Сӧмын мыйла нӧ ӧдзӧсас тас,
Сӧмын мыйла нӧ вичкоыс пӧдса?
(В. Бабин)
Кӧрткерӧс районса Пӧддельнӧй сиктын сулалӧ революцияӧдз на лэптӧм Вежа Трӧича нима важ вичко. Ёна важӧнджык, 1686 воын, пожӧма югыд ягын, Эжва ю берегын сулалӧма пу вичко. Сы места и заводитӧмаӧсь лэптыны кирпичысь выльсӧ. Туй абутӧм вылӧ видзӧдтӧг вӧчӧмаӧсь сiйӧс ӧдйӧ, вит воӧн, 1826-1831 воясӧ. Храмыс вӧлӧма кык юкӧна, сiдз шусяна кык придела: Вежа Трӧичалы да Михаил Архангеллы сиӧмаяс, позьӧ нӧшта шуны, гожся да тӧвся.
Вичкоыс нэм чӧж мичмӧдӧма сиктсӧ. Сэнi нуӧдӧмаӧсь ыджыд службаяс, волывлӧмаӧсь унаӧн абу сӧмын Пӧддельнӧйысь, но и орчча сиктъясысь, кодкӧ подӧн, кодкӧ вӧлӧн. Аскӧдныс вӧлӧм вайӧны кӧмкот да мича паськӧм, вежсьӧны, мед вичкоыс оз няйтчы, да сӧмын сы бӧрын пырӧны кевмысьны.
Вичко пытшкӧсыс вӧлӧма зэв мича, югыд, кыпыд. Став стен пасьталаыс серпасалӧм ӧбразъяса. Вичко гӧгӧрыс – джуджыд ӧграда, йӧрас – яръюгыд мича дзоридзьяс.
Вичкоас служитӧма манашка, сылысь юасьӧм бӧрын сӧмын челядь пырлӧмаӧсь вичко йӧрас. Ыджыд праздникъяс дырйи лэдзлӧмаӧсь челядьлы да верстьӧлы весиг кайлыны 15 метр судта кӧлӧкӧльня вылас звӧнитны. Кужӧма тай вичкоыс Мам моз ӧтувтны йӧзсӧ, шонтыны налысь сьӧлӧмъяссӧ!
Но кольӧм нэмся 1937 во быттьӧ сьӧкыд няйт сапӧгӧн таляліс Пӧддельнӧйса мусӧ. Вичкосӧ тупкӧмаӧсь, пернасӧ лэдзӧмаӧсь, гора жыннянсӧ уськӧдӧмаӧсь, кӧлӧкӧльнясӧ кирпич вылӧ резьӧдӧмаӧсь, Ен ӧбразъяссӧ шыблалӧмаӧсь да жуглӧмаӧсь, попсӧ мыждӧмаӧсь.
Пӧдлалӧм бӧрас вичкоын вӧлӧма клуб, кӧні том йӧз йӧктӧмаӧсь-гажӧдчӧмаӧсь. Кутшӧмкӧ кадӧ – сельпо склад, 1980 восянь – школа ломтанiн. Но шуд вылӧ, енэжвыв биыс вӧлӧма мувывсаысь вынаджык: ичӧтик пӧсь ӧгырыс надзӧник пыр ломзьӧма, и со Ен отсӧгӧн 2014 вося октябрын удайтчис вуджӧдны котельнӧйсӧ мӧдлаӧ, а 2015 вося майын храмсӧ сетiсны Сыктывкарса епархиялы.
Гажтӧмтӧ вӧлі сиктсӧ жугӧдӧм вичкоыс да сы бердӧ сувтӧдӧм са сьӧд трубаыс. Но ӧд ачыс стрӧйбаыс ён на, колӧ сӧмын тыр-бура дзоньтавны. Сы вӧсна приходӧн вӧлі шуӧма корсьны сьӧм да кыдз позьӧ ӧдйӧджык заводитны тайӧ ыджыд уджсӧ. Ӧд он кӧ босьтчы талун, аски ловзьӧднысӧ лоӧ нинӧм.
Республика да и страна пасьтала лои гижӧма уна сё письмӧ, сюрсысь унджык… Бур йӧз чукӧстчисны. Кодкӧ сьӧм вичмӧдіс, кодкӧ плака-кӧрт тув сетіс, кодкӧ «КамАЗ» тыр лыа гузьнитіс, кодкӧ сьӧм босьттӧг груз вайис, кодкӧ пес сарай вӧчис да кык во нин кос пескӧн могмӧдӧ, кодкӧ вердӧ-юкталӧ, а кодкӧ овмӧдіс ас дорас дзоньтасян удж вӧчысьяссӧ. Ставыс тайӧ ёна отсаліс миянлы воськовтны водзӧ. Муӧдз копыр татшӧм йӧзыслы!
Бӧръя квайт воӧн унатор лои вӧчӧма ас йӧзӧн. Зэв нимкодь, кор вичко дорӧ локтӧны уджавны оз сӧмын нывбабаяс да мужичӧйяс, но и челядь. Чукӧст сӧмын, котӧрӧн локтӧны! А мунігас бара шуасны: «Мӧдысь корлӧй на».
А уджыс вичмӧ быдӧнлы. Медводз вичко пытшкӧссьыс петкӧдім став сьӧд шомсӧ, резьӧдiм важ стрӧйбаяссӧ, а вичко гӧгӧрсӧ потшим, медым сюрукъяс эз вермыны пырны сэтчӧ да талявны турунсӧ. Сы бӧрын повтӧм мужичӧйяс разисны вичкоыслысь сiмӧм вевтсӧ, дзоньталісны сійӧс, а сэсся выльысь вевттисны кӧрт листӧн.
Резьӧдӧма лои пытшкӧссьыс пу стенъяссӧ, но вичкоыс пыр на кажитчис пемыдӧн. Сійӧ быттьӧ узис… Сідз и эм, ӧд ӧшиньяссӧ вӧлі тупкӧма. Найӧс ми восьтім, пуктім 24 выль ӧшинь, выль ӧдзӧс. И вичкоыд миян ловзис, синсӧ восьтіс. Водз асывсянь да сёр рытӧдз кыйӧ ӧні гырысь ӧшиньяснас мелі шонді югӧрсӧ. Сулалӧ-нюмъялӧ! Чуксалӧ миянӧс, вошӧм ыжъясӧс, ас дорас! Полігтырйи, надзӧник, но йӧзыс матыстчӧны вичколань, Енлань…
2017 вося октябрь 25 лун лоис тшупӧда пасӧн, кодӧс Пӧддельнӧйса войтыр виччысис уна дас во. Сиктын выльысь заводитіс дзирдавны Вежа Трӧича нима вичколӧн зарни юрйылыс. Пернасӧ сувтӧдӧм бӧрын сійӧ быттьӧ весиг джуджыдджык лои, сы вӧсна и тыдавны кутіс ылісяньджык. Ӧні тай со торъялӧ уна рӧма керка вевтъясысь. Медджуджыд да медмича! Эскам, зарни пернаыс югзьӧдӧ оз сӧмын матігӧгӧрсӧ да миянлысь олӧмнымӧс, но и йӧзыслысь ловсӧ.
И збыльысь, сиктын олӧмыс вежсьӧ бурлань. Том йӧз гӧтрасьӧны, мичасьыс-мича керкаяс стрӧитӧны, муса да авъя челядьӧс чужтӧны. Неважӧн выльмӧдісны детсад да больнича, уджалӧ куим лавка. Эм почта, сиктсӧвет. Бӧръя дас воӧн вичкоын пыртчис сёысь унджык морт: верстьӧ и челядь.
Ен отсӧгӧн да бур йӧз киясӧн лои вынсьӧдӧма вичколысь подувсӧ, пуктӧма выль жӧлӧбъяс. Таӧдз зэр ваыс йиджӧ вӧлі вичко улас. 2019 вося майын сувтӧдім песка пач, а вичко йӧрас – выль песвидзан. Ӧні вичкоын кос да шоныд.
Таво тулыс заводитім выльмӧдны стенъяссӧ. Джуджыдсьыс-джуджыд мӧстилӧ вӧчисны, юрыд бергӧдчӧ улісяньыс видзӧдігӧн. Шен босьтӧ, кутшӧм повтӧм йӧз эмӧсь вӧльнӧй светас. Нюмъялӧны сӧмын! Дерт жӧ, асьныс анделъясыс сэні налы отсасьӧны. Талун кежлӧ джынсьыс унджык стенсӧ шыльӧдӧма-мольӧдӧма, джоджсӧ вӧчӧма. Ӧні быттьӧ и вичко пытшкӧсыс лои паськыдджык. А югдіс кыдзи! Став тайӧ уджсӧ бурджыка позьӧ видзӧдлыны «ВКонтактеын» снимокъясысь: https://vk.com/club88528437.
Аттьӧ колӧ висьтавны сиктӧн веськӧдлысьлы, оз жӧ бокӧ вешйы. Отсалӧ котыртны уна йӧза уджсӧ. Кутам лача, и водзӧ ставыс тадзи жӧ кутас ладмыны.
Ӧні, унатор нин вӧчӧм бӧрын, кажитчӧ, быттьӧ ставыс кокниа и артмӧ. Гашкӧ, тадзи и эм. Енмыс ӧд отсалӧ! Сьӧкыдыс да лёкыс тай вунӧ, а став бурыс да шаньыс сьӧлӧмад кольӧ. Да и ыджыд уджтӧ заводитігӧн Енмыс быттьӧ оз дзик пыр петкӧдлы сылысь став сьӧкыдлунсӧ, сы вӧсна мый мортыс вермас эновтчыны. А казьтыштны позьӧ гоз-мӧдтор: шуам, кор крана машинаыд купол сувтӧдны сиктад воис эз ӧтчыдысьӧн, а сӧмын кор мӧдӧдчис коймӧдысьсӧ. Сэки ӧд кык машина колӧ вӧлі: ӧтиыс юрйывсӧ лэптӧ, а мӧдыс – сідз шусяна зыбкаӧн – уджалысь кияссӧ. Ӧтчыд мӧдӧдчасны, да ӧти машинасьыс шоперыс ӧткажитчас, мӧдысь мӧдӧдчасны да, машина кӧлесаыс потас. Сӧмын коймӧдысьсӧ и артмас! Татшӧм ыджыд уджыс кокньыда оз сетчы! Сьӧкыд, дерт, овлӧ и уджалысьяссӧ корсьны. Кодкӧ вывті ыджыд удждон корӧ, кодкӧ сиктса керкаын абу велалӧма овны. Да и карсянь ылынкодь.
Но, кыдз шуласны, вӧчӧма уна, но водзӧ уджыс нӧшта унджык на. Колӧ эштӧдны вичкоын пытшкӧс уджсӧ, ӧбразъяс да став мукӧд коланаторсӧ ньӧбны. Медбӧрын ывласяньыс стенсӧ шыльӧдны-мольӧдны да еджыдӧн мавтны.
Шыӧдчам газет лыддьысьяс дорӧ ыджыд корӧмӧн. Гашкӧ, ті тӧданныд сэтшӧм йӧзӧс, кодъяс вермасны отсавны миянлы. Висьталӧй налы миян вичко йылысь. Корӧй отсавны. Морт олӧмыд дженьыд, а вичкоясыд сулалӧны нэмъяс чӧж. Жаль, но эз на быдӧн аддзы вичколань туйсӧ. Быттьӧ кодкӧ кутӧ, мыйкӧ падмӧдӧ восьтыны миянлы сылысь ӧдзӧссӧ. А ӧд медся сьӧкыд здукъясас ми пыр жӧ веськӧдчам асланым думъясӧн Енлань, котӧртам вичкоӧ пуктыны сись, кевмысям кулӧмаяс вӧсна, корам Енсянь отсӧг.
Вежа Иоанн Кронштадтский коркӧ шулiс: «Усис кӧ тiянлы шуд кыпӧдны вичко, примитӧй сiйӧс кыдз Енсяньыс медыджыд козин, Енмыслӧн веськыд киыс пӧ инмӧдчылас тайӧ мортас, и уна мыж прӧститас Енмыс».
И ӧд збыльысь, вичко лэптӧм пыр вӧлі медся ыджыд бурторйӧн миян Му вылын. Вичкотӧ пыр кыпӧдлісны став мирӧн, сиктын либӧ карын став олысьыс. Та вылӧ коньӧр дӧваяс сетлісны бӧръя шайтсӧ, а озыръяс лышкыда юксисны асланыс озырлунӧн. Вайӧ и ми пуктам ассьыным пай, ловзьӧдам чужан муын вичко, ӧд морт лолыд кувлытӧм. Мед челядьным нимкодясясны миян вӧсна, казьтыласны миянӧс. Быд служба дырйи вичкоясын кевмысьӧны отсасьысьяс вӧсна. Эскам, Енмыс бурсиас тiянлы, а тiян пыр – став рӧдвужыдлы да челядьыдлы.
* * *
Вӧрзьӧдіс кӧ кодлыськӧ сьӧлӧмсӧ тайӧ гижӧдыс, со реквизитъяс, код серти позьӧ ыстыны сьӧма отсӧг:
Местная православная религиозная организация Прихода храма иконы Божией Матери «Неопалимая Купина» с. Подъельск Корткеросского района Республики Коми.
Банковские реквизиты: ИНН 1113990015 КПП 111301001 Р\счет 40703810628000009280 К/счет 30101810400000000640 БИК 048702640 КОМИ ОСБ № 8617 г.Сыктывкар.
Тел. 89048604627 (иерей Михаил). Электронная почта: podjelsk@mail.ru. https:vk.com/club88528437.
Татьяна ЯКУБИВ.