Гоз-мӧд вежон сайын Изьва районӧ волісны Москваысь гӧсьтъяс, изьватас йылысь документальнӧй фильм снимайтысьяс.
«Россия-Культура» телеканаллӧн «Земля людей» этнография проект серти, кӧні шуӧма петкӧдлыны этносъяслысь да этша лыда войтыръяслысь олӧмсӧ, журналистъяс аддзысьлісны-сёрнитісны Изьва, Сизяб, Изьвавом сиктъясын да Черноборскӧй грездын олысьяскӧд. На йылысь киносӧ кӧсйӧны петкӧдлыны эфирын 2021 вося тулысын.
–Ми унаысь нин кывлім, кутшӧм озыр изьватаслӧн культураыс, мичасьыс-мича паськӧмыс. И шуим быть снимайтны на йылысь кино, – висьталіс Анна Коряковцева, «Земля людей» проектса продюсер. – Ачым ме лыдди изьватас йылысь небӧгъяс, видзӧді фильмъяс, юксьышті мӧвпъясӧн уджъёртъяскӧд, и найӧ ошкисны жӧ менсьым дум-кӧсйӧмӧс.
Москваысь тележурналистъяс кутасны снимайтны Коми му йылысь некымын фильм, и буретш изьватас йылысь киноыс лоас Коми Республикалы сиӧм тайӧ творческӧй уджас панасӧн.
–Изьваса культураыс зэв озыр, и сы мында тані интереснӧй йӧзыс! Жаль, ставсӧ тайӧс он вермы петкӧдлыны ӧти фильмад. Кӧсъям, медым и мукӧд телеканалысь уджъёртъясным воласны татчӧ, – пасйис Анна.
Уна мый лоӧ петкӧдлӧма «Россия-Культура» телеканалын: и кӧр видзысьяслысь традицияяс, и вичкояс, и йӧзкостса паськӧм, и лыысь вундасьӧм кузя мастер-класс… Но медтӧдчанаыс, мый Москваса гӧсьтъяс зілисны паськыдджыка висьтавны изьватаслӧн история да быдлунъя олӧм-вылӧм йылысь.
–Миян медшӧр могным – петкӧдлыны сійӧс, мый оз быдӧнлы усь тані син улас. Шуам, кор ӧтуввезйын видлім корсьны Изьва да Изьва район йылысь юӧр, медводз петкӧдчис «Луд». Гӧгӧрвоана, тайӧ зэв нималана гаж, и зэв унаӧн волывлӧны сійӧс видзӧдны да снимайтны. Ми жӧ, мӧдарӧ, кӧсъям петкӧдлыны районсӧ, кор сэні туристъясыс абуӧсь, – юксисны асланыс мӧвпъясӧн съёмка котыртысьяс.
«Земля людей» проектас босьтчӧмаӧсь неважӧн на, 2018 воын, но журналистъяс дасьтӧмаӧсь нин сы серти 30 фильм: Камчатка, Якутия, Заполярье, Сибыр, Кавказ, Краснодар край йылысь…
–Неважӧн на вӧлім Адыгеяын. Ме ветлӧдлі сэні гожся платтьӧӧн, гожйӧдчи лунвыв шонді улын. И со, куим вежон мысти, ме шоныд курткаа, кодӧс пасьтавла ёна кӧдзыд дырйи, – чуймалӧ-шензьӧ проектса продюсер.
–Изьваын миянлы зэв ёна мойвиис, – юксьӧ мӧвпъяснас Николай Шкаруба, съёмочнӧй котырӧн веськӧдлысь. – Коркӧ ӧтчыд шонді петӧмсӧ видзӧдім ю шӧрсяньыс. Ок, и мича серпасыс! Нӧшта зэв ёна кажитчис, мый тані быд олысь сьӧлӧмнас кылӧ чужан муыскӧд йитӧдсӧ. Татчӧс войтырыс быттьӧ вӧр-ваыслӧн торъявтӧм юкӧн.
–Тані ясыда тыдовтчӧ и роч да войвыв культураяскостса йитӧдыс, – водзӧ нуӧдіс сёрнисӧ Анна Коряковцева. – Ми снимайтім фильмъяс Камчаткаын да Якутияын да казялім, мый сэтчӧс войтырлӧн оласногыс да традицияясыс торъялӧны, шуам, Россияса шӧр регионъясын олысьяслӧн дорысь. А Комиын позьӧ казявны и ӧтиясыскӧд, и мӧдъясыскӧд ӧткодьлунсӧ. Сӧмын Изьваын ме гӧгӧрвои, мый кӧр видзысьяслӧн вермас лоны сэтшӧм мича да югыд рӧма паськӧм. Татчӧс йӧзыс велалӧмаӧсь овны и чомйын, и керкаын. Кор дасьтысян экспедиция кежлӧ, дерт, юрад эм нин кутшӧмкӧ серпас, но збыль олӧмас сьӧлӧмкылӧмыд ёна торъялӧ. Менӧ тайӧ шемӧсмӧдӧ!
–Изьва муыс зэв мича, – висьталӧ Андрей Митрофанов, проектса оператор. – Ӧнӧдз на зумыда сулалӧны тані кык судтаа нэмӧвӧйся керкаяс. Мича снимокъяс вӧчим Изьва мӧдлапӧлын, кысянь тыдовтчӧ сиктлӧн аслыспӧлӧс чужӧмбаныс. Нӧшта миянӧс шемӧсмӧдісны Заречьеын мылькъясыс.
–Кокӧй кынмис, – содтыштіс Анна. – А вир-яйлы вӧлі шоныд, курткаясным кӧдзыдсьыс бура видзӧны да. Ме весиг удиті йи вылын куйлыштны! Ӧні кӧсъя аслым пими ньӧбны, мед кокӧй эз кынмы.
Журналистъясӧс чуймӧдӧмаӧсь изьватаслӧн олан керкаясыс. Войвывса мукӧд регионын пӧ зільӧны стрӧитны ичӧтджык да ляпкыдджык керкаяс, медым тӧвнас кокниджык вӧлі ломтынысӧ, а тані мӧдарӧ – олан жыръясыс ыджыдӧсь да югыдӧсь, а пӧтӧлӧкъясыс – джуджыдӧсь.
Алёна Хозяинова, изьваса ань, шуӧма гӧсьтъяслы, миян пӧ тані ставыс аслыспӧлӧс абу сы вӧсна, мый йӧзыс аслыспӧлӧсӧсь, а сы понда, мый тайӧ ставыс – асланым.
Быттьӧ эськӧ и быдлаын вермасны тадзи шунысӧ, но, Москваса тележурналистъяслӧн висьталӧм серти, буретш тайӧ кывъяс сертиыс пӧ гӧгӧрвоан, мый изьватас збыльысь радейтӧны ассьыныс чужан мусӧ да гӧрдитчӧны, мый олӧны тані.
Гӧсьтъяс зэв шоныда висьтасисны Изьва му да изьватас йылысь. Сэки жӧ чуймалісны, кыдзи татчӧс йӧзыс кужӧны югыд рӧмъясӧн серпасавны и мича сарапаннысӧ, и маличасӧ. И сьӧлӧмсянь аттьӧалісны нянь-солысь. Збыльысь, Изьваын гӧсьтъясыдлы век радӧсь.
Сёрни помлань нин юалі, кутас-ӧ Москваысь журналистъяслӧн бырны гажыс Войвыв муысь.
–Оз позь шуны, кутас бырны гажыс али оз, – вочавидзисны найӧ меным. – Тайӧ ставыс сьӧлӧманым, и нинӧмӧн нин Изьватӧ сэтысь он вушты…
Сёрнитіс Мария Мехедко.
Снимокъясыс Николай ШкарубалӦн.