Олӧмыс куим вӧлӧн – сьӧд, биа да еджыд вӧвъясӧн – рӧдтӧ. Сьӧдыс кольӧм кадсӧ нуӧ, биа-гӧрднас ӧнія олӧмным мунӧ-лэбӧ, еджыдыс нуӧдас миянӧс водзӧ.
Тадзи Олег Уляшев гӧгӧрвоӧдіс аслас «Кад пыр верзьӧмӧн» выль небӧглысь нимсӧ Сыктывкарса коми культура шӧринын лыддьысьысьяскӧд аддзысьлігӧн.
Та серти жӧ гижысь лӧсьӧдӧма и книгаыслысь юкӧнъяссӧ.
Медводдзаыс шусьӧ «Сьӧд вӧла кадӧн», сэні петкӧдлӧма кадколаст, кор комиясыс «кӧреннӧй» олӧмнас на олӧмаӧсь.
Мӧдыс – «Биа вӧла кад» – тайӧ пӧ миян батьяслӧн олан вояс.
А сэсся мунӧны «Еджыд вӧла кад», «Сизим борда вӧлӧн» да «Бӧръя коми видзанторъяс».
Том пӧранас Олег, Валентина Лимеровалӧн кывъяс серти (студенталігас найӧ ӧти группаын велӧдчылӧмаӧсь), поэтӧн кӧсйӧма лоны. Сэки нин пӧ Анна Ахматоваӧс комиӧдлӧма. Но кывбур гижанногыс пӧ ёна вежсьӧма, Олег Уляшевлӧн ӧнія поэзияыс – мывкыда.
–Дыр кад чӧж коми прозаа гижӧдлысь «маркасӧ» кутіс Василий Лодыгин. И мед эськӧ некод оз ӧбӧдитчы, шуа кӧ, мый ӧнія коми прозаын юрнуӧдысьнас буретш Олег Иванович лоӧ, – пасйис Валентина Лимерова. – А кутшӧмкӧ кадӧ ӧд кусліс прозаыс, но сійӧ ӧд литератураыслӧн вир-яйыс, сытӧг сьӧлӧмсӧ ни ловсӧ пуктыны некытчӧ. 1920 воясӧ Нёбдінса Виттор ёна ышӧдліс-корліс ёртъяссӧ: «Колӧ проза, вайӧй проза», и ошкана гижӧдъяс йӧзӧдліс прозаӧ босьтчысьяс йылысь. 1930 воясӧ национальнӧй литератураясын романъяс виччысисны. Сэки чужисны «Алӧй лента», «Кык друг», «Изьва гызьӧ», мукӧд гырысь гижӧдъяс. А ӧні Олег Уляшев петкӧдлӧ, мый коми литературалӧн вир-яйыс эм. Сійӧ – эпик, эпос лӧсьӧдӧ. д абу кӧ войтырлӧн эпос, и войтырыс абу. Эпосас тыдовтчӧ войтырыслӧн историяыс да философияыс. Та вӧсна и XIX нэмын на унаӧн пондылісны гижны эпоссӧ: Элиас Лённрот – карелъяслы да финнъяслы «Калевала», Каллистрат Жаков – комияслы «Биармия». Олег Уляшевлӧн «Пам пугорса шемӧс», «Мизя Паш», «Ёгор Петырлӧн кыв» да мукӧд висьтас, ӧтув кӧ найӧс видлавны, тыдовтчӧ коми йӧзыслӧн вежӧрыс и кывйыс.
Валентина Лимерова пасйис, тшӧтш и коми кывйыс пӧ лоӧ сылӧн гижӧдъясын шӧр геройӧн. Сійӧ пӧ оз мичмӧд кывсӧ, сёрниыс ас вӧлясьыс да вӧляникысь визувтӧ. Гижӧдъяссӧ лыддигӧн пӧ ми стӧча тӧдам, мый гижысьыслӧн сӧнъясӧд визувтӧ мужичӧй вир, стӧча быд кыв бӧрйӧ да.
Ачыс Олег Уляшев тшӧтш жӧ лыддьӧ: выль гижысьяс «быдмыны» вермӧны уна ас коддьӧм пӧвстысь. Уна письыд пӧ и гырысь гижысьяс петасны. Ӧні жӧ коми прозаикыс оз тырмы.
–Кольӧм во Эжва йывсаяс водзмӧстчисны, куим небӧг йӧзӧдісны. Петісны Василий Лодыгинлӧн, Александр Шебыревлӧн да менам книгаяс, – шуис сійӧ. – Лодыгинлӧн гижӧдъясыс зумыд сюрӧсаӧсь, образъясыс классическӧйӧсь. Шебырев петкӧдчис реалистӧн и романтикӧн. Збыль олӧмас гежӧда овлӧ, медым омӧль морт другӧн бурӧн лоис. Но миянлы ӧд век окота, мед тадзи и вӧлі. Шулӧны тай, и тэысь на пӧ морт артмас. Менам книгаыс, чайта, тшӧтш аслыспӧлӧс.
Олег Ивановичлы пӧ мойвиӧма зумыд вужъяса семьяын чужны, висьталіс «Войвыв кодзув» журналса главнӧй редактор Алексей Полугрудов. Да и ас кадӧ, кор позис на коми оласногсӧ тырвыйӧ аслыд
босьтны. Лов сертиыс пӧ сійӧ олӧ.
–И ставыс тайӧ петкӧдчис гижӧдъясас: кывбуръясын, прозаын, драматургияын. И вуджӧдчан удж на вӧчӧ мортыс, – шуис сійӧ. – Фольклорсянь быдмӧ миян литератураным, та вӧсна и синкретичнӧй.
А Олег Уляшев содтіс, олӧмын пӧ менам тӧлка велӧдысь вӧлі, коді шулывліс: «Видзӧд, мортлӧн борд абу, сійӧ оз лэбав, и пинь-гыжйыс зверыдлӧн ёсьджык да чорыдджык – налы паныд мортыд нинӧм жӧ оз вермы вӧчны, и унджык пемӧсыс мортсьыд ӧдйӧджык котралӧ. Мый и кольӧ мортыдлы вӧчны? Вежӧрсӧ сӧвмӧдны, быдтор видлыны, ставсӧ неунаӧн босьталыштны».
–А вежӧртӧ медъёна лад вылӧ пуктӧны-лӧсьӧдӧны музыка да математика. Сэсся нин пӧрадокӧ воас вежӧрыд, да мукӧд удж позьӧ вӧчны – серпасасьны, гижны, – шуис сійӧ. – Мый кывбуръясӧн петӧ, сійӧс прозаӧн гижны он вермы. Прозаӧн мый гижӧма – сцена вывсянь он петкӧдлы. Драматургия жӧ уна боксянь восьтӧ мортыслысь ловсӧ, пытшкӧссӧ. А синкретизм ставсӧ ӧтлаӧ йитӧ.
Водзӧ кӧ нуӧдны синкретизм йылысь сёрнисӧ, оз ков пасйытӧг кольны, мый небӧгсӧ серпасалӧма ачыс гижысьыс. Мыйкӧ кӧ пӧ эз артмы, шмонитӧмӧн шуис Олег Уляшев, элясьны некод вылӧ – ачым ставсьыс мыжа.
–Олеглӧн книгаясысь коми русӧ аддзан, комияслӧн тӧдӧмлуныс и тӧдтӧмлуныс тыдовтчӧ.
Прозаа куим небӧг сылӧн петіс, и быдӧнлӧн аслыспӧлӧс ним: «Орд ордым», «Излань зыран, зарни зыран», «Кад пыр верзьӧмӧн». Нимъясыс нин пыдісянь мӧвпыштчывны тшӧктӧны, – висьталіс искусство гимназияын велӧдысь Раиса Вагнер, коді гижыськӧд аддзысьлыны велӧдчысьясыскӧд вӧлі локтӧма. – Олег да Игорь Уляшев вокъяс моз коми кывсӧ, чайта, некод оз тӧд. Ныв-зонлы шулывла, ті кӧ Олег Уляшевлӧн гижӧдъясысь комын-нелямын прӧчент кывсӧ гӧгӧрвоинныд, ті, сідзкӧ, бура нин тӧданныд коми кывсӧ. А мый он гӧгӧрвоӧй – кывкудйысь видзӧдлӧй.
Олег Уляшев та вылӧ шмонитӧмӧнмоз жӧ вочавидзис. Ӧти тӧдса пӧ норасис: лыддя книгатӧ, да ог гӧгӧрво гижӧмтӧ. А ме пӧ сылы шуи: бӧрсяньыс заводит да-й гӧгӧрвоан.
«Кад пыр верзьӧмӧн» небӧгын ичӧтджык да гӧгӧрвоанаджык кывъясӧн гижӧм висьтъяссӧ книга помланьыс жӧ чукӧртӧма. Гашкӧ, найӧс медводз и лыддьыны да?..
Павел Симпелев.
Снимокъясыс ӧтуввезйысь.