаын, экономикаын да быдлунъя олӧмын унатор вежсис: районысь йӧзыс муналӧны, торйӧн нин ылі сикт-грездысь, кӧні войдӧр олӧмыс пуис, детсад-школаын дзользисны челядь да гӧгӧр юргис-шыаліс коми сёрни.
Талун серпасыс шогӧдана. Школаяс тупкисны, комисӧ чужан кыв моз велӧдӧмысь эновтчисны, томулов да зонпосни дзикӧдз кӧдзалісны мам кывйысь.
2021 воӧ йӧзӧс гижалӧмыс сетас позянлун стӧча тӧдмавны, уна-ӧ коми войтырыс колис республикаын да тшӧтш и миян районын. Буретш миян водзмӧстчӧм сайын странаын да республикаын национальнӧй политикаыс. Ӧд кымын унджыкӧн пасъям асьнымӧс комиӧн, кута лача, сымын унджык позянлун лоӧ миян водзӧ сӧвмынысӧ.
Коми йӧз, кора-чуксала тіянӧс гижны асьнытӧ КОМИӦН да чужан кывнад индыны КОМИ кыв. Тайӧ колӧ миянлы аслыным! Огӧ кӧ ми, коді?
Иван КАСЕВ,
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн исполкомӧ пырысь, «Комиагрорегион» кооперативӧн
веськӧдлысь:
–2021 вося апрельын став Россия пасьтала пансяс йӧзӧс гижалан удж. И талун нин зэв унаӧн шуасьӧны, нинӧмла пӧ йӧзӧс арталӧм вылӧ сьӧмсӧ лотны, сідзи нин ставыс тӧдса. Ме ньӧти абу сӧглас тайӧ шуӧмыскӧд. Йӧзӧс гижалӧмӧн позяс стӧчмӧдны странаын олысь лыдсӧ, тӧдмавны, кутшӧм войтырсикас да кыдзи олӧ.
Гижалӧмыс зэв тӧдчана и экономикаын, и йӧз олӧм-вылӧмын, ӧд сы вылӧ подуласьӧмӧн лоӧ урчитӧма страна водзӧ сӧвмӧдан нырвизьсӧ. Таысь ӧтдор, гижалӧмыс – тайӧ история, коді инмас оз сӧмын миянлы, но и миян бӧрын олысьяслы.
Зоя ОСТАПОВА,
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн президиумӧ пырысь, педагогика наукаса кандидат:
–Быдӧн тӧдӧ, мый 2021 воын Россия пасьталаын гижаласны йӧзӧс. Тайӧ петкӧдлас, Коми Республикаын унаӧн-ӧ лыддьӧны асьнысӧ комиӧн. И тайӧ миян олӧманым зэв тӧдчана – тӧдны, унаӧнӧсь-ӧ ми, комияс.
Миянлы быдӧнлы талун колӧ гӧгӧрвоны: «Ме коми али коді ме?». Коми кӧ, колӧ гижсьыны комиӧн, челядьӧс гижӧдны комиӧн, кӧть найӧ сӧмын неуна и гӧгӧр-воыштӧны коминас. Такӧд йитӧдын чужӧ юалӧм: «А мыйла тэнад, комилӧн, челядьыд оз гӧгӧрвоны ни оз кужны сёрнитны комиӧн?». Но тайӧ мӧд юалӧм нин.
А ӧні – гижӧд челядьтӧ комиӧн! Тайӧ лоӧ коми войтырлӧн аскиалунлы бур подулӧн. Тӧданныд ӧд, мый Оланподулын пасйӧма: миян республикалы нимсӧ сетӧма коми войтыр серти. Оз кӧ ло коми войтыр, оз ло и Коми Республика. Миянлысь муяс ӧтлаӧдасны кутшӧмкӧ обласьткӧд. Оз ло асшӧрлунным, сідзкӧ, ог вермӧй вынсьӧдны ассьыным оланпасъяс. Дерт, и комилунным кутас вочасӧн чинны.
Колӧ лоны дасьӧн перепись дырйи пасйыны коми кывйӧн быдлунъя вӧдитчӧмсӧ. Позьӧ индыны, мый видзӧдан-кывзан коми передача, лыддян коми газет-журнал, дерт, и ёртъяскӧд комиӧн варовитан. Мыйла тайӧ колӧ? Россияса веськӧдлысьяс кӧсйӧны гӧгӧрвоны, вынаӧсь-ӧ войтырсикасъяслӧн чужан кывъясыс. Сӧвмӧдӧны-ӧ чужан кывсӧ детсад-школаын, колӧ-ӧ содтыны регионъясын чужан кывъя велӧдчанінъяс. А миян татшӧм школаыс важӧн нин абу! Ен отсӧгӧн, коми детсадйыс эм на. «Дзолюк» уджтас серти уджалӧны 60 гӧгӧр детсадйын, кӧні быдмӧ 2.000 сайӧ коми кагук. Тайӧ вывті этша! Дзолюкъяс пӧвстысь коми кыв программа серти велӧдчӧм бӧрын школасӧ помалӧны сӧмын 100-ӧн кымын… Сьӧлӧмӧй бӧрдӧ! Комияс, ми бырам!
Йӧзӧс гижалігӧн миянлы колӧ зэвтчывны да отсавны аслыным! Ми кӧ бырам, нинӧм бурыс миян челядьлы оз ло. Кодкӧ шуас, и ӧні пӧ бурыс абу. Но тадзи позьӧ шуны, сӧмын лёксӧ-омӧльсӧ кӧ эн на аддзыв. Кута лача, перепись бӧрын Коми коляс республикаӧн, а оз кутшӧмкӧ обласьтын кытшӧн. Вайӧ кутам эскыны, мый миян ӧтувтчӧмным петкӧдлас власьт кутысьяслы: коми войтырлӧн и коми кывлӧн аскиалуныс эм!
Алексей РАССЫХАЕВ (Микол Ӧльӧш),
«Коми войтыр» ӧтмунӧмса президиумӧ пырысь, Сыктывкарса юкӧнӧн веськӧдлысьӧс вежысь, филологияса кандидат, фольклор туялысь:
–Помнитанныд, «Чужан муын» сьыланкывйын: «Ачым коми, рӧдвуж – коми»? Сьыланыс ловтӧ кыпӧдӧ, овны корӧ. Кокыд ачыс печласьӧ, йӧктыны ыззьӧдӧ-тшӧктӧ. Миян семьяын дзик жӧ тадзи. И ме, и гӧтыр – коми, бать-мамным и пӧль-пӧчьяс – комияс, и челядьным, код ради и олам – тшӧтш комияс. Ныв-пиянным оз сӧмын шусьыны ли гижсьыны комиясӧн, а варови-тӧны да гижӧны комиӧн, оз повны шуны асьнысӧ комиӧн.
Некыдзи ог вермы вунӧдны Ёгор пилысь шуӧмсӧ. Кор чужис нывным, вит арӧса пи юаліс, а кутшӧм кывйӧн пӧ кутас чойӧй сёрнитны? А сэсся недыр мысти ачыс жӧ и содтіс: кутам кӧ пӧ сыкӧд комиӧн сёрнитны, тшӧтш комиӧн пондас вочавидзны. Вит арӧса на, а вежӧрыс мыйта! Уналы тайӧ гӧгӧрвоӧмыс оз тырмы. Пыр рочасьӧны челядьыскӧд. Тадзи и вошӧ оз сӧмын кывйыс, вошӧ культураыс да став войтырыс.
Ньӧти абу окота пуктыны пай коми кыв да йӧз бырӧдӧмӧ! Матыстчӧ йӧзӧс пасъялӧм. Ми быть медводдзаясӧн висьтасям, мый ми – комияс, миян чужан кывным – коми кыв!
Марина ФЕДИНА,
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн президиумӧ пырысь, Сыктывкарса юкӧнын нырщик,
кывйӧн вӧдитчан выль технологияяс шӧринӧн веськӧдлысь:
–Ме – КОМИ! Ме – коми ань! Чужи-быдми Коми муын, коми вӧр-ва сетӧ меным вын-эбӧс да ловру. Менӧ чужтіс коми ань, радейтана ыджыд рӧдвужӧй – комияс, вир-сӧнаным визувтӧ коми вир. Сёрнита-гижа и мӧвпала комиӧн. Ассьым став олӧмӧс сеті коми кыв велӧдӧмлы да сӧвмӧдӧмлы. Сідзкӧ, коді ме? Дерт, КОМИ.
Галина ПОПОВА,
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн исполкомӧ пырысь, Абъячойса школаын велӧдысь:
–Ме сёрнита комиӧн бать-мамкӧд, верӧскӧд, челядькӧд, да зэв тшӧкыда волӧ юрӧ мӧвп: кутшӧм стӧч да гӧгӧрвоана кывъясӧн ми вӧдитчам. И тайӧ здукъясас лолӧ шог, мый татшӧм мича кывйӧн оз кутны вӧдитчыны менам внук-внучкаяс. Та понда ме шыӧдча Коми муын олысь ко-ми йӧз дорӧ: перепись дырйи гижӧй асьнытӧ да челядьтӧ комиясӧн, мед оз кус миян мелі да мыла кывным!
Кодкӧ юалас, мый пӧ сетас переписьыс? Вочавидза: гижалігӧн чукӧртӧм юӧръяс сертиыс чина йӧз вӧчасны колана кывкӧртӧдъяс. И пасйысям кӧ ми комиясӧн, найӧ гӧгӧрвоасны вужвойтырлысь вынсӧ, а сідзкӧ, миян дона республикаын позяс паськыдджыка велӧдны коми кыв. Кодкӧ кӧ оз гӧгӧрво тайӧс, зэв жаль. Миянлы ӧд водзӧ видзны пӧль-пӧчлысь русӧ да нуӧдны налысь нырвизьсӧ.
Игорь КИРУШЕВ,
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн исполкомӧ пырысь, Кӧрткерӧс районса
администрацияын юкӧнӧн веськӧдлысь:
–Лым, помтӧм лым, быттьӧ паськыд еджыд шебрас. Миянлы, посни детинкаяслы, тайӧ шуд. Мамыд петас кильчӧ вылӧ да горӧдас: «Эн на кынмӧй сэні?! Вай пырӧй нин!». А миянлы абу кӧдзыд. Вӧчалам окоп, туплясям мича лым вылас. Лыжи, коньки, дадь – медся бур ёртъяс. Ӧні челядьтӧ бать-мамыс ӧтнаныссӧ оз лэдзны собавны джуджыд толаад да, буди, сійӧн тшӧкыда висьӧны.
Босьтчисны жургыны шоръяс, воссис ю, потіс кор, каникул. Ӧні ми вадорынӧсь. Мам оз тӧд, а ми заводитім нин уявны. Лӧзӧдтӧдз купайтчам да шонтысям бипур дорын. Черитӧ вугравны лэччам войнас, мед бурджыкин сюрас. Мукӧддырйи и ӧтнам вӧрӧдыс муна, мед кӧть пола, юыс кыскӧ. А сирпиянтӧ весиг киӧн кутавны велалі да чӧсмӧдлі бабушӧс. Сылӧн пражитігкості ме кельчи-ёкыш нин вуграла.
Вадорын лӧнь. Шонді петӧ. Муыс быттьӧ выльысь ловзьӧ. Медводдза тшаксӧ вотлывлім май помын-июньын нин. Но батьӧ шуліс, абу прамӧй на пӧ. Августын быдсикас тшакыс нин петӧ: гӧрд да чими гоб, машля да рыжик. Ставыс мичасьыс-мича, чӧскыд да аслыспӧлӧс кӧра.
Тӧв. Мамӧ миянӧс водтӧдігӧн дыр пукавліс орччӧн. Мед ог вильшасьӧй, а чӧскыда унмовсям, эз мойд, а кывбур лыддьывліс. Радейтіс Нёбдінса Витторӧс да, Савинлӧн медводдза «Гӧрд звӧнсяньыс» унджыксӧ юрсьыс висьтавліс. Казьтыліс тшӧтш, коді миян пӧль-пӧчным, мыйсяма йӧз вӧліны, кутшӧм удж бергӧдлісны, кытчӧ найӧс дзебӧма. Батьӧ велӧдіс кыны кулӧм-тыв. Вӧчліс мекӧд урок, торйӧн нин математикаысь. Вомгорулас мыйкӧ комиӧн ливкйӧдліс…
Муса Коми му да коми кыв. Му вылас некӧн сэсся татшӧмыс абу!
Любовь КИРУШЕВА
(Лепӧ Семӧ Митипер Педӧр Яков Сандра Зема Люба),
«Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Кӧрткерӧс районса юкӧнын нырщик:
–Чужи коми грездын, быдми коми сиктын, ола коми юрсиктын. Рӧдвужӧй коми. Водз асывсянь сёр рытӧдз кыла коми сёрни. «Бобӧ, бобӧ, кытчӧ ветлін?» – кывлі дзолюкӧн ыджыд мамсянь, кодӧс Помӧсдінса крестьяна томуловлы школаын (ШКМ) велӧдлӧма Тима Вень. Со кутшӧм мичаа сійӧ гижӧ: «Тӧлысь улын вӧрзьӧ лӧзовъеджыд лым. Быдсикаснас ворсӧ югыд зарни кинь». Вӧрӧ ветлігӧн ыджыд мам ливкйӧдліс коми сьыланкывъяс. Батьӧ комиӧн висьтавліс, кутшӧм звер-пӧтка эм миян чужан муын. Пӧчӧ новліс коми паськӧм: кучик кӧті, кузь чувки, сос да лӧз сатин сарапан. Мамӧ радейтіс Валентина Есевалысь сьылӧмсӧ, торйӧн нин «Коми ань».
Тані ставыс муса: коми керка, коми пывсян да корӧсь. Ичӧтдырсянь муса кывъяс: чибльӧг да туис, из выв арга да ёкыш, катшасин да бобӧнянь, мырпом да намыр, сьӧлаоз да турипув, ичӧт ёль да визув ва, ӧшкамӧшка да йинёнь, рӧмпӧштан да печкан. Коми муӧй, сьӧлӧмшӧрӧй!